صادرات ۹۰ درصد زعفران ایران به صورت خام
شاید دانستن این آمار تکان‌دهنده، جالب باشد که بیش از ۹۰ درصد از زعفران کشور، به صورت خام به سایر نقاط جهان صادر می‌شود
این که ایران، بزرگ‌ترین تولید کننده زعفران در جهان است، نکته تازه‌ای نیست، اما شاید دانستن این آمار تکان‌دهنده، جالب باشد که بیش از ۹۰ درصد از زعفران کشور، به صورت خام به سایر نقاط جهان صادر می‌شود. کارشناسان، توسعه کشاورزی را به عنوان نیروی محرکه رشد اقتصادی در مراحل اولیه توسعه دانسته اند و معتقدند در مراحل بعدی رشد نیز، این بخش نقش عمده‌ای در درآمدزایی، ایجاد اشتغال و تامین امنیت غذایی ایفا می‌کند.
نکته مهمی که باید به آن توجه داشت؛ آنست که بخش کشاورزی به طور معمول با هر بخش دیگری بصورت رقابتی عمل نمی‌کند بلکه رشد آن می‌تواند مکمل رشد بخش‌های دیگر باشد.
با این وجود ظرفیت‌های بسیاری در حوزه کشاورزی در مناطق مختلف کشور وجود دارد که می‌توان با بهره وری مناسب از آن ضمن اینکه در راستای خودکفایی هرچه بیشتر کشور گام برداشت بلکه زمینه توسعه متوازن استان‌ها را نیز فراهم کرد. مطالعات سند آمایش سرزمین که از اسناد بالادستی و توسعه‌ای کشور به شمار می‌رود، برای استان چهارمحال و بختیاری توسعه کشاورزی را متناسب با ظرفیت‌ها و توانمندی‌هایی که دارد در اولویت قرار داده است.
از همین رو ظرفیت‌های این استان از جمله آب و هوا، اقلیم و شرایط محیطی مناسب وتولید محصولات سالم و ارگانیک سبب شده تا در مطالعات سند آمایش سرزمین استان که به تازگی به اتمام رسیده، در چشم انداز توسعه استان اولویت به بخش کشاورزی داده است. این استان با دارا بودن زمین‌های حاصلخیز و موقعیت اقلیمی مناسب از تنوع آب و هوایی منحصر به فردی برخوردار است و به لحاظ اقلیم و هواشناسی یک استان چهار فصل است و دارای آب و هوای متنوعی است.
چهارمحال و بختیاری مستعد کشت زعفران
مجتبی کریمی عضو هیئت علمی گروه زراعت دانشگاه شهرکرد گفت: چهارمحال و بختیاری به علت داشتن ارتفاع بالا از سطح دریا و تابش نورخورشید قابلیت کشت بسیاری از محصولات کشاورزی را دارد، زیرا تابش نور خورشید و ارتفاع تاثیر بسزایی در کیفیت محصولات کشاورزی دارد.
او افزود: معمولا کیفیت زعفران چهارمحال و بختیاری و خراسان تفاوت چندانی ندارد، شرایط آب و هوایی این استان برای کشت زعفران بسیار مستعد است، کیفیت زعفران علاوه بر شرایط محیطی به عواملی از جمله نهاده‌های کشاورزی، تجربه کشاورز، نوع بذر و … نیز بستگی دارد.
زعفران گران‌ترین ادویه دنیا
زعفران گران‌ترین ادویه دنیا است و همچنین به عنوان یک داروی شناخته شده و یک ماده رنگ دهنده در سراسر جهان مشهور است.
برای هر کسی که از طعم خوش برنج زعفرانی لذت می‌برد، زعفران یک ماده اولیه حیاتی در آشپزی به ویژه آشپزی به سبک ایرانی به شمار می‌آید، از زعفران در آشپزی برای تهیه شربت و دمنوش زعفران گرفته تا غذا‌های سنتی مثل شله زرد و پلوی زعفرانی استفاده می‌شود و در علم پزشکی نیز به عنوان یک گیاه دارویی مهم به شمار می‌آید. با این وجود همه به خوبی می‌دانیم که زعفران گران‌ترین ادویه دنیا و همچنین ماده‌ای بسیار ارزشمند است.
برای به دست آوردن مقدار کمی زعفران به تعداد بسیار زیادی گل زعفران احتیاج است و علاوه بر آن، دشواری‌های برداشت با دست و زمان برداشت نخ‌های زعفران همه در کنار هم باعث می‌شوند تا زعفران گران‌ترین ادویه‌ی دنیا باشد. علاوه بر این، گل‌های زعفران فقط چند هفته شکوفه می‌دهند و باید در زمان شکوفا شدن آن‌ها را چید. زعفران بسیار ظریف است و در همان روزی که شکوفه می‌دهد پژمرده می‌شود. در نتیجه، تعجبی ندارد که قیمت زعفران تا این حد سرسام آور باشد. جدا از کار سخت و محصول حساس، این ادویه بسیار پر طرفدار است و این قیمت را از قبل هم بیشتر بالا می‌برد. بی دلیل نیست که زعفران را طلای سرخ می‌نامند، چون که درست مانند طلا، افزایش تقاضای زعفران باعث افزایش قیمت آن می‌شود و هزینه‌های فروش و تبلیغ بسته بندی هم به این فرآیند اضافه می‌شود و در نتیجه زعفران گران‌ترین ادویه‌ی جهان می‌شود.
عطر خوش و طعم عالی تنها خواص زعفران نیست
محبوبه رئیس‌زاده متخصص داروسازی سنتی گفت: امروزه گیاه زعفران به عنوان گران‌ترین ادویه جهان شناخته می‌شود و قسمت مورد استفاده آن در واقع کلاله و خامه گل‌های گیاه است و علاوه بر استفاده از زعفران برای خوش بو و خوش طعم کردن غذا‌ها و نوشیدنی‌ها این گیاه از خواص دارویی متعددی نیز برخوردار است.
او افزود: زعفران همچون بسیاری از گیاهان دارویی دارای ترکیبات آنتی اکسیدان است که منجر به خواص درمانی این گیاه می‌شود؛ نوشیدن دمنوش زعفران به درمان مشکلات مربوط به کلیه و مثانه و همچنین کنترل درد‌های دوران قاعدگی کمک می‌کند، همچنین خاصیت شادی آفرینی زعفران به کاربرد آن در درمان افسردگی و مشکلات روحی کمک می‌کند، زعفران به دلیل داشتن موادی معدنی، چون منگنز، آهن، پتاسیم و ویتامین‌های محلول در آب در کارآیی قلب بسیار موثر است.
طبیعت زعفران گرم و خشک است
رئیس زاده اضافه کرد: از دیدگاه طب سنتی ایران طبیعت زعفران گرم و خشک است و به عنوان مفرح قوی و مقوی حواس شناخته شده است؛ همچنین زعفران ادرارآور و محرک است و دارای قوت قابضه است، در درمان درد رحم، کلیه و درد‌های روده‌ای نیز کاربرد دارد.
او ادامه داد: این گیاه باعث نشاط و خنده شده و می‌توانند رساننده سایر خواص ادویه به قلب باشد و به همین منظور در خیلی از ترکیباتی که در طب سنتی برای درمان مشکلات قلبی تجویز می‌شده اند مقداری زعفران وجود دارد؛ آشامیدن یک مثقال زعفران به تسهیل زایمان کمک می‌کند و همچنین در گذشته برای درمان مشکلات چشمی به صورت موضعی کاربرد داشته است. این ادویه جادویی در صورت مصرف نامناسب می‌تواند دارای عوارض جبران ناپذیری نیز باشد و از نشانه‌های عوارض مصرف بیش از اندازه زعفران می‌توان به اسهال، زردی پوست، خون دماغ، بی حسی پلک‌ها و لب ها، خستگی و سردرد شدید اشاره کرد.
رئیس زاده یادآور شد: البته در طب سنتی ایران هم به مضرات زعفران توجه شده است چرا که زیاده روی در مصرف آن برای کلیه ضرر داشته و باعث کاهش اشتها و تهوع می‌شده است؛ همچنین دوز زیاد آن در گرم مزاجان می‌تواند باعث سردرد و همچنین کدورت حواس شود و به اعصاب ضرر می‌رساند، مقدار مجاز مصرف روزانه آن ۷ گرم، و بیش ۱۰ گرم آن کشنده ذکر شده است.
پیش‌بینی برداشت یک تن زعفران در چهارمحال و بختیاری
عطاءالله ابراهیمی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه این استان مستعد کشت زعفران است اظهار داشت: ۲۷۰ هکتار از اراضی این استان زیر کشت زعفران قرار دارد که ۲۶۰ هکتر آن بارور و ۱۰ هکتار آن امسال تازه زیر کشت رفته و قابل بهره برداری نیست. با توجه به اقلیم هوایی و توپوگرافی استان، زعفران تولید شده در چهارمحال و بختیاری از کیفیت، عطر و قدرت رنگ‌دهی بالایی برخوردار است.
ابراهیمی پیش بینی کرد: امسال حدود یک تن و ۴۰ کیلوگرم زعفران در استان چهارمحال و بختیاری برداشت شود. او به اشتغال و درآمد زایی بالای این محصول اشاره و اضافه کرد: زعفران علاوه بر منبع درآمد برای کشاورزان باعث ایجاد اشتغال افراد زیادی در فصل برداشت می‌شود. گیاه زعفران در تمامی نقاط استان کشت می‌شود و با استقبال و رغبت کشاورزان در سال‌های اخیر به خاطر ارزش افزوده بالای این محصول، کشت زعفران در حال افزایش است.
چهارمحال و بختیاری منطقه‌ای مناسب برای کشت زعفران
اعظم شیخ سامانی مجری طرح توسعه گیاهان دارویی سازمان جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: این استان با شرایط آب و هوایی خاص استعداد بالایی برای کشت زعفران دارد. هر چه ارتفاع مزارع زعفران از سطح دریا بیشتر باشد کیفیت و عملکرد اسانس و رنگ محصول نیز بیشتر است.
شیخ سامانی با اشاره به اینکه زعفران در مناطق سرد بهتر رشد می‌کند اضافه کرد: استان چهارمحال و بختیاری از مکان‌های مناسب برای کاشت زعفران با کیفیت است. در همه شهرستان‌های استان به جز شهرستان لردگان زعفران کشت می‌شود و شهرستان شهرکرد بیشترین سطح زیر کشت زعفران را در استان به خود اختصاص داده است.
خام‌فروشی طلای سرخ در سایه بی‌توجهی متولیان
این که ایران، بزرگ‌ترین تولید کننده زعفران در جهان است، نکته تازه‌ای نیست، اما شاید دانستن این آمار تکان‌دهنده، جالب باشد که بیش از ۹۰ درصد از زعفران کشور، به صورت خام به سایر نقاط جهان صادر می‌شود.
گرچه صدور زعفران به عنوان یکی از مهمترین صادرات غیرنفتی ایران می‌تواند نقشی موثر در اقتصاد کشور و محور اصلی در تحقق اقتصاد مقاومتی باشد، اما با اینکه ایران اصلی‌ترین تولیدکننده زعفران در جهان است هنوز در خصوص دسته‌بندی یا سورتینگ، مدیریت و بازاریابی صادرات و از همه مهمتر فرآوری این محصول قیمتی و جلوگیری از خام فروشی آن در ابتدای راه قرار داریم به طوری که هم‌اینک ایران از بازار جهانی زعفران با گردش چند صد هزار میلیارد دلاری آن کمترین منفعت را می‌برد.
ایران به عنوان تولیدکننده منحصر به فرد و بی رقیب زعفران در دنیا مطرح است، اما مقایسه ارزش و حجم صادرات این قلم ارزشمند صادراتی مبین این واقعیت تلخ است که از نظر وزنی تغییر چندانی حاصل نشده و اگر هم در ارزش دلاری و ریالی آن تغییراتی ایجاد شده آن هم به دلیل افزایش قیمت‌های جهانی بوده است. در کنار وضعیت خام فروشی طلای سرخ و ساده گذشتن از کنار فرآوری این محصول، توجه نداشتن به نقش درمانی، بهداشتی، غذایی و تنوع بسیار قابلیت محصولات جانبی زعفران، معضلی است که به رغم وجود صد‌ها واحد فرآوری زعفران در کشور هنوز هم شاهد ضعف در این بخش هستیم.
این اوضاع تلخ و تامل برانگیز در شرایطی است که زعفران در گروه محصولات دارای ظرفیت بسیار برای ایجاد اشتغال، توسعه اقتصاد و ارزآوری برای کشور مطرح است و افزایش تولید آن سرمایه کلان نمی‌خواهد و علاوه بر آن می‌توان با ایجاد صنایع تبدیلی، فرآوری و بسته بندی، سود حاصل از صادرات آن را به میزان قابل توجهی افزایش داد. سهم اندک ایران از تجارت طلای سرخ در جهان در عین تولید حدود ۹۵ درصدی این محصول، گویای عمق فاجعه است.
