سیب‌زمینی‌کاران بخوانند

سوسک کلرادو یکی از عمده آفات مزارع سیب‌زمینی در جهان است که با خطوط موازی روی بال‌های خود کاملا قابل شناسایی است و از سال‌۱۸۲۴(توسط حشره‌شناس امریکایی Thomas Say) مورد شناسایی قرار گرفت و همچنان در مزارع سیب‌زمینی، یکه‌تازی می‌کند.

اخبار سبز کشاورزی : لازم است سیب‌زمینی‌کاران بدانند که این آفت به بیش از 50 نوع آفت‌کش مقاوم شده و در حال‌حاضر به شکل یک «ابر آفت» یا «Super Pest» در سرتاسر جهان به کار ویران کردن مزارع سیب‌زمینی مشغول است.

هم‌اکنون در بسیاری از مناطق جنوبی کشور، مزارع سیب‌‎زمینی سر از خاک درآورده و احتمالا در آغاز سال آینده برداشت و به بازار عرضه می‌شوند، بنابراین دقت در حضور این آفت در مزارع سیب‌زمینی از اهمیت بسیاری برخوردار است.

بیشتر بخوانید: کلرادو یکی از مهم‌ترین آفات مزارع سیب زمینی

مطالعات و بررسی‌های جدید معلوم نمود که سوسک‌ها برای دست‌یافتن به چنین کار بزرگی را با ایجاد تغییرات اساسی در ژنوم خود به‌دست آورده و با این روش توانسته‌اند در مقابل هرگونه سمی که انسان‌ها برای مبارزه با آن‌ها بر سرشان می‌ریزند، مقابله و مقاومت کنند.

تنوع این آفت و مجموعه ژن‌های مقاوم به سموم، کنترل آن را در آینده برای سیب‌زمینی‌کاران بسیار سخت خواهد کرد. اما درک و شناخت محققان از منابع و ساختار ژنتیکی آن می‌تواند برای مدیریت سیستم‌های مبارزه با این آفت به دانشمندان کمک نماید. این سوسک یکی از اولین آفاتی بود که در دنیای مدرن توسط سموم شیمیایی مورد مبارزه قرار گرفت که در آن زمان بسیار موفقیت آمیز بود. اما شرایطی که هم‌اکنون در مقاوم شدن به سموم برای سوسک کلرادو به وجود آمده می‌تواند هشداری برای مقابله با سایر آفات باشد.

در سال 2018 گروهی از محققان دانشگاه ویسکانسین، زنجیره ژنوم این حشره را کشف کردند و از آن زمان آن‌ها درصدد یافتن چگونگی غلبه این حشره بر تمام سموم آفت‌‎کش هستند. از آن پس زنجیره ژنی تعداد زیادی از سوسک‌ها را به‌دست آورده‌اند. دانشمندان دریافتند که تنوع منطقه‌ای این سوسک‌ها به‌دلیل منابع ژنتیکی اجداد آن‌ها و مقاوم شدن به سموم آفت‌کش بوده است.

ژن‌های به‌وجود آورنده مقاومت این حشره به‌خوبی شناخته شده هستند، اما نکته جالب توجه آن است که تفاوت‌های جمعیتی به‌علت تفاوت‌های ژنتیکی در این حشره است. دلیل چنین اتفاقی در سوسک کلرادو، تکامل و تحول تدریجی در آن‌ها است. این تکامل سریع بر مبنای تنوع ژنتیکی در این حشره و جهش‌هایی است که به آهستگی در جوامع سوسک کلرادو به وجود آمده است.

در حالی جهش‌های جدیدی در جوامع این سوسک رخ می‌دهد که برخی از آن‌ها می‌توانند نسبت به سموم آفت‌کش مقاومت نشان دهند و به سرعت درجاتی از مقاومت به آفت‌کش‌ها را در خود به وجود آورند.

این یافته‌ها خبرهای خوشی برای کشاورزان نیستند، اگر چه دانشمندان امیدوارند که بتوانند آن را مهار کنند.

مسلح بودن به دانش چگونگی فرار سوسک‌های کلرادو از اقدامات کشاورزان، احتمالا در آینده استراتژی‌های جدیدی را برای مبارزه با این عامل فلاکت ایجاد خواهد کرد. امکان دارد که مدل‌های پیچیده‌ای در تکنیک‌های مدیریتی تحت‌تاثیر قرار دادن این سوسک در آینده به وجود آید.

مدیریت مبارزه با این آفت، سالیانه میلیون‌ها دلار هزینه بر دوش سیب‎زمینی‌کاران می‌گذارد. یکی از جدیدترین اطلاعات آن است که چگونه این آفت به سراغ گیاهان میزبان دیگر می‌رود که موجب می‌شود محققان در پی روش‌های دیگری برای مبارزه با آن باشند. در سال‌های دهه 1940 کشور آلمان این آفت را تحت نظارت و بررسی شدید قرار داد، چرا که انتشار آن در کشورهای شرق اروپا در زمان جنگ سرد بلوک شوروی، به نوعی تبلیغ و پروپاگاند علیه جهان غرب شده بود.

در برخی از کشورها روی تمبرهای پُستی نقش بست و در مناطقی دیگر برای درس حشره‌شناسی در کلاس‌ها تدریس شد. اما برخلاف این اقدامات، این توانایی حشره در ایجاد مقاومت به آفت‌کش‌ها و گسترش آن در شرایط آب و هوایی مختلف بود که برای چندین دهه، ذهن حشره‌شناسان را به خود مشغول کرده بود.

اکنون این آفت به شکل یک چالش واقعی برای کشاورزان و حشره‌شناس‌ها درآمده است. معلوم گردیده این سوسک‌ها دارای تعدادی ژن برای هضم کردن پروتئین‌های گیاهی هستند، ضمن آن که ژن‌هایی برای شناخت طعمِ تلخِ مواد دارند.

نکته آخر آن که سوسک کلرادو آفتی مخرب است که می‌تواند برای مناطق کشت سیب‌زمینی یک خطر بالقوه به‌شمار آید و حال که مقاوم شدن آن به سموم آفت‌کش به یک چالش جدی مبدل گردیده است. باید کارشناسان با اقدامات مدیریتی تا میزان ممکن میزان خسارات را کاهش دهند.

مهدی رجول دزفولی

ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۶۶ - شهریور ۱۴۰۱