راز دوام و بقای هر دامداری

اخبار سبز کشاورزی؛ راز سودآوری، بقا و دوام هر دامداری صنعتی بستگی به افزودن تعداد دام‌های مناسب و پربازده با توجه به تمامی مشکلات است، چرا که با گذشت زمان و بالا رفتن سن گاوهای ماده که مولد جمعیت دام‌ها و شیرآور هستند؛ باید گاوهای جوان و جدیدی جایگزین آنان شود.

رسیدن به چنین هدفی فقط وابسته به پرورش بهینه گوساله‌های ماده و تلیسه‌هایی است که به‌تدریج می‌توانند نقش دام مادر و تولیدکننده شیر را برعهده داشته باشند، بنابراین باید به این دام‌ها توجه خاص داشته تا در مراحل آغازین زندگی به آنان کمک نمود.

در هنگامی که بارداری تلیسه‌ها به‌ویژه موقعی که دوره فحلی را طی نکرده‌اند، تقریباً آسان و طبیعی به‌نظر می‌آید، اما باردار شدن آن‌ها امر چندان ساده‌ای نیست.

دامپزشک‌ها توصیه می‌کنند که شش تا هشت هفته قبل از فرارسیدن زمان بارداری تلیسه‌ها، بهتر است یک آزمایش به‌منظور اطمینان از سلامت دام‌های ماده جوان به عمل آید. معمولاً تلیسه‌ها در 12 تا 13 ماهگی علائم فحلی را از خود نشان می‌دهند که چنین علائمی برای آن‌ها در چنان زمانی تقریبا زود است، چرا که امکان دارد از نظر وزن و جثه به بلوغ لازم نرسیده و در نتیجه، کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که باید به چنین تلیسه‌هایی کمک کرد.

برای اجرای چنین کمکی به تلیسه‌هایی که جثه‌ای لاغر دارند، توصیه می‌شود که به جیره غذایی آن‌ها، غلات اضافه شود؛ به شکلی که در طول روز بین 250 تا 400 گرم به وزن آن‌ها اضافه گردد، به این ترتیب یک تلیسه می‌تواند در یک دوره زمانی 45 تا 60 روزه، بین 40 تا 50 کیلوگرم وزن اضافی به‌دست آورد. این عناصر که به‌اصطلاح(Ionophore) نامیده می‌شوند، می‌توانند موجب تغییراتی در تخمیر درون شکمبه گردیده که موجب ساخت گلوکز اضافی می‌شود؛ و اندکی به بالغ‌شدن تلیسه‌ها، زودتر از سایرین کمک نماید.

به همراه تنظیم یک برنامه غذایی برای چنین تلیسه‌هایی، داشتن یک ساز و کار با داروهای ضد انگلی نیز از اهمیت لازم برخوردار است. قرار دادن تلیسه‌ها با چنین برنامه‌ای، موجب جلوگیری از دست دادن انرژی دام‌های جوان شده و به وزن‌گیری بیشتر آن‌ها و استفاده کامل از مواد غذایی کمک می‌کند.

روش دیگر، قرار دادن تلیسه‌ها در مجاورت یک گاو نر و یا یک گاو نر اخته در محل چراگاه است. اگر چه چنین اقدامی تاثیر اندکی دارد، اما تحقیقات نشان داده که رها کردن یک گاو نر در مجاورت تلیسه‌های ماده، موجب سرعت دادن و جلو انداختن مرحله بلوغ در آن‌ها می‌شود.

کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که یک دوره خوراندن پروژسترون هم‌زمان با فحلی، ترتیب داده شود که می‌تواند همراه با مواد خوراکی باشد که به‌صورت افزودنی مانند CIDR که درون واژن به مدت 7 تا 14 روز قرار می‌گیرد.

ماده هورمونی MGA در صورتی که روزانه به اندازه نیم میلی‌گرم به مدت 14 روز پی در پی خورانده شود، بسیار موثر خواهد بود. اما CIDR گران‌تر است. با این حال به دلیل قرار گرفتن در بدن تلیسه و داشتن خاصیت ضد ترک‌خوردگی و شکستن، می‌تواند موجب رها شدن تدریجی پروژسترون شود.

به دلیل هزینه‌های انطباق دادن و هم زمانی فحلی با تلقیح مصنوعی، توصیه شده تلیسه‌هایی که هنوز هشت هفته به آزمایش‌های پیش از بارداری‌شان مانده دوباره مورد بررسی قرار گیرند؛ تا معلوم شود که قبل از انجام لقاح‌مصنوعی در چه شرایطی قرار دارند.

شرایط فحلی و بارداری

تشخیص علائم فحلی در تلیسه‌ها و گاوهای ماده به معنی داشتن گاوهای آبستن بیشتر در گله است. اگرچه دامداران با تجربه با شناختی که از گاوها دارند و نیز علائمی که نشان‌دهنده فحلی است را می‌شناسند، اما به دلیل آن که گاه فحلی به صورت غیرآشکار نیز وجود دارد. باید دائما گاوهای ماده و نیز تلیسه‌ها را زیر نظر داشت.

معمولا باید از ده ماهگی مراقب تلیسه‌ها بود و آن‌هایی را که با رسیدن به 12 ماهگی هنوز فحل نشده‌اند، علامت‌گذاری و برای معلوم کردن علت به دامپزشک معرفی کرد.

اگرچه امکان دارد یک دامدار در وارد کردن تلیسه‌ها به مرحله بارداری و شیردهی عجله داشته باشد؛ اما در این صورت باید بلوغ جسمی و فیزیکی آن‌ها به شکلی باشد که به‌طور متوسط روزانه بیش از 900 گرم اضافه وزن داشته باشند. با وزن‌گیری کمتر، تلیسه‌ها نباید تا 25 ماهگی زایمان کنند. فحل شدن تلیسه‌ها و گاوها به شکل پریدن دام فحل، روی سایر دام‌ها، ترشح موکوس از واژن و ایجاد سر و صدا است؛ که دامدار باید با روش مستقیم و یا تلقیح‌مصنوعی اقدام به بارداری دام فحل نماید.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۸۸-تیر ۱۴۰۳