تغییر نام‌ معابر شهری بدون مشارکت مردم

اخبار سبز کشاورزی؛ نام خیابان بیستون تغییر کرد. شورای شهر تهران در آخرین جلسه خودش، تغییر نام خیابان بیستون حدفاصل خیابان فتحی شقاقی و میدان جهاد به نام شهید یحیی سنوار را تصویب کرد.

این تصمیم شورای شهر با واکنش منفی افکار عمومی و گروه‌هایی از مردم در شبکه‌های اجتماعی همراه بود. به‌ویژه اینکه نام این خیابان، الهام‌گرفته از کتیبه بیستون، یکی از میراث‌ ارزشمند ایرانی، معنا و عمق فرهنگی خاصی برای شهروندان داشت.

تغییر نام خیابان بیستون به یحیی سنوار شاید در نگاه نخست اقدامی نمادین به‌نظر برسد، اما درواقع پیام‌های عمیقی درباره سیاست‌گذاری‌ها و ارزش‌گذاری‌های شهری دارد.

شورای شهر تهران اگر می‌خواست خیابانی را در گرامیداشت یاد و نام شهید سنوار و همرزمانشان نامگذاری کند، می‌توانست به‌جای خیابان بیستون که سال‌ها نماد پیوند میان فرهنگ و تاریخ ایران بوده است، خیابان دیگری را در نظر بگیرد.

شورای شهر تهران در سال‌های اخیر بارها نام خیابان‌ها و معابر را تغییر داده است، اما این تغییرات در بسیاری از موارد نه‌تنها مورد استقبال شهروندان قرار نگرفته بلکه همچنان نام قدیمی در مکالمات روزمره مردم استفاده می‌شود.

این وضعیت پرسش‌های جدی درباره نحوه اجرای این تغییرات، منطق پشت آنها و میزان هماهنگی این تصمیمات با فرهنگ عمومی جامعه ایجاد می‌کند.

تغییر نام خیابان‌ها فرایندی قانونی دارد که شامل پیشنهاد توسط اعضای شورا یا نهادهای دیگر، بررسی در کمیسیون فرهنگی و تصویب در جلسات عمومی شورای شهر است.

هدف اصلی این تغییرات، معمولاً بزرگداشت شخصیت‌های تاریخی، فرهنگی یا سیاسی است. بااین‌حال، چند نکته اساسی در این روال به‌طور مداوم نادیده گرفته می‌شود:

مهمترین آن، تغییر نام معابر و خیابان‌ها بدون مشارکت مردم است. شهردار تهران و اعضای شورای شهر باید بدانند تغییر نام خیابان‌ها و معابر بدون مشارکت مردم می‌تواند تأثیرات منفی و گسترده‌ای بر جوامع شهری داشته باشد.

وقتی تغییر نام‌ها بدون مشورت با مردم و کسب نظر آنها انجام می‌شود، مردم احساس می‌کنند در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با هویت شهری خود نقشی ندارند. این نوع تصمیم‌گیری‌های یک‌جانبه باعث می‌شود رابطه میان مقامات شهری و شهروندان تضعیف شود و درنهایت به کاهش اعتماد عمومی منجر شود.

درعین‌حال، تغییر نام‌ها بدون در نظر گرفتن خواسته‌ها و فرهنگ مردم می‌تواند به از دست رفتن هویت محلی و تاریخی یک منطقه منجر شود. بسیاری از خیابان‌ها و معابر دارای تاریخ و فرهنگی هستند که در ذهن ساکنان و حتی نسل‌های گذشته ریشه دوانده است. وقتی این نام‌ها تغییر می‌کنند، این حس ارتباط با گذشته و هویت محلی از بین می‌رود و مردم ممکن است احساس کنند که بخش‌هایی از تاریخ و فرهنگ آنها نادیده گرفته شده است.

همچنین، این شیوه مدیریت شهری یک مقاومت در میان مردم شهر و محله‌به وجود می‌آورد تا خیابانی را که شورای شهر تغییر نام داده، همچنان به نام قدیم صدا بزنند. مصداق‌های این مورد بسیار است. به‌عنوان مثال شما اگر کنار میدان هروی بایستید و سؤال کنید نام جدید این میدان چیست؟

تقریباً هیچ‌کدام از اهالی محله هروی نمی‌دانند شورای شهر تهران سال‌ها پیش نام این میدان را به سوسنگرد تغییر داده است. امتحان کردن این کار نیز بسیار ساده و شدنی است و می‌توان آن را نشانه‌ای از نارضایتی همراه با مقاومت مردم دانست.

ازهمین‌رو، تغییر نام خیابان‌ها و معابر باید با مشارکت فعال مردم صورت گیرد. تنها در این‌صورت است که این تغییرات می‌توانند به‌شکلی مثبت و سازنده بهبود یابند و از ایجاد آسیب‌های اجتماعی جلوگیری شود.

 یکی از مسائل مهم در فرایند نام‌گذاری خیابان‌ها، ارتباط برخی از این تصمیم‌ها با مسائل سیاسی است. وقتی مردم احساس کنند تغییرات نام‌گذاری بیشتر به‌جای توجه به هویت و نیازهای شهری، تحت‌تأثیر مسائل سیاسی قرار گرفته‌ است، این امر می‌تواند تأثیرات منفی زیادی به‌همراه داشته باشد.

به همین دلیل، تصمیمات شهری باید مستقل از دنباله‌های سیاسی اتخاذ شوند. در غیر این‌صورت، این تصمیمات نه‌تنها نمی‌توانند با مردم ارتباط مؤثر برقرار کنند، بلکه به نارضایتی و احساس بیگانگی در میان شهروندان منجر خواهند شد.

نکته مهم دیگر اینکه نام‌گذاری‌های سیاسی ممکن است موجب تقسیم نظرات و دیدگاه‌ها در جامعه شود؛ چراکه این تغییرات گاهی به‌نام شخصیت‌ها یا رویدادهایی مرتبط با دیدگاه‌ها یا گروه‌های خاص صورت می‌گیرد. در چنین شرایطی، افرادی که با این دیدگاه‌ها هم‌راستا نیستند، ممکن است احساس کنند هویت و ارزش‌های آنها نادیده گرفته شده است. این وضعیت می‌تواند منجر به ایجاد شکاف‌های اجتماعی و فرهنگی شود و به‌جای تقویت همبستگی و اتحاد، تنش‌ها و اختلافات بیشتری در جامعه ایجاد کند.

بسیاری از مردم به شخصیت‌های سیاسی یا خارجی که به‌عنوان نام خیابان انتخاب می‌شوند، هیچ ارتباط عاطفی ندارند. در این حالت، این نام‌ها برای مردم معنای خاصی ندارند و آنها را بیشتر به نمادی از دنیای سیاست و قدرت‌های خارجی می‌بینند که درواقع، هیچ ارتباطی با تجربیات روزمره و زندگی شهروندی آنها ندارد. به‌این‌ترتیب، این تغییرات نه‌تنها باعث مقاومت در برابر تغییر می‌شود، بلکه به نارضایتی عمومی و کاهش اعتماد به مسئولان نیز منجر خواهد شد.

نام‌گذاری خیابان‌ها و معابر بر مبنای دیدگاهی خاص، ممکن است ارتباط مردم با هویت فرهنگی و محلی‌شان را تحت‌تأثیر قرار دهد. استفاده از نام‌هایی که با تاریخ، فرهنگ و شخصیت‌های مردمی مرتبط هستند و برای مردم ارزش و معنای عاطفی دارند، می‌تواند راهی مناسب‌تر برای تقویت هویت جمعی و همبستگی اجتماعی باشد. یک مثال بسیار مهم نام خیابان خورشید در شهر کرمان است که خیابانی قدیمی و کهن در این شهر به‌شمار می‌رود و داستان و تاریخ جالبی دارد. هنوز مردم کرمان این خیابان را به‌نام قدیمش یعنی خورشید صدا می‌زنند.

 نام‌های خیابان‌ها و معابر، علاوه‌بر اینکه جنبه‌ای کاربردی دارند، یکی از ارکان مهم هویت شهری به‌شمار می‌آیند. این نام‌ها می‌توانند نشان‌دهنده تاریخ، فرهنگ و ویژگی‌های خاص یک شهر یا محله باشند. به‌عبارت دیگر، هر خیابان با نام خاص خود ارتباطی عمیق با مردم و تاریخ آن منطقه دارد. به همین دلیل، تغییر نام‌های خیابان‌ها به‌طور بی‌رویه و بدون در نظر گرفتن پیوند مردم با این نام‌ها، می‌تواند آسیب جدی به هویت شهری وارد کند.

هر شهر دارای لایه‌های تاریخی، اجتماعی و فرهنگی خاصی است که در نام‌گذاری خیابان‌ها منعکس می‌شود. برای مثال، خیابان‌هایی که به‌نام شخصیت‌های فرهنگی، تاریخی یا ملی نام‌گذاری شده‌اند، به مردم یادآوری می‌کنند که هویت و تاریخشان در کجا ریشه دارد. تغییر این نام‌ها می‌تواند باعث از بین رفتن این ارتباطات تاریخی و فرهنگی شود و حس تعلق مردم به شهر و محله‌هایشان را کاهش دهد.

علاوه‌براین، نام‌گذاری‌های بی‌رویه ممکن است باعث سردرگمی و بی‌هویتی در سطح عمومی شود. برای بسیاری از شهروندان، نام خیابان‌ها نه‌تنها به‌عنوان یک آدرس کاربردی بلکه به‌عنوان نمادهایی از زندگی روزمره و تاریخ اجتماعی آنها شناخته می‌شود. تغییر این نام‌ها بدون توجه به احساسات و تاریخ مردم، می‌تواند موجب ایجاد شکاف‌های اجتماعی و کاهش حس همبستگی در میان شهروندان شود.

به‌علاوه، وقتی نام خیابان‌ها تغییر می‌کند، مردم معمولاً در برابر این تغییرات مقاومت نشان می‌دهند و به‌طور ناخودآگاه از نام قدیمی استفاده می‌کنند. این مقاومت می‌تواند بر کیفیت زندگی اجتماعی تأثیر منفی بگذارد و باعث کاهش تعاملات اجتماعی و فرهنگی در سطح محله‌ها و حتی در سطح شهری شود.

 درنهایت، تغییر بی‌رویه نام‌های خیابان‌ها نه‌تنها هویت شهری را تهدید می‌کند بلکه می‌تواند به کاهش احترام مردم به مدیریت شهری و مسئولان منجر شود. حفظ نام‌های قدیمی و مرتبط با فرهنگ و تاریخ محلی، به حفظ هویت جمعی و همبستگی اجتماعی کمک می‌کند و برای پایداری و توسعه هویت شهری ضروری است.

 شفافیت و نظرسنجی؛ مسیر صحیح تغییر نام معابر

اما در رابطه با تغییر پی‌در‌پی خیابان‌ها و معابر تهران از دوره‌های گذشته تاکنون، پیشنهادهای فراوانی مطرح شده است که شاید ذکر آنها در این متن تکراری به‌نظر برسد. اما جا دارد اشاره‌ای به برخی پیشنهادهای سازنده به اعضای شورای شهر تهران داشته باشیم تا به‌جای تصمیم‌گیری در یک دایره بسته، در فرایند تصمیم‌گیری‌های آینده از نظرات مردم و مشارکت جمعی بهره‌مند شوند.

یکی از آنها شناسایی نیاز برای یک تغییر است. به‌عبارت دیگر، فرایند تغییر نام خیابان باید با شناسایی دقیق دلایل این تغییر آغاز شود. این دلایل می‌تواند شامل بزرگداشت شخصیت‌های برجسته، رفع مشابهت‌های آدرس‌دهی، یا تغییر در هویت فرهنگی منطقه باشد. پیشنهاد اولیه باید توسط شوراهای محلی، نهادهای فرهنگی، یا سازمان‌های مرتبط ارائه شود. اما پیش از تصمیم‌گیری، یک نظرسنجی عمومی از ساکنان محلی و کاربران خیابان انجام شود. این نظرسنجی می‌تواند به‌صورت حضوری یا از طریق پلتفرم‌های آنلاین شهری اجرا شود تا دیدگاه‌های مختلف جمع‌آوری شود.

تشکیل کمیته کارشناسی یکی از نکاتی است که باید در تغییر نام در نظر گرفته شود. اما این کمیته کارشناسی نباید نگاه سیاسی و جناحی داشته باشد؛ چون در هر دوره‌ای چنین کمیته‌ای در کمیسیون‌های شورای شهر تهران فعال بوده است.

اما این کمیته باید به‌معنای واقعی کلمه کارشناس باشد. یعنی آمدن‌ها و رفتن‌های مدیران سیاسی نباید به خللی به جنبه کارشناسی این کمیته‌ها و استقلال رأی‌شان وارد کند. از این منظر لازم است کمیته‌ای متشکل از متخصصان حوزه‌های مختلف از جمله تاریخ، فرهنگ، شهرسازی و جامعه‌شناسی تشکیل شود تا تأثیرات تغییر نام را از منظرهای مختلف بررسی کنند.

این کمیته می‌تواند با نظر مشورتی ساکنان و کسب‌وکارهای محلی را نیز دریافت کند؛ چون ساکنان و کسب‌وکارهای موجود در خیابان موردنظر به‌عنوان ذی‌نفعان اصلی باید در تصمیم‌گیری مشارکت داده شوند. جلسات محلی برای شنیدن نظرات و پیشنهادهای آنها قطعاً لازم و ضروری است.

 ضمن اینکه نام پیشنهادی باید با هویت فرهنگی و اجتماعی منطقه همخوانی داشته باشد. استفاده از نام‌های مرتبط با تاریخ، جغرافیا یا شخصیت‌های ملی و محبوب می‌تواند پذیرش عمومی را افزایش دهد.

 درنهایت همه‌چیز باید شفاف باشد. کل روند تصمیم‌گیری و اجرا باید به‌شکل کاملاً شفاف اطلاع‌رسانی شود. بنابراین، باید دلایل تغییر نام و اهمیت آن از طریق رسانه‌ها و پلتفرم‌های شهری به شهروندان اطلاع‌رسانی شود. شفافیت در این مرحله می‌تواند از بروز سوءتفاهم و مقاومت جلوگیری کند. پس از جمع‌آوری نظرات و بررسی‌های کارشناسی، پیشنهاد تغییر نام به شورای شهر ارائه و در جلسه‌ای رسمی با رأی‌گیری تصویب شود./ پیام ما