گندم و شگفتی‌های آن
ماهنامه دام و کشت و صنعت – شماره ۲۷۷ – مرداد ۱۴۰۲
اخبار سبز کشاورزی ؛ غلات مصارف مختلفی دارند و یکی از رایج‌ترین آن‌ها در کل جهان، گندم است. اکثر غذاها و خوراکی‌هایی که روزانه مصرف می‌کنید، مانند ماکارونی، نان، شیرینی، کیک، بیسکویت و … از گندم تهیه می‌شوند. جالب است که بدانید گندم خود دارای انواع متفاوتی است که در نقاط مختلف جهان و با توجه به شرایط آب و هوایی، نمونه‌های متفاوتی از آن کشت می‌شوند.
تقسیم‌بندی‌های گندم‌ها براساس فصل رشد
اگر می‌خواهید همه چیز را درباره گندم بدانید باید توجه داشته باشید که این گیاه انواع مختلفی دارد؛ یکی از تقسیم‌بندی‌های گندم مربوط به فصل رشد آن است:
گندم زمستانه: شاید عجیب به نظر برسد، اما کاشت گندم زمستانه را باید در فصل پاییز انجام داد و آن را در فصل بهار برداشت کرد. علت نام‌گذاری این گندم‌ها این است که سرمای زمستان باعث رشد کامل آن‌ها می‌شود.
گندم بهاره: فصل کاشت گندم بهاره همان فصل بهار است و در اواخر تابستان یا ابتدای پاییز برداشت آن انجام می‌شود. گندم بهاره معمولا نمیتواند در سرمای زمستان دوام آورد؛ به همین دلیل باید در مناطق معتدل کاشته شود.
زمان رشد گندم‌های بهاره در مقایسه با گندم‌های زمستانه کمتر و محصول تولیدشده نیز کمتر است.
تقسیم‌بندی‌های گندم براساس سختی و رنگ
تقسیم‌بندی دیگری که برای گندم‌ها وجود دارد، بر اساس سختی و رنگ آن‌ها است:
گندم زمستانه قرمز سخت یا Hard Red Winter Wheat زمان کشت این گندم در مقایسه با گندم بهاره قرمز سخت، بیشتر است. این گندم دارای میزان بالایی گلوتن باکیفیت است و در تولید آرد از آن استفاده می‌شود.
گندم زمستانه قرمز نرم یا Soft Red Winter Wheat از ویژگی‌های این گندم، سخت بودن است. تفاوت این دو نوع گندم در این است که آسیاب کردن گندم زمستانه نرم به‌دلیل بافت نرمی که دارد راحت‌تر است. از این گندم‌ها برای تهیه انواع کلوچه، کراکر و کیک استفاده می‌شود.
گندم بهاره قرمز سخت یا Hard Red Spring Wheat این گندم گلوتن زیادی دارد و از آن برای تهیه خمیرهای کشسان استفاده می‌شود. در نان‌ها و شیرینی‌هایی که باید خمیر آن‌ها بافت ارتجاعی داشته باشد از آرد این گندم کمک می‌گیرند؛ به‌عنوان‌مثال آرد مورد استفاده برای تهیه خمیر پیتزا و کروسان، آرد گندم بهاره قرمز سخت است.
گندم سفید سخت یا Hard White Wheat نسبت به گندم قرمز سخت، طعمی شیرین‌تر و رنگی روشن‌تر دارد. از این گندم‌ها برای تهیه ورمیشل و نان ترتیلا استفاده می‌کنند.
گندم سفید سخت هم به‌صورت بهاره و هم به‌صورت زمستانه در دسترس است.
گندم سفید نرم یا Soft White Wheat اکثر آردهای شیرینی‌پزی و کیک‌پزی از این نوع هستند. این نوع گندم مناسب‌ترین گزینه برای تهیه شیرینی‌های خوشمزه و ترد است؛ همچنین می‌تواند به‌صورت بهاره یا زمستانه کشت شود.
گندم دوروم یا Durum Wheat که با نام گندم پاستا نیز شناخته می‌شود، یکی از سخت‌ترین گندم‌ها است. سمولینا که برای تهیه برخی از ماکارونی‌ها یا کوسکوس مورد استفاده قرار می‌گیرد، محصول جانبی حاصل از آسیاب کردن این نوع گندم است. از بلغور گندم پاستا نیز برای تهیه غذاهایی مانند سالاد تبوله لبنانی استفاده می‌شود.
شرایط مناسب برای رشد گندم
مناسب‌ترین شرایط آب و هوایی برای رشد گندم در دوران رشد رویشی آب و هوای خنک، در دوره تشکیل دانه آب‌وهوای معتدل و در زمان برداشت آب و هوای گرم و خشک است؛ به همین دلیل مناطقی که در فصل زمستان به‌شدت سرد می‌شوند برای کشت گندم دچار مشکلاتی مانند سرمازدگی خواهند شد.
البته گیاه گندم مقاومت بالایی در مقابل خشکی ندارد و نمیتواند شرایط کم آبی و خشکی را برای زمان طولانی تحمل کند؛ اما جزو سازگارترین گیاهان است و تا حدودی خود را با شرایط خشکی وفق می‌دهد به این صورت که سلول‌های کوچکی تشکیل می‌دهد که باعث تشکیل برگ‌های کوچک می‌شوند و درنهایت روزنه‌ها را کوچک‌تر خواهند کرد.
با کوچک شدن روزنه‌ها، تعرق گیاه کاهش می‌یابد و از مشکلات ناشی از کم‌آبی در امان می‌ماند. گندم در آب و هوای مختلفی می‌تواند رشد کند و بیشترین رشد آن در مناطق نیمه‌خشک و نیمه‌مرطوب دیده شده است.
البته در مناطق خشکی که بارندگی آن‌ها در حدود ۲۰۰ میلی‌متر است نیز رویش گندم مشاهده شده؛ اما در مناطقی که دما و رطوبت آن‌ها بالا است قادر به رشد نخواهد بود. کاشت گندم در فصول سرد سال و در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری انجام می‌شود. برای این‌که بتوان بیشترین محصول گندم را تولید کرد باید در آب و هوای مناسب و کشت آن را در زمان معین انجام داد.
ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۷۷ - مرداد ۱۴۰۲
