نقش عنصر پتاسیم در کشاورزی

در تمامی فرآیندهایی که برای حفظ رشد، تولیدمثل و توسعه گیاه انجام می‌شود، پتاسیم نقش اساسی دارد. پتاسیم برخلاف نیتروژن و فسفر، نقشی در ساختارهای بیوشیمیایی گیاهان ندارد، بلکه این عنصر بیشتر به‌عنوان تنظیم‌کننده و عنصر کیفیت عمل می‌کند که باعث افزایش عملکرد و کیفیت محصول می‌شود.

اخبار سبز کشاورزی ؛ پتاسيم موجود در خاک به چهار شكل محلول، تبادلی، غيرتبادلی و ساختمانی تقسيم‌بندی می‌شود. تعادل موجود بين اشکال مختلف پتاسيم در خاك باعث تأمين پتاسيم گياه شده و اين روابط در تغذيه گياه از اهميت بالايي برخوردار هستند.

نقش پتاسیم در گیاه

پتاسیم باعث متعادل‌سازی اثر ازت و همچنین شدت بخشیدن به سنتز و تحرک کربوهیدرات‌ها می‌شود که این کار باعث افزایش ضخامت دیواره سلولی و مقاومت ساقه می‌گردد. به‌ همین دلیل کمبود پتاسیم در گیاه، شکستگی ساقه را به همراه دارد. همچنین این عنصر باعث متعادل‌سازی ازت می‌شود، به‌عبارتی باعث بالا رفتن میزان قند در چغندرقند و نیشکر شده، اما حداکثر محصول خشک در این دو گیاه زمانی حاصل می‌شود که مقدار مصرف کود ازته حداکثر باشد.

بنابراین بالاترین مقدار قند زمانی به دست می‌آید که مقدار متوسط کود ازته همراه با مقدار متناسب پتاسیم به خاک داده شود. گیاهان غده‌ای نظیر سیب‌زمینی به مقدار زیادی پتاسیم نیاز دارند. به‌طور کلی مقدار کافی پتاسیم، مانع از آبداری و گوشتی شدن برگ‌ها شده و در نتیجه امراض گیاهی کاهش می‌یابد. از طرفی هنگامی که یونجه مقدار کافی پتاسیم دریافت کند، در مقابل خطرات یخبندان آسیب کمتری خواهد دید.

پتاسیم در خاک

با این‌که مقدار پتاسیم در خاک در اندازه بالایی قرار دارد، اما تنها بخش کوچکی از این پتاسیم به فرم قابل جذب برای گیاهان بوده و بخش زیادی از آن در اجزای ساختارهای معدنی خاک به فرم غیرقابل حل، دور از دسترس گیاه است. مقدار عرضه طبیعی پتاسیم در خاک‌های مختلف، بسته به مواد و تاثیر هوازدگی روی این مواد متفاوت است. محتوای کود پتاس در خاک به‌شکل‌های: پتاسیم غیرقابل جذب؛ پتاسیم با قابلیت جذب کمتر و پتاسیم با دسترسی آسان قابل جذب در خاک قرار دارند.

این سه فرم قابلیت تبدیل به یکدیگر را دارند؛ ممکن است در فرآیندهای مختلف و به مرور زمان، فرم‌های غیرقابل جذب، به‌صورت قابل حل درآمده و جذب گیاه شوند. بخش عمده‌ای از پتاسیم خاک به ‌فرم غیرقابل دسترس گیاهان قرار داشته و جذب گیاه نمی‌شود.

میزان مجاز مصرف پتاسیم

مقدار کود پتاس مصرفی بسته به نوع درخت و نوع محصول آن متفاوت است و عددی بین 20 تا ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار است.

منابع دارای عنصر پتاسیم و انواع کود پتاس

بین ۹۰ تا ۹۸درصد کل پتاسیم موجود خاک در مواد معدنی اولیه غیرمحلول وجود دارد که در مقابل تجزیه شیمیایی مقاوم هستند. آن‌ها پتاسیم را به آرامی آزاد می‌کنند و مقدار آن نسبت به نیازی که محصولات در حال رشد دارند، کم است. این شکل از پتاسیم در حدود یک تا ۱۰درصد از منبع پتاسیم را شامل می‌شود که منشأ آن یا مواد معدنی اولیه حل‌شده در خاک است یا از کودهای پتاسیم ناشی می‌شود. این پتاسیم به سطح ذرات رس می‌چسبد که در این حالت یا با آن‌ها پیوند برقرار می‌کند یا به‌صورت تثبیت‌شده درمی‌آید.

در نتیجه، پتاسیمی که بین لایه‌های رس قرارگرفته به آرامی در اختیار گیاه قرار می‌گیرد. مقدار واقعی پتاسیم در دسترس در این شیوه به نوع و مقدار رسی که موجود است، بستگی دارد. یکی از منابع پتاسیم، کود سولوپتاس است که اجزای تشکیل‌دهنده آن 50درصد پتاسیم و 18درصد گوگرد است.

نکته: کود پتاس خوب باید میزان کلر موجود در آن زیر 2درصد و حلالیت بالایی داشته باشد.

پتاسیم قابل دسترس

پتاسیمی که به ‌راحتی در دسترس گیاه قرار می‌گیرد بین 0/1 تا ۲درصد از کل پتاسیم موجود در خاک است. این پتاسیم در ترکیب خاک به‌صورت حل‌ شده قرار دارد و در مبادلات رس و مواد ارگانیک حفظ می‌شود. کود پتاس موجود در محلول خاک ممکن است یا توسط گیاه جذب شود یا به‌وسیله آب‌شویی از بین برود، این اتفاق معمولاً در خاک‌های شنی با بافت درشت بیشتر دیده می‌شود.

زمان مصرف کود پتاس

• در زمستان به‌صورت کود پتاس سنگی.

• از زمان تشکیل میوه تا برداشت میوه به‌صورت سولوپتاس.

ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۷۸ - شهریور ۱۴۰۲