دلار همچنان در فکر پرواز

درحالی‌که قیمت دلار طی چند ماه گذشته در شرایط باثباتی قرار گرفته بود، اما طی یک‌ماه اخیر با کم‌رنگ‌شدن موضوع مذاکرات وین و افزایش تقاضا در بازار ارز، با صعود بی‌سابقه نرخ آن مواجه شده‌ایم.

به گزارش اخبار سبز کشاورزی به نقل از ایمنا ؛ با خروج آمریکا از برجام در سال ۹۷، آغاز تحریم‌های دوباره و کاهش منابع ارزی، چالش نوسان نرخ ارز، همواره مردم ایران را به خود مشغول کرده است. اگرچه با پایان یافتن دوران رئیس‌جمهوری ترامپ، امیدهایی برای به نتیجه رسیدن مذاکرات به وجود آمد و در پی آن قیمت ارز برای مدت‌زمانی در یک شرایط نزولی قرار گرفت، اما به یک‌باره در یک‌ماهه اخیر قیمت دلار، مرز ۳۵ هزار تومان را درنوردید و در حال دستیابی به رکورد تاریخی ۴۰ هزار تومان بود که با تدابیری رشد آن تا حدودی متوقف‌شد، نوسانی عجیب که در طول تاریخ معاملاتی خود، هرگز در این سطوح قیمتی، خریدوفروش نشده بود.

چنین اوج‌گیری از سوی این اسکناس آمریکایی فضای بازار را ملتهب‌تر و هیجانی‌تر از همیشه کرد، به‌طوری‌که خریداران بیشتری را سمت خود مجذوب کرد و هرچه انتظارات تورمی بالاتر رفت متقاضیان بیشتری نیز برای تبدیل دارایی خود به این بازار روانه شدند.

شرایطی که خواه‌ناخواه ساماندهی جدی از سوی دولتمردان را می‌طلبد تا متقاضیان واقعی بتوانند در فضایی شفاف معاملات خود را انجام دهند، وگرنه تداوم این روال به‌جز افزایش التهاب بازار ارز، بر آشفتگی بیشتر دیگر بازارها دامن خواهد زد.

گرانی دلار تا چه زمان ادامه دارد؟

اما دلار چرا پس از گذراندن یک دوره از ثبات نسبی چندماهه به‌یک‌باره با چنین چرخشی روبه‌رو شد؟ از دیدگاه اغلب کارشناسان و فعالان اقتصادی، با انتشارنیافتنِ اخبار مثبت مذاکرات وین، انتظار برای احیای برجام یا تخفیف تحریم‌ها کاهش پیدا کرد، به‌علاوه آنکه آمریکا تحریم‌های بیشتری را علیه ایران اعمال کرد و موجب آن شد که رفتار بازیگران ارزی را تحت تأثیر قرار گیرد.

درواقع با تغییرات سیگنال‌های سیاسی مذاکرات هسته‌ای و کم‌رنگ شدن احتمال موفقیت برجام، سطح انتظارات تورمی در جامعه به‌مرور افزایش یافت و عده‌ای از مردم به‌ویژه فعالان اقتصادی برای حفظ نقدینگی خود مصمم به تبدیل آن به ارز شدند.

براساس گزارش منتشر شده توسط مرکز آمار، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه کشور در ماه نخست پاییز سال جاری به رقم ۴۸.۶ درصد رسیده است. این موضوع نشان‌دهنده آن است که مردم برای محافظت از دارایی خود در برابر این روند افزایشی، آن را به ارز و طلا تبدیل کرده‌اند، از طرفی هم افزایش حقوق بخشی از کارمندان و بازنشستگان، موجب افزایش نقدینگی و نابسامان کردن پرتقاضاترین بازار روز، یعنی ارز شده است.

به‌علاوه رکود ناشی از ناآرامی‌های اجتماعی، فیلترینگ کسب‌وکارهای اینترنتی، پیشروی نرخ دلار در هرات و سلیمانیه و رشد نرخ حواله درهم به انتظارات صعودی نرخ دلار انجامید و باعث شد یکسری از افراد با این دیدگاه که گرانی بیشتری در پیش است هرچه سریع‌تر دارایی خود را به دلار تبدیل نمایند.

در این میان عده‌ای هم با توجه به افت‌وخیز بازار بورس، نقدینگی خود را از این بخش خارج کرده و به سمت بازار ارز، روانه کردند، بدیهی است هرچه میزان تقاضا برای خرید، بیشتر شود، دلار هم گران‌تر می‌شود، درمجموع توقف مذاکرات برجامی، اوضاع سیاسی و شرایط کنونی کشور از مهم‌ترین عوامل افزایش شدید نرخ ارز به شمار می‌روند.

به نظر می‌رسد تا زمانی که آرامش بر کشور حاکم نشود و مردم نسبت به آینده نرخ دلار اطمینان حاصل نکنند، هیجان خرید بالا و در برابر این رشد تقاضا، قیمت دلار هم همچنان، بدون مهار می‌تازد.

بلاتکلیفی برجام، بازار را نابسامان‌تر می‌کند

به گفته یکی از صرافان، افزایش نرخ ارز با توجه به تورم کشور موضوعی عجیب نبود و تقریباً چنین اتفاقی پیش‌بینی می‌شد.

مهران آذر، صراف و فعال بازار ارز اظهار می‌کند: در این میان دلایلی هم دامنه موضوع را گسترده‌تر کرد، به عنوان مثال ناامیدی از برجام، یا شرایط متزلزل بازارهایی مانند بورس موجب شد که مردم سرمایه‌های خود را با این توجیه که این بازار، مطمئن‌تر و سودآورتر است وارد بازار ارز کنند است. درنتیجه با افزایش تقاضا و منابع ارزی محدود کشور، شرایط فعلی به وجود آمد.

وی اضافه می‌کند: در این میان دولت هم با تدابیری سعی در بهبود شرایط داشت که ظاهراً نتیجه‌ای عکس را دربر داشته است. فروش ارز سهمیه‌ای با کارت ملی یکی از تدابیر دولت برای فروکش کردن نرخ ارز بود اما موجب تقاضای بیشتر ارز، از سوی واسطه گران شد، زیرا هر دلالی با چند کارت ملی اقدام به خرید ارز کرد و همین اتفاق تقاضای کاذب را بالا برد و موجب گرانی ارز شد.

این فعال بازار ارز اضافه می‌کند: درحالی‌که در این وضعیت کمبود منابع ارزی، باید راهکارهایی برای کاهش تقاضا اندیشید اما این راه حل دولت، درخواست خرید ارز را حتی از سوی افرادی که خود متقاضی نبودند بالاتر برد.

آذر تصریح می‌کند: درکل، آنچه دلیل اصلی نابسامانی بازار ارز به‌شمار می‌آید بلاتکلیفی برجام است و هرچه بیشتر ادامه یابد شرایط بازار ارز هم دشوارتر می‌شود و به تبع، بازارهای دیگر هم ملتهب‌تر می‌شوند، پس بهتر است مسئولان هرچه سریع‌تر تفکری صحیح برای توقف این وضعیت ناآرام ارزی داشته باشند.

با سرکوب پول ملی، تقاضای دلار بالا می‌رود

سیاوش غیبی‌پور، کارشناس اقتصادی اظهار می‌کند: هرزمان که تقاضا برای پول کشوری زیاد شود به این معناست که ارزش پول همان کشور رشد پیدا می‌کند و هر موقع تقاضا برای پول داخلی کاهش یابد جانشینی انتخاب می‌شود و پیامد آن، سرکوب پول ملی و افت ارزش آن است.

وی در رابطه با دلایل رشد نرخ ارز می‌گوید: در شرایط تورمی افراد یک جامعه مجبور می‌شوند تا نقدینگی خود را به کالایی دیگر تبدیل کنند و یکی از این کالاها ارز است که پدیده‌ای ناخوشایند محسوب می‌شود، زیرا تقاضای کاذبی را در بازار ارز ایجاد کرده و پیرو آن ارزش پول ملی هم کاهش می‌یابد.

این کارشناس اقتصادی اضافه می‌کند: مورد دیگر به شرایط خارجی کشور بازمی‌گردد، به هر میزان که افق ارتباطات با کشورهای خارج روشن‌تر باشد حباب ارز هم کمتر می‌شود. دلیل دیگر افزایش مهاجرت است، در برخی از زمان‌ها به دلایل مختلف، توهم مهاجرت افزایش می‌یابد و این موضوع تقاضا را برای خرید ارز را بیشتر می‌کند. این چنین که افراد دارایی خود را فروخته و تبدیل به ارز می‌کنند و همین رفتار موجب افزایش تقاضا و در نتیجه افزایش نرخ ارز می‌شود.

غیبی‌پور خاطرنشان می‌کند: حال در این شرایط، بانک مرکزی با نقش کلیدی و تأثیرگذار خود می‌تواند با تصمیمات و سیاست‌گذاری‌های صحیح، موانعی را برای رشد این روند قیمتی در بازار ارز ایجاد کند. تدابیری که شاید در کوتاه‌مدت تا حدودی بتواند مانع افزایش تقاضای خرید ارز شود.

وی تأکید می‌کند: اما اگر بانک مرکزی و همچنین دولتمردان کشور به‌طوری جدی خواهان بهبود شرایط این بازار هستند باید موارد اشاره شده که شامل کاهش ارزش پول ملی، ارتباطات خارجی و توهمات مهاجرتی است را مدنظر قرار داده و با راهکارهایی اجرایی و کارشناسانه، بازار ارز را تحت کنترل قرار دهند.