سلطه دلالان بر بازار زرشک

با وجود کیفیت بالای زرشک خراسان جنوبی، به دلیل نبود صنایع فرآوری و دست‌درازی دلالان این محصول در دنیا ناشناخته باقی مانده است. زرشک محصولی مهم و با قابلیت ارزآوری بسیار زیاد است؛ محصولی که اکنون برداشت آن آغاز شده و کشاورزان به برداشت آن امیدوار هستند. علاوه بر اینکه خراسان جنوبی در تولید زرشک حرف اول را می‌زند و ۹۸ درصد زرشک کشور را تأمین می‌کند، در کیفیت نیز پیشتاز است و بهترین کیفیت را به بازار عرضه می‌کند.

خالقی، یکی از کشاورزان زرشک‌کار خراسان جنوبی که به کار زرشک چینی مشغول است، در این باره می‌گوید: زمانی که این خوشه‌های سرخ را که همانند چادری بر تن زمین کشیده شده است می‌بینیم، خستگی یک سال زحمت از تنمان بیرون می‌رود.

او با بیان اینکه امسال سال باردهی درختان است ادامه می‌دهد: وقتی می‌بینیم محصول تولیدی ما هم برای خودمان مفید است و هم در کشور خواهان دارد، خوشحالیمان دو چندان می‌شود. خالقی عنوان می‌کند: درختان زرشک هر دو سال یکبار محصول می‌دهند و امسال محصولی مرغوب را برداشت می‌کنیم.

او بیان می‌کند: از هر درختچه زرشک بین ۴۰ تا ۵۰ کیلوگرم زرشک تازه برداشت می‌شود و از هر ۴ کیلوگرم زرشک تر، یک کیلوگرم زرشک خشک به دست می‌آید. این کشاورز با اشاره به اینکه تا اسفند ماه محصول زرشک در انبار‌های مسقف باقی می‌مانند و خشک می‌شوند، اظهار می‌کند: از فروردین ماه به بعد، زمان فروش محصول فرا می‌رسد.

روستا‌ی قاین، پیشتاز در تولید زرشک

در خراسان جنوبی، روستا‌هایی وجود دارند که فقط و فقط با نام زرشک آوازه خود را بلند کرده‌اند و اهالی آن از طریق این محصول استراتژیک، روزگار می‌گذرانند. افین و مهمویی دو روستای استان هستند که در فصل پاییز، لباسی سرخ رنگ به تن کرده و چشم بینندگان را نوازش می‌دهند.

رضایی، مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی، سطح زیرکشت زرشک در استان را ۱۸ هزار و ۶۰۰ هکتار اعلام کرد و گفت: پیش بینی می‌شود امسال ۲۲ هزار و ۳۰ تن زرشک خشک معادل ۱۱۰ هزار تن زرشک‌تر برداشت شود.

او تعداد بهره برداران زرشک در استان را ۳۸ هزار خانوار بیان کرد و افزود: بیشترین سطح زیرکشت زرشک استان به شهرستان قاین با ۶ هزار هکتار سطح زیر کشت اختصاص دارد. رضایی ادامه داد: پارسال ۲۲ هزار تن زرشک خشک از سطح زیرکشت این محصول در خراسان جنوبی برداشت شده است.

سود کشاورزان در جیب دلالان

با وجود اینکه خراسان جنوبی یکه تاز عرصه تولید زرشک است، عرضه این محصول از دست کشاورزان خارج شده و میدان به دست دلالانی افتاده که سود دسترنج کشاورز را به جیب می‌زنند. بنی اسدی، یکی از زرشک کاران اهل روستای افین شهرستان زیرکوه می‌گوید: پارسال ۲ تن زرشک خشک را به قیمت هر کیلو ۲۵ هزار تومان به واسطه فروخته‌ام. او ادامه می‌دهد: واسطه‌ها زرشک را بوجاری و بسته‌بندی می‌کنند و در صورت وجود مشتری محصول را از سردخانه خارج کرده و به خریدار تحویل می‌دهند.

بنی‌اسدی عنوان می‌کند: با توجه به شیوع کرونا و کاهش قیمت‌ها، پارسال هر کیلوگرم زرشک خشک را به قیمت ۴۰ هزار تومان فروخته‌ام. این کشاورز ادامه می‌دهد: فروش این محصول سود زیادی را نصیب من نکرده است و سود اصلی زرشک به جیب دلالان می‌رود.

دولت نیز در برابر دلالان سر خم کرده است

بی‌رقیب بودن خراسان جنوبی در تولید زرشک، سبب ایجاد مشکل ناشناختگی این محصول برای دیگر استان‌ها و حتی جهان شده است؛ این مسئله باعث شده قیمت گذاری به دست دلال بیفتد و کشاورزان، اسیر تصمیم دلالان شوند. گویا دولت و تشکل‌های دولتی نیز در برابر دلالان سر خم کرده اند و نمی‌توانند زمام قیمت‌گذاری را به دست بگیرند.

ضیائیان احمدی، مدیر تعاون روستایی خراسان جنوبی، هم معتقد است اکنون دو سالی می‌شود که بازار زرشک نابه‌سامان شده است و این نابه‌سامانی دلایل مختلفی از جمله عدم شناخته شدن زرشک در بازار‌های بین‌المللی و شیوع کرونا دارد. او با اشاره به اینکه شیوع کرونا بر بازار همه محصولات تأثیر گذاشته و زرشک نیز جزو محصولات اساسی خانواده‌ها نیست، افزود: پارسال با مدیریت‌ها توانستیم قیمت زرشک را از ۳۰ هزار تومان به ۶۰ هزار تومان برسانیم.

زرشک خود را به دلال نفروشند

حالا خواسته تعاون روستایی از کشاورزان این است که اختیار محصولشان را به دست بگیرند و آن را با هر قیمتی به دلال نفروشند. ضیائیان احمدی، مدیر تعاون روستایی خراسان جنوبی با اشاره به اینکه دلالان، زرشک تازه را به هر قیمتی از کشاورزان می‌خرند و بیشترین سود به جیبشان می‌رود، گفت: امکان حذف دلالان از بازار وجود ندارد و گردش مالی بازار در توان تشکل‌های دولتی نیست.

قیمت‌گذازی منصفانه خواسته زرشک‌کاران

او با اشاره به اینکه پارسال امکان عرضه زرشک تازه در سطح بازار‌های شهر‌های بزرگ استان فراهم شد افزود: در این مدت برای رفع این مشکل ۵ غرفه عرضه زرشک در بازار‌های بزرگ تهران راه اندازی شد تا محصول کشاورزان ساماندهی شود. مدیر تعاون روستایی خراسان جنوبی اظهار کرد: امسال میزان موجودی زرشک در سردخانه‌های استان کمتر از هزار تن است، در صورتی که پارسال ۶ هزار تن بوده است.

ضیائیان احمدی با اشاره به اینکه تا عید نوروز امکان عرضه زرشک پفکی برداشت شده سال جدید وجود دارد به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: کشاورزان زرشک خود را به هر قیمتی عرضه نکنند تا قیمت‌ها کنترل شود.

انگار دلالان نمی‌خواهند به قیمت‌گذاری بسنده کنند و هر کاری می‌کنند تا بیشترین سود را ببرند، حتی اگر محصولی بی‌کیفیت را به بازار عرضه کنند.

گفتنی است، با وجود ظرفیت بالای زرشک برای فرآوری در خراسان جنوبی استحصال تنها ۲ فرآورده از این معجزه طبیعت نوعی بی‌مهری به آن محسوب می‌شود. طبیعی است که با سرمایه‌گذاری در حوزه فرآوری محصول زرشک و کوتاه کردن دست دلالان و واسطه‌ها و همچنین قیمت‌گذاری صحیح از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط و اهتمام ویژه آن‌ها به این محصول استراتژیک می‌توان از دردهای کشاورزان کاسته و زرشک را به جایگاه واقعی آن رساند.