بازدید کارشناسان از فسیل زنده 50 میلیون ساله گرگان

بازدید علمی‌ 60 نفر از پژوهشگران و کارشناسان بدو استخدام سازمان تات (تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی) وزارت جهاد کشاورزی از فسیل زنده 50 میلیون ساله گرگان

اخبار سبز کشاورزی ؛ تعداد‌ 60 نفر از نیروهای تازه استخدام شده سازمان تات وزارت جهاد کشاورزی، شامل پژوهشگران و کارشناسان زن و مرد سازمان تات که از کل استان‌های کشور و با رشته‌های مختلف تحصیلی بودند، روز دوشنبه 29 آبان 1402 از موزه منابع طبیعی و پارک جنگلی هیرکانی النگدره گرگان موسوم به فسیل زنده 50 میلیون ساله بازدید علمی به عمل آوردند.

در این بازدید دو ساعته آقای دکتر محمداسماعیل اسدی، پژوهشگر بین‌المللی آب و خاک و پیشکسوت مرکز گلستان، ضمن خیر مقدم و آرزوی موفقیت برای این نیروهای تازه نفس اظهار داشت: سعی کنید در طول خدمتی خود رد پای خوب و موثری از خود برای جامعه هدف که همان کشاورزان، باغداران، دامداران و دست‌اندرکاران شیلات هستند برجای گذارید؛ چون شما از هزینه آنان تحصیلکرده و مدرک کسب کرده‌اید. پس سعی کنید دین خودتان را به این جامعه ادا کنید و صرفا وفت خود را برای نوشتن مقالات و کتبی که در جامعه اثرگذار نباشند نکنید.

آقای دکتر اسدی درباره اهمیت آموزشی و اکولوژیک این پارک جنگلی هیرکانی گفت: استان گلستان 21 درصد از ارزشمندترین جنگل‌های باستانی هیرکانی جهان را در خود جای داده است. جنگل‌هایی که در تاریخ 14 تیرماه سال 1398 برابر با 5‌ جولای 2019، در چهل و سومین گردهمایی جهانی یونسکو در شهر باکو پایتخت کشور جمهوری آذربایجان به‌عنوان دومین میراث طبیعی ایران، به شماره 1584، در فهرست میراث جهانی طبیعی یونسکو ثبت شده است.

جنگل‌های هیرکانی یا جنگل های شمال ایران، نوار سبزی به طول 850 کیلومتر، پهنای 20 تا 70 کیلومتر و مساحت 1850000 هکتار هستند که از سواحل جنوبی دریای خزر (آستارا در گیلان) شروع و تا دره گلی‌داغی در مراوه تپه استان گلستان در ایران را پوشانده‌اند.

نام این جنگل‌ها از نام قدیم گرگان که در گذشته هیرکان (Hyrcania)‌ خوانده می‌شد و به معنی سرزمین گرگ‌ها است؛ برگرفته شده. به دلیل آب و هوای معتدل خزری در شمال و رشته کوه البرز، بلندترین رشته کوه خاورمیانه در جنوب که مانند دیواری در برابر رطوبت ناشی از دریای خزر ایستاده و مانع پیشرفت نفوذ آن به نواحی فلات مرکزی ایران می‌شود، سبب بارش‌های فراوان در این منطقه شده و جنگل‌های انبوه هیرکانی را به وجود آورده است.

گسترش عمودی جنگل‌های هیرکانی از 28- متر در کرانه‌های دریای خزر تا ارتفاع 2800 متر از سطح دریا بوده و میزان بارندگی در آن از شرق (500 میلی‌متر) به باختر (2000 میلی‌متر) افزایش می‌یابد. تغییرات ارتفاعی زیاد در پهنای باریک 20 تا 70 کیلومتر از کناره دریا تا ارتفاعات البرز و تغییرات اقلیمی و بارشی متفاوت از شرق تا غرب ناحیه خزری سبب تنوع در شرایط اکولوژیکی و در نتیجه تنوع بی‌مانند در گونه‌های گیاهی و جانوری این بوم‌سازگان شده است.

جنگل‌های هیرکانی باقی مانده جنگل‌های پهن برگ خزان‌کننده از دوران سوم زمین‌شناسی (ترشیاری) هستند که فرآیند تکامل در آنها از 25‌ تا 50 میلیون سال پیش به شکل طبیعی و پیوسته تاکنون ادامه یافته است که این روند پایدار و پیوسته تکامل، در میان جنگلهای پهن برگ خزان کننده در جهان بی نظیر است.

با توجه به این پیشینه طولانی تکامل، تنوع زیستی موجود در این جنگل‌ها‌ منحصر به‌فرد و ویژه بوده و بسیار بالاتر از بوم سازگان‌های مشابه ثبت شده در فهرست میراث جهانی است. از جنگل‌های هیرکانی به‌عنوان مادر جنگل‌های جوان اروپا و شمال آمریکا یاد می‌شود، زیرا با پایان دوران یخبندان و از میان رفتن جنگل‌های اروپا و شمال آمریکا به‌سبب دوره یخبندان، جنگل‌های هیرکانی با وجود اقلیم معتدل ناشی از وجود دریای خزر و رشته کوه‌های البرز به حیات خود ادامه داده و پس از پایان دوره یخبندان گونه‌های گیاهی از این جنگل‌ها به اروپا و شمال آمریکا گسترش یافت؛ امروزه بسیاری از گونه‌های گیاهی موجود در این جنگل‌ها به شکل فسیل یا سنگ‌واره در اروپا یافت می‌شوند؛ به‌همین سبب از این جنگل‌ها به عنوان «فسیل زنده» یا «موزه طبیعی» یاد می‌شود.

از گونه‌های درختی منحصر به فرد و فسیل هیرکانی باید به گونه انجیلی (Parrotia persica) یا درخت آهنین اشاره کرد که با رنگ‌های شاخص طبیعی خود در پاییز چشم‌اندازی ویژه به این جنگل‌های بی‌نظیر می‌بخشد.

انجیلی، گونه گیاهی اندمیک جنگل‌های شمال ایران و از بازماندگان عصر یخبندان است و به‌عنوان ذخیره ژنتیکی شناخته می‌شود.

این گونه بسیار زیبا توانسته ‌است در این عرض جغرافیایی جان سالم به در ببرد و باید از آن حفاظت شود. چوب انجیلی بسیار سخت است و از این حیث در زبان‌های خارجی‌ به چوب آهنین معروف است. نام آذری این درخت نیز، "دمیر آقاجی" هم معنا با نام انگلیسی به معنای چوب آهن است.

خوشبختانه چوب این درخت آنقدر محکم و سفت است که در امور صنعتی به کار نمی‌آید. همین موضوع سبب حفظ این درخت و گسترش آن شده است. یکی از ویژگی‌های جالب درخت انجیلی قدرت جوش خوردن آن است به‌طوری که وقتی دو شاخه روی هم قرار می‌گیرند و به هم متصل می‌شوند، خیلی راحت به هم جوش می‌خورند. این مساله باعث می‌شود که شاخ و برگ‌های انجیلی در جنگل به‌صورت شبکه‌ای حیرت‌انگیز در بیایند و اشکال عجیب و بسیار زیبایی ایجاد کنند.

تنها منطقه پراکنش طبیعی این گونه کرانه‌های جنوبی دریای خزر است. از دیگر گونه‌های درختی بومی هیرکانی می‌توان به بلوط بلندمازو، افرا، توسکا، آزاد، ممرز، داغداغان، لرگ و…. اشاره نمود.

پارک جنگلی هیرکانی النگدره گرگان که در قلب شهر گرگان و در نزدیک‌ترین فاصله از مرکز شهر (5/5 کیلومتر) واقع شده است، تنها بخش کوچکی از جنگل‌های شگرف هیرکانی است که دست بر قضا در مرکز استان گلستان قرار گرفته است.

این گنجینه طبیعی منحصر به فرد شهری و ذخیرگاه گونه‌های درختی و جانوری از زمان شیوع ویروس کووید 19 با بسته بودن ورودی‌های پارک بر روی وسایط نقلیه موتوری و کاهش تردد خودرویی و موتوری روزهای احیا و شکوه خود را سپری می‌کند؛ به‌‌طوری که هر گردشگری قادر است نهال‌های تازه رشد یافته بلوط و انجیلی و ممرز و افرا را در عرصه مشاهده کند که چگونه فرصت رشد و احیا پیدا کرده‌اند.

نزدیکی به طبیعت سلامت جسمی، ذهنی و معنوی انسان را بهبود می‌بخشد. از درون به انسان احساس زنده بودن می‌دهد و نباید آن را به‌خاطر تحولات اخیر مانند شهرنشینی، فناوری یا رسانه‌های اجتماعی به خطر بیندازیم. پژوهش‌های ابتدایی بیان می‌کند حضور در طبیعت، به‌ویژه در جنگل، احتمالا تولید پروتئین‌های ضدسرطان در بدن را افزایش می‌دهد.

افزایش میزان این پروتئین‌ها احتمالا تا ۷ روز بعد از حضور در طبیعت ادامه دارد. حضور در طبیعت جنگلی باعث می‌شود که فرصتی برای جدا شدن از دنیای تکنولوژیکی و ایجاد ارتباط بیشتر با خانواده مهیا شود. قدم زدن با اعضای خانواده در دامان جنگل باعث تقویت روحیه، افزایش آرامش و آسایش فکری و روانی، افزایش اعتماد به نفس و سلامتی کودکان و بسیاری دیگر از مزایای فیزیکی و روحی وروانی خواهد بود.

آقای دکتر اسدی در ادامه بازدید افزود: در پارک جنگلی و باستانی هیرکانی النگدره گرگان شما می‌توانید درختان زیبا و کهن انجیلی و بلوط بلندمازو و افرا و ممرز و توسکا را از نزدیک لمس کرده و در آغوش بکشید، گویی به پارک ژوراسیک و عصر دایناسورها سفر کرده‌اید. همچنین با دریافت انرژی مثبت از این محیط سبز می‌توانید به خاطر اکسیژن و هوای پاک و لطیفی که این درختان تولید کرده‌اند تشکر کنید. نیازی نیست برای زندگی در طبیعت و برای ساختن ویلاها و منازل ییلاقی و غیره مبادرت به تخریب اراضی مرتعی و قطع درختان کهن نماییم تا از مواهب آن بهره ببریم یا اینکه زندگی خود را به طبیعت منتقل کنیم، چون برای بسیاری از ما زندگی در شهرهای بزرگ مناسب‌تر است.

اما اگر به دنبال آن هستیم که سلامت فیزیکی و روانی خود را ارتقا دهیم، لازم است زمانی را در محیط‌های طبیعی مثل جنگل‌ها بگذرانیم. این کار می‌تواند به شکل استفاده از پیاده‌روی در طبیعت نزدیک محل زندگی‌مان باشد. پارک جنگلی هیرکانی النگدره گرگان دقیقا دارای این ویژگی یعنی نزدیک به محل سکونت مردم و در قلب شهر گرگان واقع گردیده است و کلیه شهروندان با پای پیاده قادرند به آن رسیده و ساعت‌ها در آن قدم بزنند. شهروندان و گردشگران علاوه‌بر تماشا و لمس درختان کهن می‌توانند به صدای پرندگان گوش داده و در فصل زمستان از تماشای گل‌های روزکوتاه سیکلمن، زنگوله برفی، پامچال و غیره بهره‌مند گردند.

همچنین با قدم زدن در این پارک جنگلی می‌توانند از تماشای انواع قارچ‌های وحشی و طبیعی این رویشگاه و انواع درختچه‌ها نظیر کوله خاس و ولیگ و زالزالک و خرمالوی وحشی و انواع بوته های تمشک لذت ببرند. در حقیقت این پارک جنگلی دارای لوکیشن های بسیار زیبایی برای عکاسی، نقاشی، دورهمی های خانوادگی و همچنین کانون آموزشی برای کودکان، نوجوانان، دانش آموزان و دانشجویان و سایر علاقمندان می باشد که می توان با برنامه ریزیهای مناسب از این همه مواهب بهره برداری نمود.

این گردش علمی بسیار مورد توجه کارآموزان قرار گرفت و برای اکثر آنان که اولین بار از این پارک کهن طبیعی هیرکانی بازدید می کردند بسیار مورد توجه قرار گرفت.