برگشت محصولات کشاورزی صادراتی؛ قوزبالاقوز!
سیب زمینی از ازبکستان، کیوی از هندوستان، هندوانه از امارات و قطر و عمان، فلفل و کلم از روسیه، محصولات کنسرو و کمپوت و کشمش از اروپا و ... به خانه بر می‌گردند
مزرعه سبز : سیب زمینی از ازبکستان، کیوی از هندوستان، هندوانه از امارات و قطر و عمان، فلفل و کلم از روسیه، محصولات کنسرو و کمپوت و کشمش از اروپا و… با یک مهر«مرجوع شد» به خانه بر می‌گردند تا تمام زحمات «مه و خورشید و فلک» و کشاورزان، انسان‌ها و سازمان‌هایی که برای تولید فلفل یا کیوی به کار گرفته شده و هزینه‌هایی که با قرض و وام و پیش‌فروش و… صرف تولید شده، به یکباره دود شده و به آسمان بروند و داغی بر دل و رنجی بر روان زحمت‌کشان این عرصه انباشته شود.
چرا؟ پاسخ چندان دشوار و پیچیده و غیرقابل درک نیست و آن نداشتن چشم‌اندازی حتی کوتاه‌مدت در تمام امور، بی‌برنامگی و اهمیت قائل نشدن برای قواعد و ضوابط، ناتوانی در فهم لزوم تعامل با دیگران و در یک کلام جهل مرکب نسبت به پدیده‌های اثبات شده در جهان.
پس از 43 سال هنوز برخی از بزرگان، مدعی توقف در نقطه آغاز حرکت به سمت مسیر ماراتن جهانی هستند و گوش‌هایشان صدای سوت یا شلیک حرکت به جلو را نشنیده است. مرجوع شدن محصولات تولیدی ایران از اتومبیل گرفته تا فلفل و بادمجان، ناشی از تبدیل شدن این سرزمین به یک منطقه بدون تکنولوژی روز با وسعت یک میلیون و 680 هزار کیلومترمربع است که مدیران تولید در آن، تابع هیچ قاعده و ضابطه‌ای نیستند و هر آنچه خود می‌گویند و می‌اندیشند، فصل‌الخطاب است.
حتی عقب مانده‌ترین جوامع برای حفظ منافع خود، قوانین و دستورالعمل‌هایی دارند. یک همسایه در شرق و همسایه دیگری در غرب کشور که نمونه بارز بی‌ثباتی در حاکمیت و جامعه هستند، نیز استانداردهای محصولات کشاورزی را رعایت می‌کنند، اما مسئولان و تولیدکنندگان ما همچنان با بادی در غبغب، توانایی نظارت بر تولید باکیفیت یک محصول فلفل یا خیار را ندارند و آنگاه که سخن از ضابطه و قاعده به میان می‌آید، هزاران صفحه از استانداردهای مکتوب و سخنرانی‌های مشحون را ارائه می‌دهند که پشتوانه اجرایی نیز ندارند.
در حالی که سازمان‌هایی چون حفظ نباتات، استاندارد ملی، غذا و دارو، بهداشت، نظارت بر سلامت کالاها و سایر مراجع، وظایف تعریف‌شده‌ای در حفظ سلامت موادغذایی و مصرف‌کنندگان دارند، اما تاکنون حتی برای یک بار دیده نشده که محصول آلوده به بقایای کود و سموم شیمیایی، بررسی و تحت آزمایش‌های کارشناسی، نتایج آن به جامعه اعلام گردد و محصولات آلوده در مبدا معدوم و مسببین آن تحت پیگرد قانونی قرار گیرند!
لازم است در چگونگی این بی‌مسئولیتی در قبال سلامت محصولات کشاورزی اعم از مصارف داخلی یا صادراتی به نکاتی اشاره شود:
تاکنون معیارها و موازینی که می‌بایست تعریف کننده سلامت یک محصول کشاورزی باشد به جامعه اعلام نگردیده و اگر به فرض آن که چنین معیارهایی نیز تدوین شده باشند، کاربردی بیش از سیاه کردن چند ورق کاغذ را نداشته است.
وزارت جهادکشاورزی در جایگاه مجری، هدایت و نظارت بر تولید محصولات کشاورزی و غذایی به جامعه بگوید که در چه زمانی، کجا و چگونه حضور مستقیم در تشخیص کاستی‌های ایجاد شده در این موارد را داشته و در کدام آزمایشگاه معلوم نموده که دارای بقایای بیش از حد مجاز کودهای شیمیایی و سموم کشاورزی نبوده است.
اگر یک محصول کشاورزی به علت بالا بودن مقادیر مواد آلاینده از کشورهای هدف مرجوع می‌گردد(یعنی محصول غیرقابل مصرف و آلوده است)، چرا همان کالا در کشور باید به مصرف هموطنان برسد. آیا با چنین عملکردی این شبهه ایجاد نمی‌شود که مسئولان ارزشی برای سلامتی و جان مردم قائل نیستند؟!
کجا و چه زمانی به کشاورزان آموزش داده شده که چگونه، چه زمانی، چند نوبت و به چه میزان باید از کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات کشاورزی استفاده کنند و کدام برنامه ترویجی در این راستا برای کشاورزان به اجرا درآمده است.
همین وزارتخانه چه تاکید و اقدامی جهت ترویج سموم کم‌خطر و حذف سموم پرخطر نموده است؟
ترویج بی‌رویه سم و کود
موضوع بسیار تاسف‌آوری که بارها شاهد آن بوده‌ایم، انتخاب کشاورز نمونه بر اساس استفاده هر چه بیشتر از کودهای شیمیایی و سموم برای افزایش تولید در واحد سطح است. یعنی به زعم مسئولان کشاورزی، کشاورز نمونه فردی است که بیشترین مقدار کودهای شیمیایی را مصرف کرده باشد.
مسئولان ذیربط مدعی اند که ایران کمتر از میانگین جهانی از کودهای شیمیایی و سموم گیاهی استفاده می‌کند، اگر این ادعا واقعیت داشته باشد، پس برای مرجوع کردن محصولات کشاورزی به دلیل بقایای بیش از حد این مواد چه پاسخی دارند.
سنجش سلامت کالا، فقط تشریفات
فقدان یک آزمایشگاه در حد یک اتاقک 12 متری در میادین اصلی توزیع محصولات کشاورزی در شهرها به منظور سنجش سلامت کالاها یکی از نقاط ضعف تمامی ارگان‌های متولی است. این تغافل در شرایطی است که وجود چنین آزمایشگاهی می‌تواند در صورت داشتن عملکردی صادقانه، اولین گام در تولید محصولات سالم باشد.
حال تهدید مرجوع کردن تمام محصولات کشاورزی صادراتی و حتی کالاهای فرآوری شده، «قوز بالا قوز» بر کلیه مشکلات کشاورزان و فعالان این بخش شده است که البته می‌توان انگشت اتهام را به سمت مسئولان نشانه رفت.
ماهنامه دام و کشت و صنعت- شماره ۲۵۹ - دی ۱۴۰۰
