از بین رفتن و مرگ تالاب‌ها خطراتی جدی برای گونه‌های گیاهی و جانوری وابسته به آن دارد. در استان همدان دو تالاب آق‌گل و چم‌شور شرایط حادی دارند و خشک شده‌اند
از بین رفتن و مرگ تالاب‌ها خطراتی جدی برای گونه‌های گیاهی و جانوری وابسته به آن دارد. در استان همدان دو تالاب آق‌گل و چم‌شور شرایط حادی دارند و خشک شده‌اند.
تالاب‌ها به عنوان یکی از اکوسیستم‌های حیاتی کره زمین نقش مهمی در بقای گونه‌های گیاهی و جانوری ایفا می‌کنند و بسیاری از چرخه‌های حیات ارتباط مستقیمی با تالاب‌ها دارند و ۴۰ درصد ماهی‌ها در داخل تالاب‌ها زندگی می‌کنند.تالاب‌ها همچنین به دلیل داشتن ذخایر منابع آبی از سیل، فرسایش خاک و همچنین ایجاد گرد و غبار محلی جلوگیری می‌کنند و در حفظ و ثبات اتمسفر نقش مهمی دارند.
بنابر نظر کارشناسان ارزش اقتصادی تالاب‌ها حدود ۱۰ برابر جنگل‌ها و ۲۰۰ برابر زمین‌های زراعی است یک تالاب در هر هکتار بین پنج هزار تا ۲۱ هزار دلار به انسان‌ها خدمات مستقیم و غیرمستقیم می‌دهد. به همین دلیل از بین رفتن تالاب‌ها خطراتی جدی برای گونه‌های گیاهی و جانوری وابسته به آن و جوامع محلی اطراف آن دارد. در استان همدان دو تالاب آق گل و چم‌شور شرایط حادی دارند و خشک شده‌اند.
در این باره راضیه زندی‌پاک، کارشناس محیط زیست اظهارداشت: تالاب‌ها نقش مهمی در ایجاد و حفظ چرخه طبیعت و بقای گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری ایفا می‌کنند و یکی از مهمترین عملکرد تالاب‌ها این است که همانند یک سد طبیعی عمل می‌کنند و مانع از بروز سیل می‌شوند و همچنین به عنوان محل و منبع تغذیه زندگی پرندگان هستند.
وی بیان کرد: محیط‌های تالابی اکوسیستم‌هایی هستند که موجودات آبزی و گیاهان مختص به خودشان را دارند و در تصفیه آب و جذب دی‌اکسید‌کربن که یک گاز گلخانه‌ای مهم و عامل گرم شدن زمین است، نقش به سزایی را ایفا می‌کنند.
این دانشجوی دکترای محیط زیست با اشاره به وضعیت حاد دو تالاب چم‌شور و شیرین‌سو در استان همدان گفت: با از بین‌رفتن و خشک‌شدن تالاب‌ها بیابان‌زایی افزایش پیدا می‌کند و خسارات جبران ناپذیری به استان وارد می‌شود.
وی با بیان اینکه عدم فرهنگ‌سازی و آشنایی اهالی بومی اطراف تالاب‌ها یکی از دلایل خشکی آنها است، افزود: فعالیت‌های کشاورزی در حریم تالاب‌ها و استفاده از سموم و آفت‌کش‌ها که سبب ورود آلاینده‌ها به داخل تالاب‌ها می‌شوند و همچنین صید و شکار بی‌رویه در محیط‌های تالابی سبب تخریب و از بین رفتن تالاب‌ها می‌شود.
طراحی برنامه جامع مدیریت تالاب آق‌گل
در ادامه مهدی صفی‌خانی اظهار داشت: استان همدان دارای ۳ تالاب طبیعی آق گل، چم‌شور و پیرسلمان و دارای ۲ تالاب سد دست‌ساز شیرین‌سو و آبشینه است.
وی با بیان اینکه تالاب آق‌گل و چم‌شور خشک شده‌اند، افزود: تالاب چشم‌شور واقع در شهرستان اسدآباد سالهاست که خشک شده، اما دیگر تالاب این شهرستان به نام پیرسلمان احیا و در کل سال در آن آب جاری است، امسال تالاب آق‌گل هم که در مرز مشترک استان همدان و مرکزی قرار دارد به دلیل شرایط خشکسالی که در کشور حاکم است خشک شد.
لزوم استفاده از ظرفیت‌های موجود همه دستگاه‌ها
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان اظهار داشت: بهترین راهکار برای احیای تالاب‌ها استفاده از ظرفیت‌های موجود همه دستگاه‌ها است که می‌توانند دخیل و اثرگذار بر روی استفاده از منابع منطقه به لحاظ برداشت‌هایی که ممکن است اتفاق بیفتد باشند.
وی ادامه داد: به طور مثال در بحث کشاورزی نوع کشت و الگوی آبیاری را باید به گونه‌ای مدیریت کنند که کمترین استفاده از منابع زیرزمینی و سطحی را داشته باشیم یا در بخش منابع طبیعی با اجرای عملیات آبخیزداری و مرتعداری به مدیریت مصرف آب کمک کنند.
صفی‌خانی بیان کرد: سازمان محیط زیست در راستای حمایت از تالاب‌ها در خصوص مسائل فرهنگی، اجتماعی و همچنین ارتقای دانش جوامع محلی و ایجاد اتحاد بین دستگاه‌ها به سمت راهکاری عملی و طراحی برنامه جامع مدیریت تالاب‌ها رفته است که در تالاب آق‌گل این طرح کلید خورده و با حضور همه دستگاه‌های اداری مرتبط با موضوع تالاب و جوامع محلی در دو استان همدان و مرکزی دور هم جمع شدند و در کارگاه‌های متعددی که حدودا دو سال به طول انجامیده از تمام منظر‌هایی که می‌توان به احیای تالاب‌ها کمک کرد موضوع را مورد بررسی قرار داده اند و نهایتا منجر به تدوین برنامه‌ای شد که آن برنامه چراغ راه همه دستگاه‌ها است.
وی تصریح کرد: این برنامه تحت عنوان برنامه جامع مدیریت تالاب آق‌گل در شورای برنامه‌ریزی استان همدان و مرکزی مصوب شده و به عنوان سند بالادستی محسوب می‌شود .
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان افزود: قطعا با توجه به اینکه تصویب این سند اخیرا انجام شده و هم اکنون درصدد شروع و اجرای برنامه‌های آن هستیم باید به سمتی برویم که برنامه‌ها تک به تک اجرا شود و هر دستگاه با اجرای برنامه‌های چندساله‌ای که برای آن تدوین شده به احیای تالاب کمک کند که قطعا انجام این فرایند نیاز به همکاری دو استان همدان و مرکزی دارد.
وی با اشاره به تغییرات اقلیمی افزود: شرایط اقلیمی در مدیریت تالاب‌ها بسیار موثرند و امیدواریم با حداقل بارندگی و نزولات جوی شاهد احیای تالاب باشیم. بودجه احیای تالاب‌ها از معاونت دریایی سازمان محیط زیست تامین می‌شود و بنابر نیاز تالاب‌ها در مسائلی همچون کار‌های سازه‌ای، لایه‌برداری و سایر کار‌های اجرایی بودجه‌ای پیش‌بینی کرده‌اند.
نقش جوامع محلی در حفاظت از تالاب‌ها
وی با اشاره به نقش مهم جوامع محلی در حفظ، نگهداری و احیای تالاب‌ها گفت: در هر برنامه‌ای که در دستگاه‌های اداری انجام می‌شود اگر همراهی و حضور جوامع محلی نباشد عملا کار بی‌نتیجه‌ای است و مردم محلی باید در زمینه اجرای برنامه در هر دستگاه همراه باشند.
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان ادامه داد: به طور مثال در خصوص تغییر الگوی کشت باید جوامع محلی همراهی کنند و بستر همکاری و زمینه‌ساز اجرایی شدن ۱۰۰ درصد این برنامه جوامع محلی هستند.
نقش تالاب‌ها در کاهش گرد و غبار محلی
وی تشریح کرد: اولین قشر آسیب پذیر و سودبر از خشکی و احیای تالاب علاوه بر گونه‌های گیاهی و جانوری موجود در تالاب جوامع محلی هستند و اثرات تالاب‌ها بر روی سفره‌های آب زیرزمینی و بحث‌های آب و هوایی از جمله کنترل گردوغبار‌های محلی و تعدیل آب و هوا بسیار قابل توجه است.
صفی‌خانی بیان کرد: تالاب‌ها با جذب گردشگر می‌توانند کمک موثری به بحث معیشت جوامع بومی کنند و اگر شرایط آب و هوایی مناطق اطراف تالاب مناسب نباشد جوامع مجبور به مهاجرت از آن می‌شوند پس نقش اهالی بومی بسیار مهم است و زندگی آنان تحت تاثیر تالاب است. وی با اشاره به شرایط حاد تالاب چم‌شور شهرستان اسدآباد گفت: یکی از برنامه‌های آینده اداره کل محیط زیست تدوین برنامه مدونی در جهت احیای این تالاب است.
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان به باشگاه خبرنگران جوان گفت: سد تالاب‌های انسان‌ساز شیرین‌سو و آبشینه با توجه به اینکه عموما قابل مدیریت هستند و حجم آبی آنها متغیر است در سرتاسر سال آب دارند و تبدیل به مکان عبور بسیاری از پرندگان مهاجر شده‌اند.
با توجه به نقش مهم تالاب‌ها در حفظ گونه‌های گیاهی و جانوری و ارزش‌های اقتصادی آن ضروری است که با اقداماتی موثر همچون ترویج فرهنگ حفاظت از تالاب توسط جوامع محلی به حفظ و نگهداری آنان کمک کرد.
