نظارت مناسبی بر کودهای تولیدی وجود ندارد

مزرعه سبز : هشتیمن نمایشگاه تخصصی نهاده‌های کشاورزی ، چهاردهم الی هفدهم دی ماه در بوستان «گفتگو»ی تهران با استقبال چشم‌گیر بازدیدکنندگان برگزار شد. در این نمایشگاه شرکت‌های تولیدکننده سم و کودهای شیمیایی و همچنین شرکت‌های تامین کننده بذرهای زراعی و نیز تولیدکنندگان کودهای آلی و زیستی حضور داشتند. در سلسله گزارش‌هایی مسائل و موضوعات پیرامون این نمایشگاه و صنایع مرتبط با آن را تقدیم شما مخاطبان فهیم می‌کنیم. سعی بر آن شده تا در این سلسله مطالب جوانب متفاوتی از موضوع مورد بررسی قرار گیرد.

هدف تبدیل شدن به یک برند معتبر

دکتر قاسم نعمتی، مدیرعامل شرکت تعاونی صنایع کشاورزی«ساره سازان سبز پاک»، تولیدکننده کودهای شیمیایی در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: سال 1393 شرکت را تاسیس کردیم اما از سال 1399 وارد کار تولید شدیم. بسیاری از مشکلات را در صنایع کود کشور مشاهده کرده بودیم و تجربه‌های زیادی از بازار داشتیم و شاهد این بودیم که کودهای بی‌کیفیتی در کشور تولید می‌شود.

وی در ادامه گفت: با توجه به تجربه‌های کاری و تخصص خود و همسرم که دکترای شیمی آلی دارند، تصمیم گرفتیم که کارخانه‌ای برای تولید کود راه‌اندازی کنیم تا بتوانیم محصولاتی باکیفیت برای استفاده کشاورزان تولید کنیم.

نعمتی توضیح داد: تجربه کاری من نشان می‌داد که به‌دلیل هزینه‌های بالا، بسیاری از شرکت‌های تولید کننده کود، حاضر نمی‌شوند کیفیت‌های اصلی تولید را رعایت کنند و در ایران یک برند شناخته شده و مطمئن در تولید کود نداریم. با توجه به این‌که کشاورزان بخش مهمی از اقتصاد ما را تشکیل می‌دهند این موضوع جای تاسف دارد که نتوانیم برندهای مناسبی برای تولید کود و نهاده‌ها داشته باشیم.

وی افزود: هدف اصلی ما تبدیل شرکت به یک برند معتبر در تولید کودهای باکیفیت برای کشاورزان ایران زمین است و تمام تمرکزمان را روی این موضوع گذاشته‌ایم تا به این هدف برسیم و سعی می‌کنیم از هدفمان دور نشویم حتی اگر سال‌های زیادی هم طول بکشد باز هم به مسیری که در پیش گرفته‌ایم ادامه می‌دهیم.

وی گفت: شرکت ما پروانه تولید سم را نیز دارد و دستگاه‌های تولید را خریداری و نصب کرده‌ایم اما به دلیل برخی مشکلات، هنوز شروع به تولید سم نکرده‌ایم.

کمبود تولید کودهای ارگانیک

نعمتی گفت: در صنعت کود، کشور ما به شدت با کمبود مواد ارگانیک مواجه است و خاک‌های ما به مواد آلی نیاز دارند و فقر مواد آلی در خاک‌های زراعی قابل توجه است. به همین جهت تصمیم گرفتیم بیشتر روی کودهای آلی کار کنیم و در کنار آن کودهای شیمیایی را نیز تولید می‌کنیم. اما هدف عمده ما کودهای آلی است.

کم‌کاری موسسه خاک و آب

وی به برخی مشکلات در حوزه کود و سم اشاره کرد و گفت: علاوه بر کاغذ بازی‌های خیلی زیاد، اجرای نامناسب و اشتباه تائیدیه‌های موسسه خاک و آب، مشکلات زیادی برای صنعت کود ایجاد کرده است. این تائیدیه‌ها را وقتی که از دور به آن نگاه کنید، کار بسیار خوب و باارزشی است و هدف‌گذاری خوبی دارد. هدف این است که وقتی شرکتی یک محصول کودی را تولید می‌کند، این محصول مورد تایید یک مرجع صلاحیت‌دار باشد و کیفیت‌ها و آنالیز مورد ادعای تولیدکننده را رعایت کرده باشد. این ایده بسیار خوبی بود که تحت عنوان ثبت ماده کودی، کیفیت کودها را زیر نظر داشته باشند.

این فعال حوزه کودهای کشاورزی در ادامه گفت: اما متاسفانه طرح فوق، به‌جای این‌که یک نقطه مثبت برای صنعت کود به حساب بیاید، برعکس تبدیل به یک معظل شده است؛ چراکه مراکز نظارت کننده به‌جای این‌که نمونه‌های مورد آزمایش را به صورت راندمی و از روی خط تولید شرکت‌ها نمونه‌برداری کند، از شرکت می‌خواهند که یک نمونه از تولیداتش را به موسسه خاک و آب بفرستد برای انجام آزمایش‌؛ در این شرایط مشخص است که ممکن است شرکت‌ها به‎جای محصول تولیدی‌شان، یک نمونه از یک محصول باکیفیت و متفاوت با تولید اصلی‌شان را به‌عنوان محصول تولیدی برای آزمایش بفرستند که باعث می‌شود هدف طرح محقق نشود.در حالی‌که موسسه خاک و آب برای آزمایش هر واحد کودی، 5-4 میلیون تومان هزینه از تولیدکننده دریافت می‌کند و باید برای نمونه‌برداری تصادفی کارشناس به کارخانه اعزام نماید تا نمونه‌ها از روی خط تولید برداشته شود و آن هم توسط کارشناسان موسسه خاک و آب؛ نه این‌که خود تولیدکننده به دلخواه نمونه‌ای برای آزمایشگاه بفرستد.

کار سخت تولیدکنندگان محصولات باکیفیت

این تولیدکننده کودهای شیمیایی افزود: چنین شرایطی باعث می‌شود که اگر شرکت‌هایی بخواهند محصول باکیفیت تولید کنند، نتوانند در بازار تاب‌آوری داشته باشند. شرکت‌هایی وجود دارند که با به کارگیری متخصصان در زمینه‌های مختلف و هزینه‌هایی که در بخش R&D می‌کنند، می‌خواهند محصولات باکیفیتی را تولید کنند اما متاسفانه وجود کودهای بی‌کیفیت در بازار اولا مصرف‌کنندگان را به محصولات داخلی بی‌اعتماد می‌کند و ثانیا این کودهای بی‌کیفیت با قیمت‌های پائین عرضه شده و محصولات باکیفیت توان رقابت با آنها را ندارند.

نعمتی توضیح داد: بسیاری از کودهای موجود در بازار را وقتی بررسی کنیم، قیمت ماده اولیه‌ای که در تولید این کود استفاده می‌شود از قیمت خود کود بالاتر و بیشتر است و معلوم است که این کودها کیفیت لازم را ندارند.

وی گفت: بسیاری از کارخانه‌ها هستند که مجوز کارخانه دارند اما عملا کارخانه‌ای وجود ندارد ولی محصول به بازار می‌دهند و معلوم نیست که این تولیدات از کجا می‌آیند. از طرفی بسیاری از شرکت‌ها هستند که حتی یک کارشناس مرتبط با کود، خاک،سموم، شیمی و… ندارند.

نعمتی افزود:‌این موضوع را با انجمن تولیدکنندگان کود هم در میان گذاشته‌ایم اما متاسفانه انجمن هم در این مورد کاری انجام نداده است.

کارگروه پایش کود

مدیرعامل شرکت تعاونی صنایع کشاورزی«ساره سازان سبز پاک» در ادامه می‌گوید: کارگروهی تحت عنوان «کارگروه پایش کود» در استان‌ها تشکیل شده است که به مغازه‌های کود و سم فروشی رفته و محصولات تولیدی را به‌صورت تصادفی برداشته و کیفیت آن را آزمایش می‌کند، اولا که بهتر است این کار قبل از وارد شدن محصول به بازار انجام شود و محصولات نامناسب را شناسایی کنند، یعنی بهتر است که نمونه‌ها از روی خط تولید برداشته شوند.

ثانیاً، کودهای بسیار بی کیفیتی در بازار مشاهده می کنیم که با آنچه تولیدکننده ادعا دارد، کاملا متفاوت بوده و سال‌ها است که در بازار وجود دارند. چگونه است که کار گروه پایش کود تاکنون نتوانسته آنها را شناسایی و از بازار جمع کند؟!

اگر یک شرکت معتبر به یک دلیل سهوی، اندکی از کیفیت‌های خودش عدول کند، فوراً شدیدترین برخوردها با آن اتفاق خواهد افتاد اما بسیاری از تولیدکنندگان زیرپله‌ای و نامعتبر وجود دارند که بی‌کیفیت‌ترین کودها را تولید می‎کنند و هیچ کس هم یک تذکر خشک و خالی به آنها نمی‌دهد.

انجمن تولیدکنندگان کود و سم نظارت کنند

این تولیدکننده کودهای شیمیای در ادامه می‌گوید:‌ بهترین کسی که می‌تواند این نظارت‌ها را انجام بدهد، انجمن‌ها هستند که تمام اعضای خودشان را می‌شناسند و منافع اعضای این انجمن در نظارت درست و مناسب برآورده خواهد شد. انجمن به خوبی با ریزه‌کاری‌ها و هزینه‌های تولید آشنایی دارد و می‌داند چه هزینه‌هایی برای تولید انجام می‌شود و با شناخت جامعی که از اوضاع دارد، می‌تواند نظارت مناسب‌تری بر روی تولیدات داشته باشد.

نعمتی همچنین گفت: شرکت‌های تولید کننده به مسئولان فنی و کارشناسان مرتبط نیاز دارند تا محصولات آنها از کیفیت لازم برخوردار باشد. لازم است که شرکت‌ها مسئولان فنی و کارشناسان مجرب در اختیار داشته باشند. بسیاری از شرکت‌ها هستند که به صورت صوری، مدرک تحصیلی یک کارشناس آب و خاک، شیمی و… را گرفته و به نام مسئول فنی از آن استفاده می‌کنند اما هیچ مسئول فنی وجود خارجی ندارد.

لازم است که روی این موضوع نظارت مناسبی انجام شود. حتی باید سطح توانایی کارشناسان و مسئولان فنی شرکت‌ها نیز به طور مرتبط ارزیابی و آموزش‌های لازم برای بالا بردن توان علمی آنها انجام شود.

وی همچنین گفت: شرکت‌هایی که در کار تولید به هر شکلی تقلب می‌کنند، به دلیل این‌که هزینه‌های آنها نسبت به شرکت‌هایی که تولیدات باکیفیت‌تر دارند، پائین می‌آید در نتیجه توان رقابتی بیشتری در بازار دارند و مجموعه این عوامل باعث می‌شود شاهد حذف محصولات با کیفیت از بازار باشیم که هم کشور، هم تولیدکنندگان و هم کشاورزان و بهره‌برداران از این موضوع زیان خواهند کرد.

حسین کاظمی ـ کارشناس ارشد کشاورزی و روزنامه نگار