روستاهای خالی، میراث شوم خشکسالی

خشکسالی از ابتدای دهه ۸۰ چهره شوم خود را به روستاهای استان سمنان نشان داد، روستاهایی که امروز بسیاری شان خالی از سکنه هستند.

به گزارش مزرعه سبز به نقل از بازار، خشکسالی از دهه ۸۰ خورشیدی چهره شوم خود را به مردم استان سمنان و به خصوص روستاهای قرار گرفته در نوار شمالی این استان نشان داد روستاهایی که امروز عمدتاً خالی از سکنه شده‌اند چرا که در آنها آب، کار و تولید وجود ندارد که بتواند جمعیت را نگه دارد.

خالی شدن روستاها از جمعیت میراث شوم خشکسالی است اما از سوی دیگر نباید فراموش کرد که مدیریت دولتی در قبال روستاها نیز به این امر دامن زده است روستاهایی که روزگاری متن و بطن تولید استان بودند امروز خود به مصرف گرایی گرویده‌اند چرا که تولید در آنها با مشکلات عدیده روبرو شده است.

تغییر ساختارها

یک کارشناس اقتصادی با بیان اینکه ساختار اقتصادی استان سمنان در دو دهه اخیر به کلی تغییر کرده و دلایل آن هم اقلیم و خشکسالی و همچنین ناتوانی مدیران دولتی از برنامه‌ریزی درست و مزیت شناسانه است، گفت: امروز متأسفانه اتفاقی که در استان رخ داده این است که جای شهر و روستا عوض شده به عبارت دیگر روستایی که باید مهد تولید باشد خالی از سکنه و تولید شده و شهر که باید مصرف کننده تولید روستایی باشد، خودش به روستاها کالا می‌فروشد.

سید رضا طباطبایی با بیان اینکه ساختار اقتصادی استان سمنان دستخوش تغییرات زیادی شده است، ابراز کرد: روزگاری روستاهای استان سمنان مملو از کار و تولید بودند و محصولات لبنی، صنایع دستی و مصنوعات چوبی و … را تأمین می‌کردند، تاکید کرد: مردم استان به یاد دارند که حتی صنایع چوبی تزئینی تهران هم از روستاهای استان سمنان تأمین می‌شد اما امروز درصد روستاهایی که خالی از تولید شده‌اند، به طرز نگران کننده‌ای بالا رفته است.

وی با بیان اینکه جمعیت مولد روستایی امروز راهی شهرها شده‌اند، افزود: چاره‌ای هم نیست وقتی در روستا نه کشاورزی باشد و نه دامداری در واقع روستا دیگر محل ماندن یک جوان نیست چرا که خانواده این جوان هم باید ارتزاق کنند در نتیجه روستاها را رها و به شهرها می‌آیند همان بلایی که بر سر بیارجمند و جنوب شرقی استان سمنان و دروازه دشت کویر آمده است.

مضرات تخلیه روستاها

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه تخلیه روستاها از جمعیت مولد و جوان دارای مضرات فراوانی است که ناامنی از جمله آنها است، بیان کرد: وقتی جمعیت در یک جا ساکن باشد امنیت بیشتر است در نتیجه می‌توان کار اقتصادی و تولیدی در آن منطقه کرد و این درست همان نکته‌ای است که عکس آن در برخی مناطق استان رخ داده است.

طباطبایی با بیان اینکه فرسایش خاک و بیابانی شدن اراضی قابل کشت از دیگر مضرات خالی شدن روستاها از سکنه است، ابراز داشت: وقتی جمعیت باشد، کشاورزی می‌کند و خاک را مدام درگیر کشت و زرع می‌سازد در نتیجه همیشه خاک استوار است، اما وقتی روستاها خالی از جمعیت شد، کم کم خاک هم از بین رفته و جای خود را به بیابان و زمین لم یزرع می‌دهد.

وی با انتقاد از کسانی که منتقد جدی مهاجرت به شهرها هستند، افزود: جوان روستایی در چنین شرایطی که آب برای خوردن هم نیست در روستا چه کند؟ مگر اینها خانواده ندارند مگر از زمین خشک بدون آب چیزی کشت می‌شود که مردم عمدتاً شهر نشین به دیده حقارت به روستاییان نگاه کرده و می‌گویند که نباید مهاجرت کنند. در نتیجه وقتی شما صحبت از گرسنگی و ارتزاق می‌کنید نمی‌توانید روستایی را بدون هیچ زیرساختی در روستا نگهدارید.

بوم گردی را توسعه می‌دهیم

استاندار سمنان اما با اشاره به اینکه مزیت‌های اقتصادی زیادی در استان وجود دارد که یکی از آنها گردشگری است، گفت: یکی از سیاست‌های دولت در زمینه کمک به اقتصاد روستاها توجه به مقوله کشاورزی نوین، گردشگری و صنایع کوچک مانند صنایع دستی است.

سید محمد رضا هاشمی با بیان اینکه به بخشداری‌های استان سمنان تاکید شده که باید ده بوم گردی حداقل داشته باشند، بیان کرد: حضور گردشگران در روستاهای مستعد گردشگری سمنان می‌تواند به اشتغال‌زایی و ماندگاری مردم کمک کند از سوی دیگر برای این استان در سال ۱۴۰۱، رشد ۸.۶ درصدی پیش بینی شده که یکی از محورهای رسیدن به آن توسعه گردشگری است چرا که این استان سالانه میزبان میلیون‌ها زائر رضوی است.

وی با بیان اینکه در برنامه‌ریزی های کلان‌تر اقتصادی این اصل همیشه در استان سمنان مد نظر خواهد بود که ظرفیت‌های صنعتی و معدنی، کشاورزی و گردشگری سه مقوله ارزشمند برای رشد و توسعه استان هستند، افزود: آنچه برای استان سمنان اهمیت دارد توسعه صنعت گردشگری زود بازده است لذا افزایش تعداد بوم گردی‌ها و ایجاد بازارچه‌های صنایع دستی در سطح استان دو انتظار و مطالبه‌ای بوده که از مسئولان میراث فرهنگی استان سمنان انجام داده‌ایم و پیگیری می‌کنیم که این امر محقق شود.

اشتغال بر حسب ظرفیت‌های روستایی

استاندار سمنان همچنین با بیان اینکه برای ۳۹ دستگاه اجرایی استان در سال جاری ده هزار و ۵۰۰ شغل پیش بینی شده که باید ایجاد کنند، تاکید کرد: در کنار مقوله سرمایه گذاری در حوزه مشاغل خانگی، تاکید ما بر اشتغال گردشگری و توسعه بوم گردی‌ها نیز است.

هاشمی همچنین با بیان اینکه باید در برخی حوزه‌های کشاورزی استان به سمت کشاورزی قراردادی پیش رفته و برنامه‌ریزی کنیم که در این راستا نیز تعامل خوبی در سطح استان وجود دارد، تاکید کرد: برای توسعه کمّی مشاغل خانگی به خصوص در روستاها کارگروهی تخصصی ایجاد می‌شود.

وی با بیان اینکه تاکید ما بر این است که با این اقدامات ماندگاری روستاییان افزایش یابد، افزود: بانک‌ها در پرداخت تسهیلات مشاغل خانگی پای کار بوده و تلاش بیشتری به عمل بیاورند تا بتوانیم در زمینه توانمند سازی خانوار روستایی گام‌های ارزشمندی برداریم.

شرایط روستاها چگونه است

مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری سمنان با بیان اینکه ۲۰ درصد جمعیت استان در روستا زندگی می‌کنند، تاکید کرد: ۵۴۹ آبادی و روستا در استان وجود دارد که از این تعداد ۳۰۴ روستا دارای شورای اسلامی و ۲۹۷ روستا دارای دهیاری هستند.

مهدی صمیمیان، با بیان اینکه ۳۲۱ روستای استان از آب شُرب روستایی مطلوب برخوردار هستند، تاکید کرد: خشکسالی در سال‌های اخیر تأثیرات منفی بسیاری بر اقتصاد روستاها گذاشته لیکن توجه به بحث اشتغال‌زایی در روستاها در اولویت کاری دفتر امور روستایی استانداری قرار دارد.

وی با بیان اینکه در شش ماهه اول سال جاری بیش از ۲۵۰ میلیارد تومان تسهیلات اشتغال‌زایی برای روستاها پرداخت شده است، تاکید کرد: در این بازه زمانی همچنین ۱۴ میلیارد تومان تسهیلات در بحث بوم گردی، خرید ماشین آلات و سایر موارد به دهیاری‌ها پرداخت شده تا بتوانیم در بخش توانمند سازی خانوار روستایی و توسعه اقتصادی بخش‌های روستایی اقدامات بهتری را صورت دهیم.

تاکید بر تولید نیازمند برنامه‌ریزی است

یکی دیگر از کارشناسان اقتصادی با بیان اینکه تاکید بر تولید و توسعه اقتصادی روستایی استان سمنان نیازمند برنامه‌ریزی است و مقوله‌ای نیست که بتوان با چند بوم گردی آن را محقق کرد، تاکید داشت: اینکه ما تنها بر روی کاغذ تعداد بوم گردی‌هایمان را افزایش دهیم اما برای جذب گردشگر هیچ زیرساختی را مهیا نکنیم عملاً کمکی به روستا نکرده است.

ابوالفضل صادقی با بیان اینکه وقتی روستا تولید نداشته باشد نمی‌تواند سرپا بماند حتی اگر هزاران بار بر روی خدمات سرمایه گذاری کنیم، گفت: آنچه امروز روستاهای ما به آن نیاز دارند تولید است که ریشه اقتصاد روستایی را تقویت کند نه بخش گردشگری که در واقع خدمات محسوب می‌شوند.

وی افزود: شما زمانی خدمات می‌دهید که جمعیتی باشد وقتی جمعیتی نیست چطور می‌توانیم خدمات ارائه کنید؟ بیان کرد: بوم گردی در واقع یک نوع خدمات است که حیات آن بسته به جمعیت مسافران دارد اما وقتی زیرساخت‌های این مهم آماده نیست و برنامه‌ریزی دقیقی هم از سوی میراث فرهنگی صورت نگرفته چطور می‌توانیم مطمئن باشیم که جمعیت به سمت روستا می‌آید، خدمات دریافت می‌کند و بدون تولید، می‌توان روستا را توسعه بخشید.

در نهایت باید گفت راه نگهداشت جمعیت روستایی و توسعه آن هم تولید و هم خدمات است یعنی دولت در کنار تقویت ساختارهای دامداری و کشاورزی باید به موضوع مهم گردشگری هم بپردازد تا توأم با هم شاهد رشد کیفی و کمی روستاهای استان باشیم.