استراتژی مدیریت خطر مایکوتوکسین‌ها در غذای دام‌ها+اینفوگرافی

براساس تحقیقات و مراقبت‌های مستمر از غذای مرغداری‌ها و 33 هزار نمونه‌برداری از نهاده‌های غذای مرغ‌ها طی ۱۰ سال، مشخص گردید که این موادغذایی به‌طور پیوسته در معرض آلودگی به مایکوتوکسین‌ها هستند. کاهش انسجام و یکپارچگی در سیستم گوارش، ایمنی و عملکرد مرغ‌های تحت پرورش، نشان داده که مایکوتوکسین‌ها می‌توانند عامل خسارت‌های اقتصادی شده و باید برای کاستن از این ضرر و زیان‌ها، خطرات این آلاینده‌ها را مدیریت نمود.

اخبار سبز کشاورزی ؛ یک شرکت سلامت موادغذایی دام‌ها، برای بررسی و محاسبه اثرات مایکوتوکسین‌ها در مرغداری‌ها، سه توصیه را برای این موضوع ارائه می‌دهد:

1-اندازه‌گیری میزان سطوح آگاهی در مواد و غذای نهایی که در اختیار مرغ‌ها قرار می‌گیرد؛

2- در نظر گرفتن مایکوتوکسین‌ها به‌عنوان عوامل خطرآفرین در سلامت مرغ‌ها؛

3-ارزیابی حداقل مقدار آلودگی مایکوتوکسین‌ها بر عملکرد و بهره‌وری در مرغداری‌ها.

بیشتر بخوانید: تهدید مزارع گندم توسط مایکوتوکسین‌ها

از 33 هزار مورد نمونه‌برداری که در بالا به آن اشاره گردید، افزون‌بر چهارپنجم یعنی 83درصد از نمونه‌ها به بیش از یک مایکوتوکسین آلوده بودند و حتی در برخی از نمونه‌ها تا پنجاه نوع مایکوتوکسین یافت گردید.

وجود چنین مایکوتوکسین‌هایی به‌صورت هم‌زمان می‌تواند به اثرات زیان‌بار جدی بر سلامت و عملکرد پرنده‌ها منتهی شود. بنابراین پیشنهاد می‌شود به‌منظور ارزیابی خطرات مذکور، همیشه مواد غذایی و دان نهایی، مورد آزمایش قرار گیرد.

اگر چه به‌علت عمر کوتاه مرغ‌ها، نشانه‌های کلینیکی و اثرات مایکوتوکسین‌ها اغلب مشاهده نمی‌شود، شواهد علمی بیانگر آن است که اثرات مخرب آنها می‌تواند به تخریب روده منتهی شود؛ که در جذب و هضم غذا نقش مهمی دارد. این امر موجب بر هم زدن ایمنی در دستگاه گوارش مرغ‌ها گردد.

کاهش جذب عناصر غذایی

دو مایکوتوکسین(DON/Deoxynivalenol) و (FUM/Fumonisins)، به‌صورت ویژه و مایکوتوکسین‌ها به‌طور اعم، اثرات متعددی بر تمامیت دستگاه گوارش را داشته و فرصتی برای ظهور عوامل بیماری‌زای روده‌ای را به‌وجود می‌آورند تا بدون جذب کامل موادغذایی، آنها را از بدن پرنده خارج و به این شکل موجب هدر روی موادغذایی، وزن‌نگرفتن پرنده‌ها و زیان اقتصادی شوند.

این ناهنجاری‌ها موجب آسیب به سیستم ایمنی و کبد و از مسیر واقعی خارج کردن موادغذایی که منجر به اتلاف انرژی و کند شدن رشد هستند، می‌شوند. کبد پرندگان به‌طور مستقیم تحت‌تاثیر مایکوتوکسین‌ها قرار می‌گیرد. این اثرگذاری به‌صورت کبد چرب و افزایش 15درصدی وزن آن دیده می‌شود.

این اثرگذاری موجب بالا رفتن هزینه‌های تامین عناصر غذایی مهمی از قبیل «متیونین» می‌گردد(که یکی از اسیدآمینه‌های محدودکننده است).

موفق نبودن واکسیناسیون

مدولاسیون واکنش ایمنی مرغ‌ها به مایکوتوکسین‌ها از موارد مهمی است که می‌تواند چگونگی عکس‌العمل پرندگان به چالش‌های ناشی از بیماری‌ها و اجرای واکسیناسیون را نشان دهد.

مایکوتوکسین‌ها از عوامل مستعدکننده در کاهش ایمنی پرندگان نسبت به ویروس‌ها هستند. مثلا، اوکراتوکسین، DON ،T2 و سیکلوپیاتزونیک اسید، به میزان قابل‌توجهی مرغ‌ها را مستعد آلوده شدن به بیماری‌هایی مانند نیوکاسل، عفونت برونشیتی ویروسی، تجمع کیسه‌های دارای مایع بین عضلات و اطراف قلب و … می‌کند. این سموم می‌توانند ابتلا به بیماری‌هایی را که در شرایط عادی رخ نمی‌دهند، امکان‌پذیر نمایند.

ابتلا به کوکسیدیوز و بیماری‌های روده‌ای

نشانه‌های بسیاری وجود دارد که آلودگی به مقادیر بسیار اندکی از مایکوتوکسین‌های فوزاریومی مانند(Zen ,T2 ,FBI ,NIV ,DON)، پرندگان را مستعد به ابتلا شدید کوکسیدوز، عوارض گوارشی، کاهش ایمنی بدن و کم اثر کردن داروهای ضد کوکسیدوز می‌کند.

شواهد بسیاری از امکان آلودگی بالا به سالمونلا Salmonella و کامپلوباکتر Campylobacter در شرایط وجود مایکوتوکسین‌های DON و T2 وجود دارد.

نتایج بررسی‌های جهانی نشان می‌دهد که در سرتاسر کره‌زمین قارچ‌های مولد مایکوتوکسین‌ها در سطوح شدید وجود دارند که موجب کاهش محصول، پائین آوردن ارزش محصولات آلوده، ایجاد اثرات ناشی از سموم بر دام‌ها، به تاخیر انداختن بهبودی در دام‌های بیمار، سرطان‌زایی در انسان‌ها و بروز بیماری‌های قلبی و … می‌شوند.

دقت در سلامت موادغذایی دام‌ها نظیر ذرت، سویا، علوفه و … می‌تواند به کاهش اثرگذاری مایکوتوکسین‌ها کمک نماید، ضمن آن که به هیچ‌وجه نباید از نهاده‌های کپک‌زده و آلوده برای تغذیه دام‌ها استفاده کرد.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۷۶-تیر ۱۴۰۲