گرانی افسارگسیخته برنج ایرانی؛ از مافیای بازار تا تعطیلی واردات پاکستانی
با افزایش بی‌سابقه قیمت برنج ایرانی تا بیش از ۳۰۰ هزار تومان، بخش بزرگی از خانوارهای کشور دیگر توان خرید این محصول را ندارند.
پس از حذف گوشت از سفره بسیاری از خانواده‌ها، اکنون نوبت به برنج وطنی رسیده است؛ محصولی که روزی نماد غذای ایرانی بود و امروز به کالایی لوکس بدل شده است.
اخبار سبز کشاورزی؛ در حالی که بازار برنج ایران شاهد افزایش شدید قیمت و کمبود عرضه است، دولت اقدام عاجلی برای مهار این بحران انجام نداده و نمایندگان نیز به‌جای حمایت از سفره مردم، صرفاً دغدغه کشاورزان را مطرح کرده‌اند. ادامه روند فعلی می‌تواند ثبات بازار و امنیت غذایی کشور را به‌طور جدی تهدید کند.
آشفتگی بازار برنج و جهش قیمت‌ها
بازار برنج ایران این روزها تحت فشار نوسانات شدید قیمتی قرار دارد. طبق اعلام برخی بنکداران، برنجی که در شهریور و مهر سال گذشته هر کیلو ۱۰۰ تا ۱۱۰ هزار تومان فروخته می‌شد، در پاییز گذشته با خریدهای گسترده برخی شرکت‌ها از کشاورزان و انبار کردن محصول، تا بیش از ۲۰۰ هزار تومان جهش کرد و پس از تحولات سیاسی و حمله ۱۲ روزه اسرائیل، حتی به آستانه ۳۵۰ هزار تومان رسید.
کارشناسان این رفتار را نشانه‌ای از سوداگری سیستماتیک در بازار برنج می‌دانند؛ روندی که در سایه سکوت نظارتی و سیاست‌های متناقض دولتی، راه را برای سودجویی برخی افراد هموار کرده است.
سوداگران در سایه بی‌توجهی دولت
یکی از بنکداران بازار برنج در گفت‌وگو با اطلاعات می‌گوید:«برخی شرکت‌ها با خرید کلان از کشاورزان شمال و انبار محصول، بازار را دست‌کاری کردند. دولت و تعزیرات اما به‌جای برخورد با مافیای اصلی، سراغ خرده‌فروشان قدیمی رفتند و ما را به‌خاطر قیمت‌های خرید بالا، جریمه کردند.»
داریوش اکبری می‌افزاید: «ما کیلویی ۳۲۰ هزار تومان می‌خریم ولی مجبورمان می‌کنند ۲۰۰ هزار تومان بفروشیم! نتیجه چنین سیاستی فقط نابودی کسبه شرافتمند است.»
اخلال در واردات و سیاست‌های نادرست ارزی
طبق گفته فعالان بازار، اختلال در واردات برنج پاکستانی عامل اصلی افزایش قیمت محسوب می‌شود. رفیع خامنه، بنکدار باسابقه تهرانی، می‌گوید: «سال گذشته برنج ایرانی را با ۱۱۰ هزار تومان می‌فروختیم، اما امروز برای همان مقدار باید ۱.۵ میلیارد تومان هزینه کنیم. قیمت برنج ظرف یک سال سه برابر شده، آن هم در حالی‌که دولت می‌توانست با واردات به‌موقع، بازار را کنترل کند.»
او با انتقاد از سیاست‌های وارداتی ادامه می‌دهد: دولت نرخ رسمی برنج وارداتی را تنها ۵۷ هزار تومان تعیین کرده که برای واردکنندگان صرفه اقتصادی ندارد؛ بنابراین واردات کاهش یافته و قاچاق جای آن را گرفته است. در نتیجه، برنج پاکستانی به‌صورت غیررسمی تا سه برابر قیمت مصوب فروخته می‌شود.
تأثیر کمبود واردات بر برنج داخلی
به گفته رضا کنگری، رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی تهران، عدم واردات برنج پاکستانی موجب افزایش شدید قیمت در هر دو نوع برنج ایرانی و خارجی شده است: «برنج پاکستانی در بنکداری‌ها بین ۱۲۰ تا ۱۷۰ هزار تومان فروخته می‌شود و همین باعث شده برنج ایرانی پرمحصول تا ۳۳۵ هزار تومان برسد.»
با چنین وضعیتی، نه کشاورز سود واقعی می‌برد و نه مصرف‌کننده توان خرید دارد. بازار در دست واسطه‌ها مانده است.
گلایه مصرف‌کنندگان از حذف برنج ایرانی
شهروندی تهرانی می‌گوید: «دیگر توان خرید برنج ایرانی را ندارم. تنها گزینه من برنج هندی با کیفیت پایین است که حتی باعث ناراحتی معده‌ام می‌شود. برنج خوب فقط برای قشر مرفه مانده.»
تجربه بسیاری از خانوارها مشابه اوست؛ جایی که نبود نظارت واقعی و سیاست‌های تجاری اشتباه، سفره مصرف‌کنندگان را به اجبار خارجی کرده است.
سیاست‌های ارزی و احتکار داخلی؛ دو تیغه یک قیچی
مجید جعفری، رئیس جهاد کشاورزی خراسان رضوی، می‌گوید: «عدم تحویل ارز به واردکنندگان برنج پاکستانی در یک سال گذشته، مهم‌ترین عامل اختلال در تأمین بازار است. از سوی دیگر، ممنوعیت واردات برای حمایت از تولید داخلی، به احتکار و افزایش قیمت دامن زده است.»
در واقع دولت با سیاست‌های متناقض، زمینه را برای فعالیت بیشتر دلالان و احتکارکنندگان مهیا کرده است.
هشدار کارشناسان اقتصادی به سیاست‌های تورم‌زا
دکتر فرشاد مؤمنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، با اشاره به بی‌توجهی دولت به اصول اقتصادی می‌گوید: «سیاست‌های تورم‌زا و ضدتولید، امنیت ملی را از درون تهدید می‌کند. افزایش هم‌زمان قیمت نان، گوشت، برنج و حبوبات نشانه‌ای از فروپاشی تدریجی معیشت مردم است.»
او افزود: بر اساس آمار رسمی، ۷ میلیون ایرانی در وضعیت گرسنگی شدید قرار دارند و سیاست‌های ارزی جدید این فقر غذایی را تشدید کرده است.
راهکار بازگشت عطر برنج ایرانی
برای بازگشت برنج ایرانی به سفره مردم، لازم است دولت هم‌زمان دو اقدام فوری انجام دهد:
- شناسایی و حذف سوداگران و شرکت‌های احتکارکننده از چرخه خرید برنج داخلی.
- آزادسازی واردات برنج پاکستانی با قیمت منطقی بین ۷۰ تا ۸۰ هزار تومان برای ایجاد تعادل در بازار.
تنها با این اقدامات می‌توان دوباره عطر برنج ایرانی را به خانه‌ها بازگرداند و از تبدیل امنیت غذایی به بحرانی بزرگ جلوگیری کرد.
