نکات و ابهامات در دستور احیای جهاد سازندگی

در خبرها آمده بود که رئیس جمهور محترم به معاون اول خود ماموریت داده‌اند تا در قالب کارگروهی با حضور پیشکسوتان جهاد سازندگی و محرومیت‌زدایی در سطح کشور و همچنین نمایندگان سازمان بسیج سازندگی اردوهای جهادی)، سازوکار و ساختار احیای ماموریت‌های جهاد سازندگی با محوریت مردم را در مدت بیست روز بررسی و تدوین نمایند.

نکات مهم و کلیدی در صحبت های ایشان عبارتند از:

-باید با استفاده از تجربیات گذشته و در بستر گام دوم انقلاب، در مسیر احیای ماموریت های جهاد سازندگی برای رفع ریشه‌ای مشکلات روستاها و مناطق محروم و احیای اقتصاد روستا اقداماتی صورت پذیرد.

-داشتن روحیه جهادی و انقلابی در بین همه مسئولان و مدیران دولتی، اصل مهم و تاثیرگذار است و همواره باید با جدیت حفظ و تقویت شود.

- ضعف اقتصاد روستا از عوامل مهم مهاجرت روستاییان و ایجاد حاشیه نشینی در اطراف شهرها است.

- آباد کردن روستاها به معنای فعال کردن اقتصاد روستا و نیز توجه جدی به اقتصاد مناطق محروم از جمله حاشیه شهرها است و این کار به یک اقدام جهادی نیاز دارد.

- فعالیت‌های جهادی باید مردم‌محور و بر پایه فعالیت‌های مردمی (مشارکتی و داوطلبانه و خیرخواهانه) باشد.

- حمایت جدی از گروه‌های جهادی ضروری است.

-وظیفه دولت در این عرصه صرفا باید تسهیل‌گری، نظارت و پیگیری برای تحقق امور باشد و از فعالیت جهادگران حمایت کند و موانع موجود را از پیش پای آنها بردارد.

- ضرورت دارد جریانی با روحیه جهادی برای ایجاد سازندگی و آبادانی در روستاها با هدف فعال کردن اقتصاد روستا ایجاد شود تا با دغدغه‌مندی به حل و فصل بنیادین مشکلات محرومان و روستاییان اقدام کند.

به منظور تهیه طرح احیای جهاد سازندگی، کمیسیونی تشکیل شده و پس از بحث و تبادل نظر، اصول هفت گانه پیشنهادی ذیل جهت تدوین آن (طرح احیای جهادسازندگی) پیشنهاد شده است:

1- جهاد سازندگی جدید یک نهاد دولتی محسوب نشود (ولی بتواند از امکانات و ظرفیت های دولتی استفاده کند).

٢- تابع مقررات و بروکراسی دولتی نباشد ولی بتواند هم از امکانات و ظرفیت های دولتی استفاده کند و هم با نهادهای مداخله گر متعدد فعلی در سطح روستا، هماهنگ باشد و از موازی کاری. دوباره کاری و پراکنده کاری اجتناب کند).

٣- بتواند از مجموعه امکانات و ظرفیت های دولتی بهره گیرد (ولی مردمی و خودجوش و داوطلبانه باشد).

۴- امکان استفاده از سایر واحدها و نهادها را داشته باشد (همکاری با نهاد مردمی بدون ماهیت حقوقی امکان پذیر است؟)

۵- حتی الامکان بار تشکیلاتی و مالی جدیدی برای کشور ایجاد ننماید (ولی بتواند از امکانات دولتی استفاده کند).

۶- با جذب حداکثری مشارکت و کمک های مردمی کار کند (مردم فقیر شهری به مردم محروم روستایی کمک کنند).

۷- هدف از تشکیل آن، آبادانی روستاها و مناطق محروم باشد (بدون توجه به مشکلات کلان اقتصادی شهرها و کشور)

حال باید دید که در شرایط فعلی کشور، تشکیل چنین نهاد مردمی با داشتن روحیه جهادی و انقلابی (روحیه ایثارگری و فداکاری و جانبازی) امکان پذیر است؟ به منظور یافتن پاسخ این سئوال، لازم است به نکات ذیل توجه شود الف - تا وقتی که مشکلات کلان اقتصاد کشور (نظير تحریم، کاهش ارزش پول ملی، چاپ پول و افزایش پایه پولی قاچاق کالا، فساد اداری، بی ثباتی در قوانین و مقررات و تعرفه های گمرکی، موانع تولید و سرمایه گذاری، عدم شفافیت، رانت خواری، بی ثباتی نرخ ارز، تورم افسار گسیخته، رکود، فرار سرمایه به خارج از کشور و ..) حل نشود، آیا میتوان انتظار داشت که مشکلات اقتصاد روستا حل شود؟ أيا مشاوران محترم آقای رئیس جمهور آدرس درستی به ایشان دادهاند؟ آیا این تصمیم، نوعی فرافکنی نیست؟ آیا ظرف مدت ۲۰ روز میتوان چنین مطالعه و طراحی مهمی را انجام داد؟

ب- آیا دم مسیحایی حضرت امام (ره) و روحیات انقلابی و جهادی ۴۲ سال پیش، هنوز هم با همان حدت و شدت وجود دارد؟ بدلایل مختلف، سرمایه اجتماعی ضعیف شده است و در نتیجه بی اعتمادی، ضعف مسئولیت پذیری و کاهش روحیه تعاون و مشارکت در همه جا مشهود است. اختلافات سیاسی و جناحی هم مزید علت شده است.

پ- تا کنون اجماع نخبگانی در خصوص تدوین اهداف، سیاستها و نقشه راه توسعه کشور بوجود نیامده است و در نتیجه، نقش و جایگاه روستا در آن نقشه راه مشخص نیست لذا فعلا نمیتوان وضعیت اقتصادی روستا را بهبود بخشید.

ت - به لطف صداوسیما، مردم سختکوش روستایی با سبک زندگی شهری و راحتی نسبی آن آشنا شده و اکثرا شیفته زندگی شهری گشته اند. از طرف دیگر، فعالیت کشاورزی و دامپروری در محیط روستا، بسیار پر ریسک و مخاطره آمیز است. شرکت های بیمه محصولات کشاورزی" و "بیمه کشاورزان، روستائیان و عشایر " هم اقدامات موثری نداشته اند. آیا جهاد سازندگی میتواند این شکاف موجود بین سبک زندگی شهری و روستایی را پر کند؟

ث- بدلیل شرائط بد اقتصادی (حداقل ۶ دهک از اعضای جامعه زیر خط فقر هستند و مستحق دریافت یارانه اکثریت اعضای جامعه دچار بیکاری، گرانی و یا پرداخت قسط وام وام ازدواج، وام مسکن، وام خرید وسایل زندگی و …) و پرداخت اجاره خانه سنگین و … هستند و برای تامین معاش خود مجبور به انجام دو شیفت کاری می باشند (اکثر اعضای جامعه در کف قاعده هرم مازلو قرار دارند و نمیتوانند به مرحله خودشکوفایی و امور .

شرایطی، آیا میتوان انتظار داشت که جریانی مردمی شکل گرفته و افراد داوطلبی بسیج شوند برای کمک به بهبود وضعیت اقتصادی روستا و مناطق محروم؟ آیا میتوان انتظار داشت که افراد زیر خط فقر (که خود محتاج حمایت دولت هستند) توانی برای کمک نقدی و یا جنسی و یا پدی (نیروی انسانی داوطلب) به مناطق محروم داشته باشند؟

ج- تشویق فرزندان روستایی به ادامه تحصیل (بخصوص تحصیلات عالی) سبب مهاجرت ذهنی آن فرزندان شده و دیگر تمایلی به زندگی در روستا زندگی در روستا را به نوعی کسر شأن خویش می دانند و ادامه فعالیت کشاورزی و دامپروری والدین خویش را ندارند. اکثر صاحبان مدرک تحصیلی عالی بدنبال پشت میز نشینی و حقوق بگیری و داشتن بیمه و بازنشستگی هستند (و نه اشتغال به شغل سخت، پر ریسک، کم در آمد و بی ثبات کشاورزی) چ- به لطف توسعه اینترنت (فضای مجازی و فعالیت رسانه ها بخصوص رسانه های اجتماعی پر طرفدار در بین ایرانی ها، سطح آگاهی مردم نسبت به ۴۰ سال پیش بسیار بالا رفته و گهگاهی زمزمه هایی در زمینه مطالبه گری حقوق مدنی شنیده میشود. بنابراین، دیگر نمیتوان با حرکات و اقدامات احساسی و نمایشی توده مردم را بسیج نمود.

خ- حضور نظامی در منطقه و فعالیت های برون مرزی ایران جهت حفظ امنیت داخلی مستلزم هزینه کرد بخشی از اعتبارات دولتی در سایر کشورها است. تبلیغات دشمن در زمینه تروریسم، ایران هراسی و تحریم سبب شده که بعضا انگیزه مردم برای کمک به مناطق محروم کشور خودمان کمرنگ شود؟ چندی پیش، بعضی از مردم از پرداخت صدقات به صندوق های کمیته امداد امتناع می کردند زیرا شایع شده بود که در سوریه و لبنان هزینه میشود و نه در داخل ایران.

د- در حال حاضر نهادهای دولتی، حاکمیتی، مردمی (اردوهای جهادی)، غیردولتی (NGO)، موسسات خیریه، سلبریتی هاء دانشگاه ها، بانکها، بخش خصوصی و … در حال فعالیت در سطح روستاها هستند. همه هم با نیت خیر و آبادانی روستا. أيا ورود شتابزده یک بازیگر جدید، سبب افزایش پیچیدگی اوضاع، سردرگمی روستائیان و یا بروز تضاد منافع و یا ایجاد تنش در بین دست اندرکاران و یا استهلاک نیرو و انرژی (بدلیل موازی کاری ها و دوباره کاری ها و پراکنده کاریها) نمیشود؟

ذ- احیای جهاد سازندگی از نظر برخی پیشکسوتان جهادی (بدليل تعلق خاطری که نسبت به آن دارند و یا خاطرات نوستالژیک و خوشی که از آن زمان طلایی دارند) شاید امری پسندیده باشد ولی می بایست واقع بین بود و با احیای ناقص و شتابزده جهاد سازندگی، اعتبار و آبروی جهاد سازندگی زمان امام خمینی را به خطر نینداخت! اینجانب از سال ۱۳۶۰ توفیق خدمت در جهاد سازندگی و روستا را داشته ام و علاقمند کمک اصولی به این جریان هستم.

و من الله التوفيق

سید ابوالفضل میرقاسمی (۱۴۰۰۱۰۸۰۴)