فاصله ۳ برابری قیمت تولید و مصرف تخم مرغ

اختلاف ۳ برابری قیمت تولید و مصرف تخم مرغ در شرایطی رخ داده که تولیدکنندگان روزانه ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیارد تومان ضرر می‌کنند

به گزارش اخبار سبز کشاورزی؛ صنعت تخم‌مرغ ایران با تناقضی آشکار مواجه است: قیمت درب مرغداری ۳۲ هزار تومان برای هر کیلوگرم، در حالی که قیمت خرده‌فروشی در تهران به ۱۵۵ هزار تومان برای هر شانه ۲ کیلوگرمی رسیده است. این اختلاف قیمت ۳ برابری در شرایطی رخ داده که تولیدکنندگان روزانه ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیارد تومان ضرر می‌کنند

تخم‌مرغ به عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع پروتئینی در رژیم غذایی مردم، در دوره‌های مختلف با نوسانات قیمت و تغییرات چشمگیر عرضه و تقاضا مواجه بوده؛ اما حالا با افت قابل‌توجه قیمت‌ درب مرغداری و کاهش چشمگیر درآمد تولیدکنندگان، این صنعت در معرض چالش‌های جدیدی قرار گرفته است.

در حالی که قیمت در سطح خرده‌فروشی همچنان بالاست و صادرات به عنوان مهمترین راهکار جذب تولید مازاد، با چالش‌های متعدد فنی و غیرفنی مواجه است.

در شرایط کنونی، صنعت تولید تخم‌مرغ ایران از نظر قیمتی به ایستگاه تاریخی خود در پنج سال قبل بازگشته و نیاز به اصلاحات جدی در سیاست‌های تولید، توزیع و صادرات دارد تا از بحران کنونی عبور کرده و آینده‌ای نسبتا پایدار برای این صنعت رقم زده شود.

ابهام در سرانه مصرف

سرانه مصرف تخم‌مرغ در ایران طبق نظر ناصر نبی‌پور رئیس هیات مدیره اتحادیه مرغ تخم‌گذار تهران 14.5 کیلوگرم است‌ که معادل حدود ۱۹۰ تا ۲۰۰ عدد تخم‌مرغ برای هر ایرانی در سال است.

البته برخی از کارشناسان، این آمار را خوش‌بینانه می‌دانند و در بسیاری از مناطق کشور، سرانه مصرف کمتر است. سرانه تولید نیز حدود ۱۸ ‌کیلوگرم و سرانه صادرات 2 کیلو است که بازار را با حدود 2 کیلوگرم مازاد عرضه به ازای هر نفر مواجه می‌کند.

جالب اینکه کارشناسان اعتباری بانک‌ها که به این آمار دسترسی دارند، تمایل کمی به تأمین مالی زنجیره تولید نشان می‌دهند؛ اما مسئولان سازمان توسعه تجارت و جهاد کشاورزی، در سکوتی معنادار فرو رفته‌اند.

در حال حاضر، قیمت فروش تخم‌مرغ توسط مرغداری‌ها حدود 32 هزار تومان بر کیلوگرم اعلام شده است که به‌دلیل ازدیاد تخم‌مرغ در بازار، گاهی ارزان‌تر نیز خرید و فروش می‌شود. این در حالی است که قیمت تمام‌شده، 20 تا 25 درصد بیش از این مقدار است. علت این قیمت پایین، انبارش بیش از حد در بازار است.

با این حال قیمت در بازار خرده‌فروشی شهر تهران، از 155‌هزار تومان برای هر شانه 2 کیلوگرمی به بالاست که علت آن، خریدهای اسفندماه شبکه پخش و خرده‌فروشی‌ است. آنها حاضر نیستند بلافاصله خود را با قیمت‌های جدید تطبیق بدهند. با این حال قیمت در برخی شهرها کاهشی بوده ‌است.

در این میان، جای خالی سیاست‌های یارانه‌ای، تخصیص گسترده و مناسب نهاده‌های دامی، بیمه محصولات یا بسته‌های حمایتی از مرغداران در شرایط بحران به چشم می‌خورد و مشخص نیست دولت در مقابل این ضرر تولیدکنندگان که روزانه 250 تا 300 میلیارد تومان برآورد می‌شود، چه برنامه‌ای دارد یا چه نقشی در به‌هم‌ریختگی بازار دارد.

چالش‌های صادرات و تسلط دو مرغدار بزرگ

تخم‌مرغ قابلیت انبارداری و انجماد ندارد و تنها راه متعادل‌سازی بازار، افزایش صادرات است‌ اما برخی واسطه‌های صادراتی در سال‌های اخیر، با ارسال بار ضعیف و تاریخ‌دار و حتی گاهی تعویض بار تولیدکننده‌های باکیفیت، باعث بی‌اعتمادی واردکنندگان در بازارهایی مانند عمان و روسیه شده‌اند.

امیر موفقی اردستانی، بازرس‌ تعاونی مرغداران تهران در این خصوص می‌گوید: بخشی از اختیارات وزارت جهاد کشاورزی به اتحادیه مرکزی مرغداران میهن واگذار شده ‌ و انتظار می‌رود این اتحادیه نقش بی‌طرفانه‌ای ایفا کند و از ایجاد رانت بین اعضای خود و دیگر فعالان بازار جلوگیری نماید.

تصمیمات اتحادیه میهن تأثیر مستقیم بر بازار دارد و گاهی چالش‌هایی برای تولیدکنندگانی که عضو این اتحادیه نیستند، به وجود می‌آورد. از این رو، تولیدکنندگان پیشنهاد کرده‌اند که سایر انجمن‌های این بخش نیز در فرآیند تصمیم‌گیری‌ها نقش ایفا کنند.

به گفته حمید کاشانی، رئیس هیات مدیره اتحادیه مرکزی مرغداران میهن، در سال گذشته 159 هزار تن تخم‌مرغ صادر شده است. اگر آمار ارائه شده توسط او را درست بدانیم، با توجه به حجم کل تولید سالیانه، یعنی 1 میلیون و 360 هزار تن، این مقدار کافی به نظر نمی‌رسد.

از این میزان صادرات، 17 هزار و 523 تن متعلق به مجتبی حقانی و 18 هزار و 350 تن متعلق به مرغداری کاسپین طلایی چیکا است که سهم نزدیک به 30 درصدی این دو از سبد صادرات تخم‌مرغ ایران را نشان می‌دهد. در مجموع، 70 صادرکننده حقیقی و حقوقی در این بخش ثبت شده‌اند.

نکته جالب اینکه شرکت تعاونی کشاورزی مرغداران مرکز با حجم عظیم اعضا، تنها 100 تن صادرات داشته که سهم بسیار کمی است.

کمبود پولت در بازار

متوسط تخم‌گذاری هر مرغ، 300 تخم‌مرغ 60 گرمی در سال است. بنابراین حدود 75 هزار مرغ تخم‌گذار در کشور فعال هستند.بر اساس گزارشی که اتحادیه میهن به اعضای خود ارائه کرده، 258 مجتمع پرورش پولت در کشور وجود دارد که ظرفیت تولید سالیانه حدود 19 میلیون قطعه دارند.

با توجه به ظرفیت تولید تخم‌مرغ از 72 میلیون قطعه مرغ تخم‌گذار و عمر حدود دو ساله مرغ تخم‌گذار، به 36 میلیون و با در نظر گرفتن ریسک‌ها، به 44 میلیون قطعه ظرفیت تولید سالیانه پولت نیاز داریم.

قیمت کنونی پولت بین 140 تا 150 هزار تومان است که با احتساب هزینه حمل‌ونقل، واکسن و دوره انتظار تا شروع تخم‌گذاری در 145 روزگی و وزن 1.100 کیلوگرم، هزینه‌ای بالغ بر 200 هزار تومان دارد.

به دلیل کمبود ظرفیت تولید پولت مرغ تخم‌گذار نسبت به نیاز مرغداری‌های تخم‌گذار، این ناترازی در بازار پاییزی منعکس خواهد شد.

همچنین بحران فروش بهاری نیز منجر به محدودیت سرمایه در گردش مرغداران و عقب‌نشینی برخی از آنها از فعالیت با ظرفیت کامل در بازار می‌شود.وزارت جهاد کشاورزی به‌دلیل مسائل امنیت زیستی، تکلیف کرده است که تمامی سالن‌های مرغداری‌ها به‌طور همزمان پولت‌ریزی شوند و پس از پایان دوره، نظافت کنند. این مسئله موجب کاهش تاب‌آوری مرغداری‌ها در برابر نوسانات بازار می‌شود

تخم‌مرغ سبک؛ محبوب بازارهای صادراتی

معمولا کارتن‌های 180 تخم‌مرغی که وزن آنها بین 11 تا 12 کیلوگرم است، برای صادرات انتخاب می‌شوند و تخم‌مرغ‌هایی با وزن 12 تا 12.6 کیلوگرم برای توزیع در سوپرمارکت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. تخم‌مرغ‌های سنگین‌تر نیز برای مصارف صنعتی اختصاص می‌یابند که قیمت کمتری دارند.

برخی از مصرف‌کنندگان خانگی در ایران، هنوز تخم‌مرغ‌های سنگین‌تر را ترجیح می‌دهند، در حالی‌که این تخم‌مرغ‌ها ارزش غذایی بیشتری ندارند. تخم‌مرغ‌های ریزتر، پتانسیل مواد معدنی بیشتری دارند.

به همین دلیل است که روسیه، تخم‌مرغ‌های سنگین‌تر را رد می‌کند. وضعیت مشابهی در مورد مرغ‌ها نیز وجود دارد، به‌طوری‌که مرغ‌های گوشتی شاداب‌تر وزن‌هایی بین 1100 تا 1500 گرم دارند.

در حال حاضر، ایالات متحده یکی از واردکنندگان بزرگ تخم‌مرغ است و می‌توانستیم با همکاری تجار ترکیه‌ای، تخم‌مرغ ایرانی را نیز به این کشور صادر کنیم. همچنین، بازار قطر و عمان را تا حدود زیادی از دست داده‌ایم و صادرات ایران به افغانستان و عراق محدود شده ‌ که ممکن است سهم بازار عراق را نیز از دست بدهیم.

در چین، 97‌درصد تولید تخم‌مرغ برای مصرف داخلی است‌ اما تنوع غذایی در ایران بالاست و مصرف ایرانی‌ها از چین کمتر است. آلمان نیز 625 میلیون یورو واردات سالیانه دارد. در جهانی که صادرات و واردات تخم‌مرغ به‌شدت انجام می‌شود، ایران از این عرصه کنار مانده است.

این سؤال مطرح است که چرا سیستم‌های لجستیکی مناسب، پایش مستمر بازارهای جهانی و مدیریت جامع اطلاعات تولید داخلی وجود ندارد تا مشاوره‌های لازم به زنجیره تولید ارائه شود؟ چرا عوارض اخذشده از صادرات تخم‌مرغ برای توسعه زنجیره و زیرساخت‌های صادراتی استفاده نمی‌شود؟

جای خالی تخم‌مرغ ایرانی در بازارهای دور

در ایالات متحده، شیوع آنفلوآنزای پرندگان موجب کاهش شدید تولید تخم‌مرغ و افزایش قیمت‌ها شده است. دولت آمریکا برای مقابله با این بحران، واردات گسترده‌ای از کشورهای دیگر، از جمله ترکیه را آغاز کرده است./ تجارت نیوز

در فرانسه کمبود تخم‌مرغ به دلیل مشکلات مشابه در تولید و توزیع مشاهده می‌شود. در برخی سوپرمارکت‌ها، قفسه‌های تخم‌مرغ خالی شده و مصرف‌کنندگان با مشکلاتی در تأمین این محصول مواجه هستند./ یورونیوز

 پیشنهادات و راهکارها

اصلاح سیاست‌های توزیع و قیمت‌گذاری:

 ایجاد یک نظام توزیع عادلانه و کارآمدتر که فاصله قیمتی از درب مرغداری تا بازار مصرف را کاهش دهد. توسعه صادرات و ارتقاء کیفیت: بهبود کیفیت محصولات صادراتی و ایجاد اعتبار در بازارهای خارجی برای افزایش صادرات.

حمایت‌های دولتی:

تخصیص یارانه‌ها، بیمه محصولات و تخصیص نهاده‌های دامی به‌صورت عادلانه و هدفمند برای کمک به تولیدکنندگان در شرایط بحران.افزایش ظرفیت تولید پولت: حمایت از توسعه و افزایش ظرفیت تولید پولت مرغ تخم‌گذار برای جلوگیری از بحران‌های آینده در تولید تخم‌مرغ.

نکته

امیر موفقی اردستانی، بازرس‌ تعاونی مرغداران تهران: چرا سیستم‌های لجستیکی مناسب، پایش مستمر بازارهای جهانی و مدیریت جامع اطلاعات تولید داخلی وجود ندارد تا مشاوره‌های لازم به زنجیره تولید ارائه شود؟ چرا عوارض اخذشده از صادرات تخم‌مرغ برای توسعه زنجیره و زیرساخت‌های صادراتی استفاده نمی‌شود؟/ هفت صبح