در اندیشه تامین نهاده‌های کشاورزی و تکمیل چرخه تولید

آغاز سال زراعی، زمان دل‌شوره‌ها و نگرانی‌های تولیدکنندگان محصولات کشاورزی و به ویژه کاشت محصولاتی چون گندم، جو و سایر اقلام مهم و استراتژیک است، چرا که دور تسلسل گرفتاری‌های تامین نهاده‌هایی چون بذر، کود، سم و نیازهای دیگری از قبیل ماشین‌ها و ادوات و تعمیر و نگهداری آن‌ها، پیوسته موجب نگرانی کشاورزان و بهره‌برداران بوده است.

خرده کشاورزانی که اگر چه تعدادشان زیاد است

اخبار سبز کشاورزی | (در حدود 4 میلیون بهره‌بردار)، اما از روی ناچاری باید امکانات تولید در اراضی عمدتا کوچک و با مساحت‌های غیراستاندارد و غیراقتصادی را برای تامین معاش خود فراهم آورده و هر چند از روی نومیدی، چشم به آینده بدوزند.

در روزگارانی نه چندان دور، کشاورزان، هنگام برداشت محصول، مقدار اندکی از آن را برای کشت در سال زراعی بعد در گوشه‌ای از خانه یا انباری نگه می‌داشتند و با جمع‌آوری فضولات دامی در کنار زمین‌های کشاورزی نیز کود مورد نیاز را هر چند اندک، طی یک سال و به تدریج تامین می‌کردند، اما همانند بسیاری از اداب و اعمالی که در اندک زمانی دچار تغییر و تحول شده‌اند، تهیه کردن بذر و کود و پس از آن سموم کشاورزی از دست کشاورزان خارج و بر عهده مسئولان دولتی و احیانا خصوصی قرار گرفته است.

کشاورزان این روزگار برای کسب درآمد بیشتر، هر چند از روی اجبار و ضرورت، در پی بذرهای اصلاح شده و گواهی شده هستند تا بتوانند با اطمینان بیشتری سال زراعی را آغاز کنند و همچنین در تامین کود و سموم شیمیایی با مشکل روبرو نشوند.

آنچه به شکل پیوسته در تمام سال‌های اخیر، بخش کشاورزی و به تبع آن بهره‌برداران را تحت تاثیر قرار داده، فقدان یک برنامه دراز مدت و حتی میان مدت برای تامین نهاده‌ها است و علی‌رغم آن که به طور مستمر مسئولان ذیربط به کشاورزان پیام می‌دهند که:«آسوده بخوابند ما بیداریم»، اما همیشه درگیر و دار آغاز سال زراعی کشاورزان از عملکرد مسئولان و کاستی‌های ایجاد شده رضایت نداشته‌اند.

اگر قرار باشد که محصول کشاورزان با یک قیمت ثابت توسط دولت از آن‌ها خریداری شود، الزاما باید نهاده‌های مورد نیاز آن‌ها (بذر، کود، سم) نیز با قیمت‌های ثابت و معین و در حد نیاز در اختیارشان قرار داده شود تا بتوانند نیازهای داخلی را تامین و در صورت وجود مازاد، اقدام به صادرات بنمایند.

به دلیل استفاده غیراصولی و بیش از حد از اراضی، به ویژه پس از پای گذاشتن کودهای شیمیایی به مزارع، مقدار مواد آلی تمامی خاک‌های کشور رو به کاهش نهاده و موجب فقر آن‌ها گردیده است. حال برای جبران این کمبود اجبارا باید برای تولید محصول به طور پیوسته از کودهای بیشتری استفاده کرد که همین موضوع موجب تخریب خاک، بر هم خوردن ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آن‌ها و گرایش به سمت شور شدن و آمادگی برای فرسایش می‌گردد.

اکنون ناگزیر از مصرف کودهای شیمیایی بیشتر هستیم که می‌بایست در تمام ماه‌های سال زراعی متناسب با نیاز کشاورزان، این کودها در اختیار آن‌ها قرار گیرد.

مطابق با اعلام موسسه تحقیقات آب و خاک میزان واقعی کود مورد نیاز کشور 4/5 میلیون تن در سال است در حالی که هیچ‌گاه حداکثر کودی که در اختیار کشاورزان قرار داده شده حتی در حد 3میلیون تن نیز نبوده و این در حالی است که ادعا می‌شود سالیانه 6 میلیون تن کود شیمیایی(اکثرا ازتی) در داخل تولید می‌شود که از همین نوع کود نیز به اندازه کافی در اختیار کشاورزان قرار داده نمی‌شود، چرا که بر خلاف ضرب‌المثل«خیری که به خانه رواست، به مسجد حرام است»، این تولیدات برای کسب منافع کارخانه‌داران، به خارج از کشور صادر می‌شود و در نتیجه کشاورزان نیازمند باید هر کیسه کود را چند برابر قیمت واقعی آن خریداری نمایند.

در سال 1399 تخصیص ارز برای کودهای وارداتی از رسمی به نیمایی، قیمت آن را تا 5 برابر افزایش داد و کشاورزان را در یک بن بست تولیدی، اقتصادی قرار داد و موجب کاهش مصرف کود و در نتیجه کاهش میزان تولید گردید. حاصل چنین اقدامی از سوی دولت دوازدهم، کم کردن حدود 500 هزار تنی از حداقل مصرف کودهای ازته شد.

در مورد کودهای فسفاته و پتاسه، از آن‌جایی که ما واردکننده چنین کودهایی هستیم و تولید آن‌ها در داخل کشور با مشکلات عدیده‌ای روبرو است، به دلیل نقش بسیار مهم این کودها در تولید محصولات کشاورزی، دولت نباید باز هم توپ را به زمین کشاورزان بیندازد، چرا که تولید و تامین موادغذایی و مهیا کردن زیرساخت‌های لازم برای این عرصه جزو وظایف دولت‌ها است.

آن‌هایی که بر طبل افزایش جمعیت می‌کوبند حداقل باید در اندیشه سیر کردن شکم آن‌ها نیز باشند و از آنجایی که نقش تولید غذا بر عهده بخش کشاورزی است باید تمهیدات لازم نیز فراهم شود تا بتواند در انجام چنین امر مهمی موفق باشد.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۶۷- مهر ۱۴۰۱