کنه در مرغداری؛ تهدید خاموش بهره‌وری گله و راهکارهای مقابله با آن

یکی از چالش‌های مداوم و زیان‌بار در صنعت پرورش طیور، مقابله با حضور انواع کنه‌ها، به‌ویژه کنه قرمز و کنه پوسته‌کردن پای مرغ، است.

وجود کنه در مرغداری می‌تواند خسارات اقتصادی قابل توجهی به بار آورد و سلامت و بهره‌وری گله را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. این آفات میکروسکوپی می‌توانند به سرعت در محیط مرغداری تکثیر شده و به تهدیدی جدی برای گله تبدیل شوند.

بنابراین، شناسایی زودهنگام، مدیریت و کنترل این انگل‌های موذی برای هر مرغداری، امری حیاتی و اجتناب‌ناپذیر محسوب می‌شود تا از ضررهای آتی جلوگیری شود.

کنه در مرغداری؛ انواع رایج و راه‌های انتشار

انواعی از کنه‌ها روی بدن پرندگان زندگی می‌کنند و به‌دلیل ماهیت انگلی خود، آسیب‌های زیادی به‌جا می‌گذارند. معمولا مرغ‌هایی که به روش آزاد پرورش داده می‌شوند، استعداد آلودگی بیشتری دارند و کنه‌های متفاوتی را میزبانی می‌کنند. بنابراین شناخت چگونگی انتشار و پراکنده شدن این آفات در چگونگی مبارزه با آن‌ها موضوعی حیاتی است.

به‌طور معمول، کنه در مرغداری به علت تماس پرندگان با یکدیگر منتشر می‌شوند، اما در تماس با سایر حیوانات و یا ابزار و وسایلی که احتمال آلوده‌بودن به کنه را دارند نیز ممکن است مرغ به کنه آلوده شود. در مجموعه‌های متصل و یا مجاور، امکان پراکنده شدن کنه بسیار زیاد است.

ظروف و سبدهای جمع‌آوری تخم‌مرغ (که گاهی به نظافت آن‌ها کمتر توجه می‌شود) و کارکنان و افرادی که بین سالن‌ها رفت‌وآمد می‌کنند، می‌توانند محیط زندگی کنه را گسترش دهند. همچنین، انتقال خروس به سالن (برای تولید تخم‌مرغ‌های نطفه‌دار) در انتقال کنه تأثیر مستقیمی دارد.

نشانه‌های وجود کنه در مرغداری؛ علائم هشداردهنده را بشناسید

تشخیص زودهنگام آلودگی مرغ‌ها به کنه در مرغداری می‌تواند از زیان اقتصادی شدید جلوگیری ‌کند. بعضی از نشانه‌های وجود کنه روی مرغ‌ها که باید به آن‌ها توجه کرد به قرار زیر هستند:

* نوک‌زدن مداوم به پرها و خاراندن غیرعادی بدن.

* وجود کنه‌های ریز سیاه، قهوه‌ای و یا قرمز، به‌خصوص روی صورت مرغ‌ها.

* از دست‌دادن پرها و ظهور جوش و زخم در اطراف چشم‌ها و نوک پرنده.

* کم‌خونی و از دست دادن وزن بدن.

توجه: با شدت یافتن آلودگی، امکان بروز مرگ و میر در گله نیز وجود دارد.

مراقبت مستمر و توجه به رفتار و حرکت غیرطبیعی مرغ (مانند نوک‌زدن شدید، تکان دادن سر و یا بی‌قراری) از دیگر علائم اولیه آلودگی به کنه در مرغداری است.

تشخیص کنه قرمز به دلیل اندازه بسیار کوچکش دشوار است و به سختی با چشم دیده می‌شود. برای یافتن این نوع کنه باید محل لانه، حاشیه زنجیره تغذیه و حتی پرهایی را که به زمین ریخته شده‌اند، به دقت بررسی کرد. با شدت یافتن جمعیت کنه‌ها، می‌توان در اوایل روز آثاری از کنه را در لانه مرغ یافت.

تاثیر کنه بر سلامت و بهره‌وری مرغداری؛ چرا مبارزه با کنه ضروری است؟

کنه در مرغداری به میزان بسیار بالایی بر سلامتی و بهره‌وری مرغ تأثیر می‌گذارد. علاوه‌بر استرسی که به پرنده وارد می‌کند، کنه اثرات دیگری نیز دارد و موجب کاهش روند تغذیه و نوشیدن آب می‌شود که به‌نوبه خود بر وزن‌گیری و تخم‌گذاری مرغ‌ها تأثیر منفی می‌گذارد. آلودگی شدید می‌تواند باعث بروز لکه‌های خونی روی تخم‌مرغ، مشکل در پاها و حتی ناتوانی مرغ در ایستادن و خوابیدن روی زمین گردد.

در نتیجه، کنه در مرغداری نقش مهمی در کاهش کمیت و کیفیت تخم‌گذاری مرغ دارد. دلیل اصلی این اثرات منفی، وارد شدن استرس مزمن به پرنده و برهم زدن روند معمولی زندگی آن است.

نکته مهم آن است که تمام نژادهای مرغ، بدون استثناء، استعداد آلوده شدن به کنه را دارند و هیچ گله‌ای از این تهدید مصون نیست. علاوه بر این، کنه در مرغداری می‌تواند ناقل بعضی از بیماری‌های خطرناک باشد و سلامتی مرغ را به طور جدی به خطر بیندازد. کنه قرمز عاملی مهم در انتقال بیماری‌های ویروسی و باکتریایی است.

عوامل بیماری‌های کشنده‌ای مانند نیوکاسل، اشیریشیا کلی، پاستورلا و آنفولانزای A، توسط کنه قابل انتقال هستند. در پاره‌ای از موارد، کنه در مرغداری حتی موجب عوارض پوستی و ناراحتی برای کارکنان سالن‌های مرغداری هم می‌شود.

نقش محیط بر تکثیر کنه در مرغداری

شرایط محیط‌زیست نقش مهمی در تکثیر کنه دارد. هجوم کنه اغلب در فصل تابستان اتفاق می‌افتد، چرا که گرمای محیط، شرایط دلخواهی برای تکثیر کنه به‌وجود می‌آورد. برخی از کنه‌ها در حرارت ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد و رطوبت ۶۰ تا ۷۰ درصد، به‌سرعت تولیدمثل کرده و زیاد می‌شوند. دوره زندگی کنه نیز نسبتاً کوتاه و بین ۷ تا ۱۴ روز است که این چرخه سریع، کنترل جمعیت آن‌ها را دشوار می‌سازد.

پیشگیری؛ اولین گام در مقابله با کنه در مرغداری

همیشه پیشگیری بهتر از درمان است؛ بنابراین می‌توان با اجرای برخی روش‌های مؤثر، از بروز آلودگی شدید کنه در مرغداری جلوگیری کرد. این روش‌ها شامل:

* دقت در آلوده نبودن جوجه‌های خریداری شده در هنگام ورود به مرغداری.

* رعایت کامل اصول ایمنی زیستی و جلوگیری از تشکیل کلنی‌های بزرگ کنه‌ها در محیط.

* کنترل پیشگیرانه کنه با گردپاشی سموم کنه‌کش مناسب روی بستر سالن.

* گردپاشی دقیق درز و شکاف‌ دیوارها و کف سالن که محل اختفای کنه‌ها هستند.

* حفظ بهداشت و نظافت مستمر در تمام بخش‌های سالن‌های مرغداری.

مدیریت و درمان موثر؛ روش‌های مقابله با کنه در مرغداری

برای مقابله مؤثر با کنه در مرغداری لازم است اقدام چندگانه و هم‌زمان به‌عمل آورد. باید محیط‌زیست پرندگان در یک زمان مشخص، ضدعفونی شود و برای اثربخشی بیشتر، جمعیت کنه‌های جوان را هدف قرار داد. گردپاشی با آکاریسیدها (کنه‌کش‌ها) می‌تواند موثر باشد. باید برای تأثیرگذاری کافی دقت شود تا گردپاشی روی پوست بدن مرغ‌ها به‌طور کامل انجام شود و فقط روی پرها و بخش خارجی بدن آن‌ها نباشد.

مواد دیگری مانند Fluralaner، کنه‌کش‌ها و حشره‌کش‌های دیگر نیز قابل استفاده هستند. برای پرندگان خانگی، محلول نیم‌لیتری از سم ایورمکتین برای استفاده در نقاط عریان و بدون پر می‌تواند موثر باشد. استفاده از حشره‌های کنه‌خوار یا شکارچی طبیعی کنه نیز می‌تواند در کنترل آن‌ها موثر باشد. این شکارچی‌ها را می‌توان به‌طور مصنوعی تکثیر و در مرغداری رها کرد. روش‌های معالجه ارگانیک یا طبیعی نیز وجود دارد؛ مانند استفاده از روغن گیاهانی چون سیر، نیم (Neem)، آویشن و روغن چای که می‌تواند به کنترل کنه کمک نماید. همچنین، استفاده از گرما با درجه حرارت بالا برای ضدعفونی سالن پس از تخلیه، موثر است.

مقاومت کنه؛ چالشی در درمان کنه در مرغداری

یکی از چالش‌های مهم در مبارزه با کنه در مرغداری، مقاومت کنه‌ها نسبت به برخی از سموم رایج است. کنه‌ها می‌توانند نسبت به برخی از اقدام‌های مقابله با خود، مقاوم شوند. هم‌اکنون کنه‌ها‌ نسبت به سموم پیرترین (Pyrethrin toxins) و پیرتروئیدها به دلیل استفاده غیراصولی از این سموم، مقاوم شده‌اند.

بنابراین مرغداران باید نسبت به روش استفاده صحیح از سموم که سازندگان و کارخانه‌های تولیدکننده سم اعلام می‌کنند توجه کنند و از مصرف بی‌رویه یا نادرست سموم که احتمال ایجاد مقاومت در کنه‌ها را دارد، جداً پرهیز نمایند. زیرا چنین عوارضی، اثرات منفی اقتصادی شدیدی در پی دارند و مبارزه آتی با کنه در مرغداری را بسیار دشوار می‌کنند.

مبارزه تلفیقی (IPM)؛ استراتژی نهایی مقابله با کنه در مرغداری

با توجه به پیچیدگی مبارزه با کنه در مرغداری و چالش مقاومت، ادغام روش‌های مختلف مبارزه می‌تواند در کنترل مؤثر آن‌ها راهگشا باشد. مبارزه تلفیقی یا IPM (Integrated Pest Management) بهترین استراتژی است:

* نکته اول آن که باید برای هر سالن، تمهیدات و اقدامات جداگانه‌ای انجام داد که بستگی به شدت و میزان آلودگی دارد.

* پیشگیری با روش‌های ایمنی-زیستی دقیق، نظافت کامل و بازرسی مداوم از پرندگان می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در کاهش جمعیت کنه داشته باشد.

* پس از تخلیه هر سالن از پرنده‌ها، باید به‌طور مستقیم از آفت‌کش‌های مؤثر علیه تخم کنه‌ها استفاده و احتمال آلودگی مجدد سالن را از بین برد.

* استفاده از روغن‌های گیاهی در کنار روش‌های دیگر، نشان‌دهنده اثرگذاری قابل‌توجه آن‌ها است.

* به‌کار بردن واکسن‌های ویژه (اگرچه رایج نیست، اما در متن اصلی ذکر شده) یا استفاده از شکارگرها و دشمنان طبیعی کنه، در مقابله با این آفات نتیجه مطلوب دارند.

* با دانستن دوره زندگی کنه‌ها (۷ تا ۱۴ روز) و به‌کارگیری استراتژی‌های مبارزه تلفیقی متناسب با این چرخه، می‌توان به حفظ سلامتی و رفاه پرندگان کمک نموده و موجب حفظ بهره‌وری در مرغداری‌های تخمگذار شد.

مدیریت موفق کنه در مرغداری نیازمند هوشیاری، اقدام سریع، استفاده از دانش روز و به‌کارگیری هم‌زمان چندین روش پیشگیری و کنترلی است تا از خسارات اقتصادی و بهداشتی این آفت موذی جلوگیری شود.