کنشگری محیط زیست در گذر از اُبژگی جنسی

به گزارش اخبار سبز کشاورزی، شینا انصاری، کارشناس محیط زیست  در یاداشتی در روزنامه پیام ما نوشت: به باور من، به‌عنوان یکی از زنان این سرزمین که بیش از دو دهه در عرصه محیط زیست فعال بوده‌ام، امر کنشگری محیط زیست برای زنان جامعه همچنان تحت‌تأثیر نگاه تقلیل‌گرایانه حاکم بر جنبه‌های مختلف زیست اجتماعی آنها قرار دارد.

به‌عبارتی، به‌رغم حضور و فعالیت قابل‌توجه زنان متخصص و کنشگر محیط زیست در کشور عاملیت یا سوژگی ایشان در سیاستگذاری‌ها کماکان به حاشیه رانده می‌شود و عملاً با ابژه‌سازی مشارکت زنان در بخش‌های زیربنایی محیط زیست مواجهیم.

این درحالی‌است که با توجه به قرابت معنادار میان زنان و طبیعت، حفاظت از محیط زیست زمانی به‌راستی در جامعه تقویت می‌شود، که «سیاستگذاری‌های محیط زیست» بتواند حداقل نیمی‌از ارکان تأثیرگذار خویش را در میان زنان فعال این عرصه جست‌وجو کند و قادر باشد از توان بالقوه زنان -نه به‌صورت سمبلیک که به‌طور واقعی- در حفاظت از سرمایه‌های طبیعی کشور استفاده کند.

پرهیز از نگاه‌های جنسیتی و لزوم نقش‌آفرینی مؤثر زنان در عرصه محیط زیست در کشور، از جوانب تاریخی و تجربیات جهانی قابل اشاره است: رابطه نزدیک میان «زنان و زمین» سبب شده است در طول تاریخ بشری، ردپای زنان در فعالیت‌های همسو با طبیعت و انتقال آموزه‌های محیط زیستی به نسل‌های بعد، بسیار پررنگ‌ به‌نظر برسد.

بقایای این آموزه‌ها در حفاظت از طبیعت را به‌صورت ملموس می‌توان همچنان در زنان جوامع بومی ‌و روستایی و عشایری مشاهده کرد.

علاوه‌بر میراث مستتر در اساطیر ایران باستان بیانگر پیوند عمیق میان زنان و طبیعت، چون ایزدبانوی سپندارمذ که مهمترین کار او، پاسداری و مراقبت از زمین بود، یا ایزدبانوی آناهیتا که نماد جلوه‌های نیک و زندگی بخشی مانند باروری، آب، برکت و فراوانی محسوب می‌شد، بسیاری از مظاهری که حس احترام و تعلق خاطر را در ما بر می‌انگیزند مانند جنگل، دریا، خاک، شهر، کشور و اساساً هر آنچه سخاوتمندانه پذیرای ما است، می‌پروراند، مراقبت می‌کند و رشد و باروری را موجب می‌شود، نشانه‌های زنانگی را در خود دارند.

در دنیای معاصر نیز شروع حرکت‌های بنیادین برای مقابله با آلودگی‌ها و تخریب‌های محیط زیست با هشدارهای خانم «راشل کارسون»، نویسنده کتاب «بهار خاموش» در دهه هفتاد میلادی آغاز شد و از آن زمان تاکنون زنان بسیاری طلایه‌دار جنبش‌های محیط زیستی توأم با صلح در جهان بوده‌اند؛ از وانگاری ماتای مؤسس جنبش کمربند سبز در کنیا و برنده جایزه صلح نوبل گرفته تا جین گودال، دایان فوسی، جولیا هیل، واندانا شیوا و … هرروزه زنان بیشماری در پنج قاره جهان برای دستیابی به زندگی پایدار و برقراری امنیت برای تمامی موجودات کره زمین می‌کوشند و به‌رغم محدودیت‌ها و موانع برای ایجاد صلح و حفاظت از طبیعت تلاش می‌کنند.

باوجوداین، معضلات پیچیده محیط زیست در جهان امروز چون تغییراقلیم، آلودگی پسماندهای پلاستیکی، جنگل‌زدایی، از دست رفتن تنوع زیستی و بسیاری از تهدیداتی که امروزه کره زمین را در معرض خطری جدی قرار داده است، بیش‌ازپیش نیازمند کنشگری همه افراد جوامع با گذر از کلیشه‌های جنسیتی و مشارکت توأمان زنان و مردان محقق می‌شود.