گندم‌های مقاوم به شوری خاک

اساسا گندم گیاهی حساس به شوری خاک و آب است. حال با در نظر گرفتن کاهش آب شیرین در سرتاسر کره‌زمین و بیابانی و شور شدن اراضی، یافتن انواعی از گیاه گندم که نسبت به شور بودن خاک مقاوم باشند می‌تواند فرصتی طلایی باشد.

اخبار سبز کشاورزی؛ محققان دانشگاه گوتنبرگ انواعی از گندم را یافته‌اند که در خاک‌های با نمک نسبتا بالا، از خود مقاومت نشان می‌دهند. این گندم‌ها در کشور بنگلادش کشت شده و نسبتا به شوری مقاوم هستند.

پس از ایجاد موتاسیون در یک نوع گندم از بنگلادش، هم‌اکنون بذور گندمی به‌دست آمده که قادر است سه برابر بیشتر در اراضی شور نسبت به سایر گندم‌ها جوانه بزند. گندم‌هایی که در نزدیکی سواحل بنگلادش روئیده می‌شوند، مقاومتی واقعی نسبت به نمک موجود در اراضی شور دارند.

این موضوع می‌تواند برای آن دسته از اراضی که در حال شور شدن هستند از اهمیت بسیار زیادی برخوردار باشد.

با اجرای این جهش دربذور گندم‌های سواحل بنگلادش، محققان دانشگاه گوتنبرگ توانستند در حدود 2000 لاین مختلف از آنها به‌دست آورند. 35 لاین از این گندم‌ها که بهترین جوانه‌زنی را در مزارع مختلف و آزمایشگاه داشتند به استرالیا منتقل شدند، جایی که دست‌یابی به غلظت مختلف اراضی نمکی در دسترس بود و هر روز از این نمونه‌ها تا زمان خوشه‌دهی عکسبرداری شد.

شناخت ژن‌های مقاوم به شوری

یکی از این محققان گفت: ما بذور لاین‌هایی از این گندم‌ها را که متوسط وزن آن‌ها سه برابر گندم‌های معمولی بود و جوانه‌زنی بیشتری نسبت به گندم‌های بنگلادش داشتند انتخاب کردیم و به تحلیل DNA آنها پرداختیم. گروه تحقیقاتی توانستند که ژن‌های مقاوم به شوری در این گندم‌ها را شناسایی کنند. این توفیق نقطه‌عطفی در تحقیقات بود.

اکنون ما یک جفت ژن را می‌شناسیم که مسئول مقاومت به شوری هستند. گام بعدی آزمایش این ژن‌ها برای اثرگذاری در بهترین انواع گندم‌هایی است که در اختیار داریم.

جمعیت جهان تا سال 2050 به ۱۰ میلیارد نفر خواهد رسید که باید به آن‌ها غذا داد. در همین شرایط، تغییرات اقلیمی موجب خشک شدن اراضی آبی می‌شوند ضمن آن که سایر اراضی به‌علت سیلاب‌های شدید و بالا آمدن آب دریاها، آسیب خواهند دید.

تمامی این عوامل موجب افزایش علاقه‌مندی محققان به یافتن محصولات مقاوم به شوری می‌گردد.

روزی 2000 هکتار

در شرایط کنونی، تقریبا روزانه دو هزار هکتار از اراضی کشاورزی به علت بالا آمدن آب دریاها و روش‌های آبیاری نادرست از بین می‌رود که موجب شور شدن آن‌ها نیز می‌گردد.

امروزه در حدود 8درصد از اراضی آبی جهان به دلیل آلوده شدن به نمک دیگر توانایی تولید محصولات کشاورزی را ندارد و نیمی از کشورهای جهان متاثر از این وضعیت هستند.

در کشورهای مصر، کنیا و آرژانتین و در کشوری مانند هلند در اروپا، دیگر اراضی وسیعی برای کشت گندم وجود ندارد. حتی در کشورهای آسیایی که کشت غالب آنها برنج است، گندم‌های مقاوم به شوری می‌توانند در امکان تهیه غذا در آینده از اهمیت زیادی برخوردار باشند و این در حالی است که گندم بسیار کمتر از برنج به آب نیاز دارد.

مرحله بعدی کشت این گندم‌های مقاوم به شوری در سرزمین مادری آنها یعنی بنگلادش است و تخمین زده می‌شود که بسته به چگونگی اجرای آزمایش‌ها تا پنج سال آینده می‌توان چنین گندم‌هایی را به روش اقتصادی تولید کرد.

تراریخته‌ها و موتاسیون‌ها

در این تحقیقات از روش بحث‌برانگیز تراریختگی استفاده نشده است. معمولا در تراریخته‌ها، یک ژن مقاوم مثلا به یک قارچ از یک گیاه به گیاه دیگری اضافه می‌شود که با این روش، کشاورزان نیازی به سمپاشی علیه آن قارچ(یا آفت) را ندارند. به جای چنین اقدامی، محققان با استفاده از مواد شیمیایی یک موتاسیون(جهش) هدفمند را اجرا کرده‌اند.

در این روش، ویژگی‌جدیدی به گیاه اضافه نشده بلکه عملی که می‌تواند حتی به‌طور طبیعی اتفاق بیفتد انجام شده است.

ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۶۴- تیر ۱۴۰۱