نهاده‌های دامی، مشکلی بی‌پایان

مافیای آقای میم

این که در تمام دنیا مسئولان مملکتی موظف به تامین زیرساخت‌ها و تمهیدات تهیه موادغذایی برای مردم خود هستند، نیازی به شرح و بسط ندارد و دولتمردان ایرانی نیز استثنایی بر این قاعده نیستند، اما آن‌گونه که طی سال‌های گذشته شاهد بوده‌ایم، علی‌رغم آگاهی و اشراف بر نقش تولید غذا در امنیت غذایی جامعه، تهیه و تدارک نهاده‌های دامی به طور پیوسته و مستمر به صورت یک چالش و مشکل غیرقابل حل درآمده است.

اخبار سبز کشاورزی : مقوله ناتوانی کشور(بنا بر دلایل متعدد) در تهیه نهاده‌های دامی مورد نیاز زیربخش‌های دامپروری (دام‌های سبک و سنگین)، مرغداری و آبزی‌پروری، امر پوشیده و پنهانی نیست و این که ناچار از واردات میلیون‌ها تن علوفه، ذرت، جو، سویا و… هستیم، قابل کتمان نبوده و در جایگاه یک الزام به شمار می‌آید.

اما چگونگی تهیه و وارد کردن این نهاده‌ها، اشکالات تامین ارز مورد نیاز، ترخیص از گمرکات توزیع ناعادلانه و پرتنش و چالش آن موجب بروز نوساناتی چون کمبود، گرانی فرصت‌طلبانه می‌شود، فشارهای مالی بر مصرف‌کنندگان، برهم زدن توازن و تعادل در بازار عرضه و تقاضا، دلالان و بسیاری معضلات دیگر، خود قصه‌ای طولانی است.

آنچه طی سال‌های اخیر و به بهانه اعمال تحریم‌های خارجی بر بخش تامین نهاده‌های دامی گذشته است، می‌توانست اتفاق نیفتد و در صورت حادث شدن، اثراتی در چنین سطح گسترده‌ای نداشته باشد، اما بر این همه ناگواری‌ها در تهیه نهاده‌ها در مواردی می‌توان مهر«سوء مدیریت» و اولویت ندادن به آن، هم تراز بسیاری از مواردی که چندان اهمیتی در بودن و یا نبودن آن‌ها نیست، زد.

از وزیر و وکیل گرفته تا واردکننده و فروشنده و مصرف‌کننده، همگی در این موضوع سخن گفته، پیشنهاد و راهکار داده، اما مشکل همچنان پابرجا است و اندکی از نگرانی‌ها در این حوزه کاسته نمی‌شود. این که چرا این سیل مشکلات را پایانی نیست به چند موضوع ارتباط دارد:

1-نقش دخالت‌های غیراصولی و نامرتبط در این عرصه اساسا سیستم اندیشه اقتصادی دولت، تسلط و کنترل از «راه نزدیک»، یعنی ورود به جزئیات و دخالت‌های غیرکارشناسانه از دیدگاه اقتصاد بازار آزاد است. بازی‌های سرگیجه‌آور در بازارهای ارزی و ایجاد بی‌اعتمادی در فعالان اقتصادی نسبت به تداوم حضور در عرصه‌های تولیدی و توزیعی، سرکوب قیمت‌ها به شکل دستوری و تحمیل ضرر و زیان و انگیزه‌کشی در تولیدکنندگان و به وجود آوردن تنش در بازار مصرف، جلوه‌هایی از این دخالت‌ها است که موفقیتی در پی نداشته است.

2- نداشتن برنامه بلند در تامین نهاده‌های دامی به ویژه در زیربخش مرغداری، علی‌رغم داشتن تجارب، آمار جمعیتی، امکانات و زیرساخت‌های تولیدی، نیازهای داخلی و سهم صادرات و… در دو دهه اخیر بنا بر اعلام مراجع رسمی متوسط نیاز و مصرف نهاده‌های دامی، سالانه در حدود 21 میلیون تن است که می‌توان نیمی از آن را سهم بخش مرغداری دانست و با در نظر گرفتن این که به طور تقریبی 90 درصد از این نهاده‌ها وارداتی است، چرا باید به صورت ضرب‌الاجلی و نه از حدود یک یا دو سال قبل برای تهیه این نیازها برنامه ثابتی داشت تا در هنگام ضرورت، دست‌ها در پوست گردو، نماند!

3- اگر در برخی از کشورها، دولتمردان وجامعه با یک مافیای مواد مخدر دست به گریبان هستند، کشور ایران با مجموعه گسترده‌ای از مافیاها روبرو است و از قیر و ارز و لاستیک گرفته تا پوشک بچه و دارو و… و نهاده‌های غذایی، دامی مواجه است که باز هم در صورت موشکافی علل آن‌ها، خواهیم دید که «دولت‌ها» با سهل انگاری یا سوء مدیریت، در بروز این مافیاها نقش داشته و زمینه ظهور و بروز آن‌ها را فراهم کرده‌اند.

مافیای آقای میم

جعفر راستی، نماینده مجلس، در سی‌ام شهریور 1400 (یک سال قبل)، در تذکری به رئیس جمهور گفت: چرا واردات نهاده‌های دامی کشور تنها به چند نفر مافیا واگذار شده و چرا به این افراد اجازه داده شده تا نهاده‌ها را در بنادر دپو کرده و اجازه ورود آن‌ها را به بازار ندهند؟

جواد کریمی قدوسی، نماینده پیشین مجلس (مشهد) از فردی به نام «م» در رابطه با مافیای نهاده‌های دامی نام برد و احمد توکلی نیز در سال 92 در نامه‌ای به رئیس مجلس وقت از همین فرد در مافیای نهاده‌های دامی نام برده است.

اما ذبیح‌الله اعظمی ساردویی نماینده جیرفت در دوره یازدهم مجلس در یک برنامه رادیویی به صراحت اعلام کرد: آقای«م» کشتی، کشتی خوراک دام و طیور می‌آورد و در آب‌های بین‌المللی نگه می‌‍دارد و اعلام می‌کند که اگر می‌خواهید با فلان قیمت بخرید و الا آن را به کشور دیگری می‌فروشم.

حال پرسش اساسی آن است، در حالی که چنین افرادی از حداکثر امکانات و امتیازات دولت و جامعه استفاده و یا سوء استفاده می‌کنند، اجازه دارند غذا و قوت یک مملکت را به گروگان گرفته و برای یک حکومت و دولت خط مشی تعیین کنند. چه دست‌‌های پشت پرده‌ای به چنین افرادی قدرتی در این حد و اندازه می‌دهد.

4- آنچه در سطور و عبارت فوق بیان شد به تنش‌ها، آشفتگی‌ها و مشکلاتی می‌انجامد تا به گفته حسین سلاح ورزی، نائب رئیس اتاق بازرگانی ایران، برخی از مرغداری‌ها جوجه‌ها را از بین می‌برند چون فروش نهاده‌ها در بازار آزاد برای آن‌ها سود بیشتری دارد.

آیا دستگیری یک سلطان دیگر در بخش نهاده‌های دامی و افشای آن که البته جواب می‌خواهد، اندکی از مشکلات این بخش خواهد کاست؟ تجربه نشان می‌دهد که این گونه نخواهد بود ودر این رشته سر دراز دارد».

ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۶۶ - شهریور ۱۴۰۱