امنیت غذایی در چالش‌های اقلیمی
روزانه اخبار مایوس‌کننده و ناخوشایندی از وضعیت و شرایط حاکم بر امنیت‌غذایی کشور در وسایل ارتباط‌جمعی، کانال‌های اجتماعی مجازی و جراید منعکس می‌شود.
روزانه اخبار مایوس‌کننده و ناخوشایندی از وضعیت و شرایط حاکم بر امنیت‌غذایی کشور در وسایل ارتباط‌جمعی، کانال‌های اجتماعی مجازی و جراید منعکس می‌شود که برخلاف وعده‌های مسئولان تصویر آینده‌ای نه‌چندان مطلوب و روشن را در میدان دید قرار می‌دهد.
اخبار سبز کشاورزی: در گزارش پایش فقر که توسط معاونت رفاه اجتماعی وزارت کار تهیه شده است، از هر 3 ایرانی یک نفر در فقر مطلق زندگی می‌کند، یعنی حداقل 26 میلیون نفر در فقر مطلق قرار دارند. خط فقر درسال 99 نسبت به سال قبل از آن، 38درصد رشد داشته و این یعنی کاهش امنیت غذایی، سوءتغذیه و گرسنگی بیشتر.
براساس گزارش مرکز آمار، میزان تورم در شش ماه اول سال 1400نسبت به شش‌ماه اول1399 به میزان 8/45درصد بوده است. سایر اخبار نومیدکننده بر همین منوال همچنان از راه می‌رسند که نیازی به تکرار آنها نیست.
امنیت غذایی در یک روند زنجیره‌ای از عوامل به هم پیوسته به وجود می‌آید که شامل تمام عوامل طبیعی و محیطی و انسانی است و فاکتورهایی چون فراهم بودن غذا به میزان کافی، دسترسی و امکان تهیه و همچنین ثبات و تداوم منابع غذایی است.
در کشورهای در حال توسعه و اکثرا فقیر که مردم درآمد پایین دارند، بخش عمده‌ای از موادغذایی از تولیدات داخلی به دست می‌آیند که می‌تواند وابستگی به خارج و صرف هزینه را کاهش دهد، اما متاسفانه این موضوع در کشور ما نتیجه مطلوبی به دست نداده، چرا که تولیدات داخلی به‌دلیل شرایط اقلیمی و چالشی مانند کم‌بارانی و نیز تورم دورقمی که خود ناشی از عوامل دیگری است، امنیت غذایی را به خطر انداخته است.
افزایش بهره‌وری عواملی چون آب، خاک، کود و … می‌تواند تنش‌های ناشی از شرایط اقلیمی را کاهش و ناامنی غذایی را تقلیل دهد.
علاوه‌بر مشکلات تولید، تورم افسارگسیخته، نقایص بهره‌وری در بخش کشاورزی، بیکاری و افزوده‌شدن بر عده بیکاران به علت حدود دو سال سلطه کرونا بر جان، مال و کار انسان‌ها، کشور گرفتار چالش‌های جدی دیگری که تهدیدکننده امنیت غذایی هستند گردیده که همان چالش‌های اقلیمی‌اند.
دومین سال خشکسالی با گذشت دو ماه از پاییز سپری شده و خبری از بارندگی‌های سراسری که بتواند شرایط اجرای عملیات کشاورزی را مهیا نماید، نیست.
برای دومین سال تولید محصولات استراتژیک مانند گندم، جو، برنج، ذرت و … در خطر است. گندم برداشت شده در ماه‌های گذشته، یک‌سوم از میزان برداشت سال 99 کمتر بوده و بنا بر اعداد و ارقام متفاوت، دولت ناچار است بین 6 تا 8 میلیون تن گندم وارد نماید. سایر کالاها نظیر ذرت، جو و دانه‌های روغنی در محدوده‌های وزنی بالا باید وارد شوند که هرگونه اخلال در واردات آنها و در کوتاه‌مدت، می‌تواند امنیت غذایی را با چالش مواجه نماید.
برابر با الگوی طراحی شده، بخش کشاورزی باید 5/ 16 میلیون تن گندم، 5/ 2 میلیون تن برنج، 7/ 4 میلیون تن سیب‌زمینی، 12 میلیون تن شیر، 4 میلیون تن انواع گوشت قرمز، مرغ و تخم‌مرغ، 2/ 1 میلیون تن شکر، به‌عنوان کالاهای اساسی در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهد که بخشی با تولید داخلی و بخش دیگری با واردات تامین خواهد شد.
اکنون پرسش اصلی آن است که آیا امکان تهیه چنین مقادیری به همراه سایر اقلام نظیر ذرت، جو، حبوبات، سبزی، میوه و … وجود دارد و آیا چالش‌هایی نظیر شرایط اقلیمی، کمبود آب، گرم شدن طولانی هوا و تحریم‌های اقتصادی، امکان دسترسی به مقادیر مورد نیاز را می‌دهد؟
امنیت غذایی علاوه‌بر تحت‌تاثیر قرار گرفتن توسط چالش‌های اقلیمی، با معضلات دیگری نظیر تخلیه روستاها و مهاجرت روستاییان، مدیریت ناکارآمد در بخش کشاورزی، ضایعات گسترده موادغذایی از مزرعه تا سفره، الگوهای مصرف نامناسب، کمبود تاسیسات نگهداری و صنایع‌تبدیلی و تکمیلی که می‌توانند نقش مهمی در تامین موادغذایی داشته باشند، روبه‌رو است.
چاره چیست؟
برای کاهش تهدیدها در امنیت غذایی چاره‌ای نیست جز استفاده بهینه از منابع پایه تولید که همان آب و خاک هستند. امنیت غذایی در گرو بهره‌برداری شایسته و اصولی از این منابع است.
ماهنامه دام و کشت و صنعت- شماره ۲۵۸- آذر ۱۴۰۰
