غنی‌سازی کاه گندم

سلطه گرما و بروز خشکی و خشکسالی‌های طولانی‌مدت در سرتاسر جهان، حتی در مناطقی که روزگاری در شمار حوزه‌های پر باران زمین بودند، موجب کاهش علوفه طبیعی در چراگاه‌ها و مراتع گردیده که به‌نوبه خود باعث بروز مشکلاتی برای دامداران به‌منظور تامین غذای دام‌ها شده است.

اخبار سبز کشاورزی؛ محدود شدن مناطق چراگاهی، دامداران را ناچار از یافتن جایگزین‌هایی برای سیر کردن شکم دام‌ها می‌نماید که کاهِ گندم به علت کشت جهانی این غله، تقریبا در همه جا یافت می‌شود، اما کاه به‌تنهایی ارزش غذایی خیلی بالایی ندارد، مگر آن که غنی‌سازی شده تا تبدیل به یک ماده غذایی قابل توجه گردد.

افزودن ازت و آمونیاک (به صورت کودهای ازته و گاز) به کاه گندم موجب افزایش ارزش غذایی کاه گردیده و در شرایطی که دامدار دسترسی کافی به علوفه نداشته باشد، می‌تواند گزینه مناسبی برای روزهای گرم و خشک باشد.

دامدارانی که امکان دارد برای اولین‌بار ناچار از تهیه و مصرف کاه‌غنی شده گردند؛ باید به چند نکته ضروری توجه نمایند:

• اولین موضوع برداشت سریع کاه و کلش و بسته‌بندی آن پس از برداشت محصول گندم

• وزن کردن میزان کاه و کلش برداشت شده، چرا که با دانستن مقدار وزن کاه، می‌توان میزان آمونیاک مورد نیاز را برآورد نمود و تهیه کرد.

• انبار کردن: بسته‌های کاه باید به روشی درست انبار و روی هم چیده شوند و فضای کافی برای گردش هوا در اطراف آنها در نظر گرفته شود. زمینی که روی آن چیده می‌شوند نباید رطوبت داشته باشد چون احتمال کفک‌زدن و قارچی‌شدن را در پی دارد.

• در صورت قرار دادن در فضای باز، می‌باید که روی آنها پوشیده شود تا در معرض نور خورشید و اشعه ماوراءبنفش نباشند.

• محاسبه مقدار NH3 مورد نیاز: برای هر تن کاه، 30 کیلوگرم آمونیاک لازم است، بنابراین بنابر تعداد بسته‌ها و وزن کلی، باید آمونیاک تهیه نمود.

• تزریق آمونیاک: از آن‌جایی که امکان دارد کاه به شکل سیلو و یا خارج از زمین در زیر پوشش پلاستیکی برای تزریق آمونیاک قرار داده شود، به هر حال به دلیل گازی شکل بودن آمونیاک باید اطراف سیلو یا روی سیلوی آن کاملا بدون رخنه و مسدود شود. پس از انسداد تمام روزنه‌ها و خروجی‌های احتمالی گاز، شیلنگ متصل به مخزن گاز آمونیاک را زیر محافظ پلاستیکی قرار داده و شیر گاز را باز می‌کنیم.

• زمان اثرگذاری آمونیاک روی کاه گندم در حدود 2 تا 3 هفته است. بنابراین تا سپری شدن زمان مذکور باید صبر کرد. در هنگام تصمیم به استفاده از کاه، یک طرف پلاستیک پوششی و یا روکش سیلو را برداشته و هر مقدار از کاه را که برای تغذیه دام‌ها لازم باشد، برمی‌داریم.

کاه انباشته شده و یا سیلو، باید همچنان پوشیده بماند. به این نکته کاملا توجه شود که بسته‌های کاه برداشته شده باید دو تا سه روز قبل از قرار دادن در اختیار دام‌ها در معرض هوای آزاد قرار گیرند، چرا که امکان دارد در صورت خورده شدن قبل از هوادهی موجب ایجاد مسمومیت در دام‌ها گردد.

در صورت بروز مسمومیت، باید تغذیه دام‌ها را با چنین کاهی متوقف نمود و تا چند روز مصرف مجدد را به تاخیر انداخت. یک مخلوط 50درصدی از کاه فرآوری شده و معمولی می‌تواند مانع از بروز هرگونه مشکل از مصرف چنین کاهی شود.

به علت امکان مسموم شدن مجریان تزریق آمونیاک توسط NH3 باید اقدامات بهداشتی و جلوگیری از آلوده شدن به آمونیاک را رعایت نمود.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۷۶-تیر ۱۴۰۲