افزایش 30درصدی صادرات زعفران با ایجاد زنجیره ارزش
یکی از اهداف کشورهای درحال‌توسعه دستیابی به رشد اقتصادی پایدار و شناخت عوامل مؤثر بر آن است. تجارت خارجی و صادرات از اهداف اصلی برنامه‌های اقتصادی محسوب می‌شود.
مزرعه سبز : یکی از اهداف کشورهای درحال‌توسعه دستیابی به رشد اقتصادی پایدار و شناخت عوامل مؤثر بر آن است. تجارت خارجی و صادرات از اهداف اصلی برنامه‌های اقتصادی کشورهای درحال‌توسعه محسوب می‌شود. از طرفی متکی بودن ایران بر درآمدهای نفتی و تأثیرپذیری درآمدها از مسائل سیاسی و اقتصادی جهان، آسیب‌پذیری اقتصاد ایران را به دنبال داشته است.
به گزارش مزرعه سبز به نقل از سبزینه، یکی از راه‌های مقابله با این چالش توسعه تولیداتی است که ضمن بهبود وضع اقتصادی داخلی سبب افزایش صادرات غیرنفتی شود. در این میان زعفران به‌عنوان یکی از شاخه‌های اصلی توسعه اقتصاد ملی در کشور از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
با توجه به ظرفیت‌های اقتصادی زعفران در بخش تولید و کشاورزی و از سوی دیگر با توجه به ظرفیت‌های بالقوه این محصول در تولید فرآورده‌های صنعتی و ارزآوری بالا، باید توجهی بیش‌ازپیش به این کالای صادراتی غیرنفتی داشت؛ تا علاوه بر موفقیت در بهره‌برداری هر چه بیشتر و ایجاد ارزش‌افزوده برای این محصول، بتوانیم انحصار زعفران کشور را در بازار جهانی استمراربخشیم.
در همین ارتباط غلامرضا میری، رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران، مهم‌ترین مشکلات بخش صادرات زعفران را سیاست‌ها و دستورالعمل‌های خلق‌الساعه دولت، متولیان متعدد تصمیم گیر در بخش زعفران، هزینه بالای گمرک برای صادرات زعفران، افزایش قاچاقچیان زعفران، ثابت نبودن قیمت زعفران، مشکلات برگشت ارز حاصل از صادرات، عدم توافقی بودن خرید ارز، ثابت نبودن قیمت زعفران و عدم وجود سیستم بانکی مناسب برای انتقال ارز از سایر کشورها عنوان کرد.
در ادامه برای بررسی وضعیت فعلی تولید و صادرات زعفران و نیز راهکارهای برون‌رفت از مشکلات این حوزه با وی به گفت‌وگو نشسته است که ماحصل آن در ادامه می‌آید.
جناب میری، در حال حاضر وضعیت جایگاه زعفران ایران در دنیا چگونه است؟
با توجه به اینکه کشور ما 92درصد تولید جهانی زعفران باکیفیت بالا را با حضور صادرکنندگان و تولیدکنندگان زعفران در بیش از 67کشور جهان دارد، در این زمینه از جایگاه مناسبی در کشورهای دنیا برخوردار است.
حجم صادرات زعفران کشور سالانه چند میلیون دلار است؟
در سال 1399 میزان صادرات زعفران 325تن بوده که بالغ بر دویست میلیون دلار برای کشور ارزآوری داشته است.
بسته‌بندی زعفران‌های صادراتی چگونه است؟
زعفران‌ها دربسته بندی‌های نیم تا حداکثر 500گرمی بر اساس درخواست و نوع مصرف مشتری برای انواع کارهای تولیدی، صنعتی، هایپرمارکت ها و مصارف شخصی بسته‌بندی و صادر می‌شود.
سیاست‌های حمایتی دولت‌ها در ادوار مختلف را در تولید و صادرات زعفران چطور ارزیابی می‌کنید؟
در دولت آقای خاتمی یک جایزه صادراتی به‌کل تولیدکنندگان زعفران داده شد که این جایزه برای توسعه بازار و شرکت در نمایشگاه‌های مختلف و حضور فیزیکی تاجران و صادرکنندگان مختلف بود؛ اما متأسفانه از سال 1387 هیچ جایزه صادراتی به تولیدکنندگان زعفران تعلق نگرفته و از آن زمان نه‌تنها هیچ دولتی از ما حمایت نکرده، بلکه باسیاست‌ها و دستورالعمل‌های خلق‌الساعه مانعی برای روند تولید و صادرات شده‌اند.
در مورد سیاست‌های خلق‌الساعه دولت‌ها توضیح دهید.
باوجود تحریم‌های ظالمانه و ریسک‌های موجود در سال 1397 زعفران را به کشورهای مختلف صادر می‌کردیم و در همان مقطع زمانی 40تن زعفران به عربستان صعودی صادرات داشتیم ولی به علت اینکه سفارت عربستان را به آتش کشیدند، از این صادرات محروم شدیم که درنتیجه من به‌عنوان صادرکننده مجبور شدم زعفران خود را در اختیار تاجران افغان قرار دهم که او زعفران را به عربستان صعودی ببرد و به مشتری من تحویل دهد یعنی من بازار خود را از دست دادم چون مشتری‌ام را به کس دیگری معرفی کردم؛ بنابراین بازار برای صادرکننده و کشور ما از بین رفت چون افغانستان خود تولید زعفران دارد و اکنون باوجوداین که افغانستان تنها سه تا چهاردرصد تولید زعفران ما را دارد ولی در همایش‌های زعفران که در دنیا برگزار شد دست افغانستان به‌عنوان کشور برتر زعفران بالا رفته است.
مشکلات صادرات زعفران به سایر کشورها شامل چه مواردی است؟
در سال 1397 قیمت صادرات زعفران در گمرک هزار و 600 تا800دلار به ازای هرکیلو زعفران بود ولی زعفران ما در بازار باقیمت 500تا700دلار به فروش می‌رسید و این برای ما ضرر بزرگی بود.
از سوی دیگر تمام صادرکنندگان زعفران در سال 1397 ارز حاصل از صادرات را به کشور برمی‌گرداندند. ارزی که از اردیبهشت‌ماه 1397 وارد می‌کنیم نرخ‌های بالایی دارد و دولت نمی‌تواند حتی یک دلار از طریق سیستم بانکی ارز وارد کند و ما با طرق مختلف ارز را وارد کشور می‌کردیم و باید ارز را به سامانه نیما به ازای هر دلار سه تا پنج هزار تومان ارزان‌تر بدهیم. این موضوع باعث شده که 30درصد زعفران به‌صورت قاچاق از کشور خارج شود و در بازارهای جهانی به نام زعفران ایران و باقیمت ارزان‌تر به دلیل کیفیت کم به فروش برسد. مساله مهم این است که ارز را باقیمت سامانه نیما می‌خرند و با ما توافقی نمی‌کنند.
از سوی دیگر هزینه حمل‌ونقل زعفران بسیار بالا است درنتیجه صادرکننده نمی‌تواند در بازارهای جهانی رقابت کند. به دلیل اینکه کشورهای دیگر با خرید زعفران از ما و بسته‌بندی در کشور خودشان باقیمت ثابتی زعفران را در انبار دپو و به مشتری اعلام می‌کنند که قیمت ما تا یک سال اعتبار دارد ولی در ایران صادرکنندگان حتی برای یک هفته هم نمی‌توانند قیمت ثابت به مشتری بدهند.
مشکل دیگر عدم وجود سیستم بانکی مناسب برای انتقال ارز از سایر کشورها است که باعث می‌شود بسیاری از مشتریان اعتماد نکرده و از ما خرید نکنند.
توافقی نبودن خرید ارز از صادرکنندگان زعفران چه مشکلی ایجاد می‌کند؟
اگر صادرکنندگان زعفران ارز خود را به قیمت توافقی بفروشند بهتر است؛ در غیر این صورت مانعی درروند صادرات است.
روش‌های تولید زعفران در طول این سال‌ها چه تغییری کرده است؟
علی‌رغم حمایت دولت‌ها در طول 50سال گذشته، تولیدکنندگان میزان تولید زعفران را از 15به500تن رسانده‌اند. در حال حاضر نوع برداشت، جمع‌آوری و فرآوری زعفران با چهارصد سال پیش هیچ تفاوتی نکرده است و نیروی انسانی کار جمع‌آوری و جداسازی زعفران را به همان شیوه سنتی انجام می‌دهد. تنها تغییر جدید ورود یک دستگاه خشک‌کن زعفران توسط بخش خصوصی است که می‌توان زعفران را به‌جای آفتاب در این دستگاه خشک کرد.
مشکل کشاورزان در زمان برداشت زعفران چیست؟
هرسال در فصل برداشت زعفران کشاورز نمی‌داند زعفرانش را به چه کسی و با چه قیمتی بفروشد چون سود زعفران بستگی به دلال‌ها دارد.
آیا پتانسیل تولید بیش از 350تا400تن زعفران در کشور را در سال آینده داریم؟
اگر تولید زعفران با برنامه‌ریزی درست انجام شود امکان‌پذیر است اما در شرایط فعلی این ظرفیت را نداریم.
در حال حاضر ظرفیت تولید زعفران در کشور چقدر است؟
در سال 1399 ظرفیت تولید زعفران در کشور توسط آقای وزیر 500تن اعلام‌شده ولی امسال هنوز عددی به‌صورت رسمی اعلام‌نشده است.
امیدوارم با حمایت دولت از تولید زعفران بتوانیم به کشورهایی که هنوز زعفران صادر نکردیم ورود پیدا کنیم و زعفران صادر کنیم
آیا برای صادرات به سایر کشورها برنامه‌ای دارید؟
امیدوارم با حمایت دولت از تولید زعفران بتوانیم به کشورهایی که هنوز زعفران صادر نکردیم ورود پیدا کنیم و زعفران صادر کنیم.
در صورت برطرف شدن بحران خشک‌سالی میزان تولید زعفران چقدر افزایش پیدا می‌کند؟
در شرایط فعلی 23استان کشور زعفران کشت می‌کنند که اگر خشک‌سالی و کم‌آبی نباشد تا دوسال دیگر می‌توانیم به مرز تولید هزارتن زعفران در کشور برسیم.
آیا از مناطق آزاد تجاری و صنعتی برای توسعه صادرات زعفران استفاده‌شده است؟
بیشتر این مناطق در کشورهایی آسیایی هستند که مصرف‌کننده زعفران نیستند و زعفران ما بیشتر به کشورهای اروپایی حوزه خلیج‌فارس و کشورهای آمریکایی صادر می‌شود.
اقدامات نمایندگان مجلس و وزیران در ادوار مختلف دولت در مورد تولید زعفران کشور چگونه بوده است؟
به‌عنوان‌مثال در سال 1387 طرح جامع زعفران را مطرح کردیم که بر اساس آن صفرتاصد زعفران از مراحل کشت، داشت، برداشت، فرآوری، بسته‌بندی، توزیع، صادرات، حضور در نمایشگاه‌ها، شرکت در بازارهای جهانی، شناسنامه‌دار کردن مزارع زعفران و ثبت ژنتیکی زعفران شامل این طرح بود. در این زمینه از کمیسیون کشاورزی مجلس در آن زمان دعوت شد که به مشهد بیایند و خود ما نیز با آقای مهندس صافی که ریس اتاق ایران بودند به مجلس رفتیم و خوشبختانه این طرح در صحن علنی مجلس تصویب و به هیات دولت ابلاغ شد ولی تاکنون ریالی بابت اجرای این طرح اختصاص نیافته است.
باوجود درخواست کمیسیون کشاورزی مجلس و نامه‌نگاری‌ها و جلسات متعدد، هیچ‌یک از نمایندگان مجلس و وزیران در ادوار مختلف درخواست تعیین بودجه برای این طرح نکردند. همچنین در مورد مشکلات برگشت ارز حاصل از صادرات با نمایندگان مجلس جلسات متعددی گذاشتیم و نامه‌ها و مستندات زیادی ارائه کردیم ولی دولت همچنان هیچ انعطافی در این زمینه به خرج نداده است.
چرا قاچاق زعفران نسبت به سایر محصولات از اهمیت بیشتری برخوردار است؟
شاید این سؤال پیش آید که همه کالاهایی که از کشور خارج می‌شوند برگشت ارز حاصل از صادرات دارند ولی چرا زعفران فروشان صدایشان بلند است؛ حمل و قاچاق زعفران نسبت به سایر کالاها و اجناس مثل میوه و لباس راحت‌تر است. مثلاً اگر 10کیلو زعفران به قیمت 400میلیون تومان و معادل 15هزار دلار است که اگر بخواهیم سایر محصولات را با این قیمت از کشور خارج کنیم نیاز به چندین کامیون خواهیم داشت.
وزارت جهاد کشاورزی برای رفع مشکلات شما چه اقداماتی کرده است؟
حدود دو ماه پیش به آقای دکترزینعلی مجری طرح گیاهان دارویی نامه‌ای جهت پیگیری مشکلاتمان ارسال کردیم ولی باوجود تلاش‌های ایشان به دلیل تعدد مراجع و متولیان در حوزه زعفران، هنوز اقدامی انجام‌نشده است.
کیفیت بسته‌بندی‌ها و برندینگ زعفران صادراتی به کشورهای دیگر چگونه است؟
بسته‌بندی‌های زعفران کشور ما مزیت‌های زیادی نسبت به کشورهای اروپایی دارد؛ مثلاً کشور اسپانیا برای هر مقدار زعفران خود یک الی دو نوع بسته‌بندی دارد ولی ما برای هر مقدار زعفران پنج‌تاهفت نوع بسته‌بندی در هفت طرح و اندازه‌های مختلف داریم که به بازارهای جهانی عرضه می‌کنیم.
چه سازمان‌هایی متولی زعفران هستند؟
سازمان توسعه تجارت، نمایندگان مجلس، وزارت صمت، بانک مرکزی، وزارت جهاد کشاورزی و گمرک متولیان تصمیم‌گیری در حوزه زعفران هستند.
تعدد متولیان زعفران چه آسیبی به صادرات این محصول می‌زند؟
با توجه به اینکه 95درصد تولید و صادرات زعفران از مشهد انجام می‌گیرد، 20سال پیش درخواست کردیم که تمام تصمیم‌گیری‌های حوزه زعفران در این شهر و توسط افراد متخصص انجام شود، ولی تاکنون اقدامی در این زمینه انجام‌نشده و تصمیم‌گیری را بسیار مشکل کرده است.
به نظر شما ایجاد ستاد ملی زنجیره ارزش محصولات کشاورزی چه قدر می‌تواند در رفع موانع تولید و صادرات زعفران تأثیر بگذارد؟
ایجاد ستاد ملی زنجیره ارزش محصولات کشاورزی به نفع تولیدات بخش کشاورزی است به شرطی که برای هرکدام از بخش‌های مختلف تولید، صادرات، صنایع تبدیلی، فرآوری و … از افراد متخصص استفاده شود.
در صورت ایجاد ستاد ملی زنجیره ارزش محصولات کشاورزی میزان صادرات زعفران در سال 1401 چه میزان خواهد بود؟
با توجه به اینکه به ازای تولید 500تن زعفران به میزان هزارتن ظرفیت بسته‌بندی ایجاد کردیم، اگر مشکلات بخش تولید و صادرات زعفران حل شود، در سال 1401 این رقم به 500تن خواهد رسید.
زعفران در چه بخش‌هایی کاربرد دارد؟
طبق گفته مسئولان تجارت محصول زعفران هشت میلیارد دلار است که در مصارف صنعتی، تولید دارو، تولید لوازم‌آرایشی و بهداشتی، صنایع غذایی، صنایع شیرینی و شکلات و … مورداستفاده قرار می‌گیرد.
ندا کنجکاو نیک
