زنجیره‌های غذایی، شاهراه نجات حیات بشر

اخبار سبز کشاورزی؛ دنیا در حال تلاش برای استقرار زنجیره‌ها است تا همه مراحل تولید، تبدیل و فراوری، بسته‌بندی، نگهداری، توزیع بازاریابی و بازارسازی و حمل و نقل به‌صورت حلقه‌های زنجیر متصل و با برنامه در خدمت کاهش قیمت تمام‌شده، افزایش بهره‌وری و سلامت محصول قرار گیرد.

گزارش اخیر سازمان ملل متحد در خصوص چشم‌انداز جمعیت جهانی نشان می‌دهد که تا سال 2050 جمعیت جهان به 6/9 میلیارد نفر خواهد رسید و لذا یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های بشر، تغذیه این جمعیت رو به رشد خواهد بود.

با این حال اندیشمندان دیگری تأکید می‌کنند که اگرچه این مسئله چالش بزرگی به شمار می‌آید و باید تولیدات مواد غذایی تقویت شود، اما در حال حاضر ما قادر به تولید مقدار غذای کافی هستیم و چنانچه روند کنونی تولید ادامه یابد، میزان آن برای آینده کافی خواهد بود، اما پرسش آن است که چرا نیمی از جمعیت جهان هر روز به سمت گرسنگی پیش می‌روند و یا فقط یک وعده غذایی در روز مصرف می‌کنند؟

فقر غذایی(Food poverty) به طور گسترده‌ای در جهان در حال گسترش است که این امر نه تنها منجر به پوشیده شدن و مخفی ماندن زنجیره‌های تأمین و کلاهبرداری غذایی و نیز جرایم غذایی می‌شود، بلکه منجر به تغییر در محیط‌های اجتماعی می‌گردد به گونه‌ای که افراد در آن به زندگی مجرمانه سوق پیدا می‌کنند تا جیره‌های غذایی مورد نیاز خود را به دست آورند.

سازمان‌های بین‌المللی همانند سازمان‌ملل متحد و سازمان بهداشت جهانی برنامه‌هایی را برای مقابله با فقر کودکان ترویج می‌کنند که تأکید این برنامه‌ها تنها به در دسترس بودن مواد غذایی نیست بلکه این برنامه‌ها به کیفیت و جنبه‌های تغذیه‌ای نیز متمرکز هستند.

تاریخ نشان داده که کنترل زنجیره‌های تامین، ارزش و لجستیک مواد غذایی در جنگ‌ها، شکست یا پیروزی آن جنگ را رقم زده است.

مطالعه زنجیره‌های تأمین مواد غذایی از منظر عملیاتی ضروری است، زیرا این زنجیره‌ها نه‌تنها بر زندگی روزمره افراد تأثیر می‌گذارند بلکه بر مشاغل و در نتیجه معیشت نیز اثر‌گذار هستند.

بازیگران زنجیره تأمین مواد غذایی

مجموعه‌ای از فرآیند، عملیات و حلقه‌هایی که به انتقال مواد غذایی از حالت اولیه آن به سفره ما کمک می‌کنند، به عنوان زنجیره تأمین مواد غذایی شناخته می‌شوند. زنجیره تأمین مواد غذایی، یک زنجیره منحصر به‌فرد از حلقه‌های خاص نیست، بلکه شبکه پیچیده‌ای از حلقه‌های به هم پیوسته‌ای است که برای در دسترس بودن مواد غذایی با هم تعامل دارند.

زنجیره تأمین مواد غذایی با تولیدکننده(یک سازمان متمرکز کشاورزی) شروع می‌شود و منابع غذایی موجود در این مرحله از روش‌های مختلف فرآوری، شروع به حرکت در حلقه‌های زنجیره می‌کنند که این حرکت توسط شرکت‌های حمل و نقلی تسهیل می‌شود. این شرکت‌ها اطمینان می‌دهند که مواد غذایی به‌موقع و با کیفیت مناسب به دست ما می‌رسند.

تولیدکنندگان

از آنجا که جمعیت جهان همچنان رو به رشد است، فشار بر سیستم غذایی برای تولید بیشتر مواد غذایی تا سال 2050 وجود دارد. افزون بر چالش‌های جمعیتی، صنعتی شدن سریع کشورهای در حال توسعه باعث تغییر الگوهای زندگی در این کشورها به سمت افزایش مصرف می‌شود.

از آنجا که جمعیت کشورهای در حال توسعه از طریق اشتغال، دستمزد بالاتری خواهند گرفت، لذا تمایلات مربوط به مصرف مواد غذایی آن‌ها از غلات و حبوبات به سمت گوشت و سایر رژیم‌های غذایی وابسته به پروتئین سوق می‌یابد که این امر چالش‌های مضاعفی برای زنجیره‌های عرضه گوشت ایجاد می‌کند.

زنجیره تأمین مواد غذایی از تولیدکننده شروع می‌شود، که مواد غذایی را به‌صورت خام (همانند غلات، میوه، سبزیجات، گوشت، ماهی، مرغ و …) تولید می‌کند. تولیدکنندگان بخشی از صنعت کشاورزی به شمار می‌آیند و مشاغل کشاورزی محدوده‌ای از مزارع کوچک تا شرکت‌های بسیار بزرگ را در برمی‌گیرند.

برخی از آن‌ها به تازگی وارد این بخش شده‌اند، در حالی که تعدادی دیگر مزارع خانوادگی هستند که نسل‌های متوالی غذا تولید کرده‌اند. هر کشور نیازمند یک بخش تولیدکننده مواد غذایی قوی است، زیرا این بخش در دسترسی جمعیت برای مواد غذایی و پایداری اقتصادی تأثیر‌گذار است.

واحدهایی در زنجیره تأمین وجود دارند که مواد اولیه (بذر، ماشین‌های کشاورزی، سموم دفع آفات، کود و …) را برای تولیدکنندگان فراهم می‌کنند. این «تأمین‌کنندگان ورودی» عموماً شرکت‌های بزرگ جهانی هستند که قدرت زیادی در زنجیره دارند.

تولیدکنندگان همچنین با الگوهای نامشخص آب و هوایی، کمبود آب، تسخیر اراضی و تغییر کاربری آن‌ها در کشورهای در حال توسعه، تخریب خاک ناشی از صنعتی شدن و شهرنشینی سر و کار دارند.

از آن جا که حاشیه تولید‌کنندگان در زنجیره تأمین موادغذایی کوچک‌تر و کوچک‌تر می‌شود، لذا تعداد کشاورزانی که می‌توانند کالای خود را به قیمت مناسبی به فروش برسانند و از این رو پایداری اقتصادی مناسبی داشته باشند، در حال افزایش است.

فردین علی مردانی