روش کشت تلفیقی فراموش شده

کشت تک‌‌محصولی به روشی عالم‌گیر مبدل شده و علی‌رغم هشدارهای کارشناسان در مورد عوارض مضر چنین کشت‌هایی، به ویژه در درازمدت، این روند همچنان ادامه دارد.

اخبار سبز کشاورزی ؛ گسترش جمعیت آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز در مناطق کشت‌های تک‌محصولی از معمولی‌ترین آثار ناهنجار تداوم چنین کشت‌هایی است، به‌گونه‌ای که با استمرار استفاده از سموم آفت‌کش و علف‌کش در این گونه از اراضی، انواعی از آفات و علف‌های هرز مقاوم به چنین سمومی پای به عرصه اراضی کشاورزی گذاشته‌اند.

هر چند چنین کشت‌هایی در پاره‌ای از امور از قبیل عملیات آماده‌سازی زمین، اضافه کردن کود به خاک، رعایت تاریخ کاشت، اقدامات داشت و برداشت، واجد مزایایی هستند،

اما این برخلاف ذات محیط‌زیست و حفظ طبیعت است، ضمن آن که با اندکی توجه به حوزه‌ها و مناطق رشد گیاهان، امکان دارد انواعی از آن‌ها در مساحتی محدود در مجاورت یکدیگر به حیات خود ادامه دهند.

کشت توام و هم زمان دو و حتی سه گیاه در یک دوره زراعی از روزگاران گذشته انجام می‌شده و کشاورزان از فواید و مزایای آن آگاهی داشتند. کشت یونجه و جو که اکثراً به صورت علوفه و سپس برداشت هریک از این دو محصول به‌طور جداگانه به اجرا در می‌آمده، کشت خیار و بادمجان یا گوجه‌فرنگی و یا سبزی‌های دیگر به‌طور همزمان و در مجاورت یکدیگر، هنوز در برخی از مناطق روستایی انجام می‌شود.

مزایای کشت توام

ضمن تایید حق کسب درآمد هر چه بیشتر توسط کشاورزان زحمتکش، اما استمرار کشت تک‌محصول در طولانی‌مدت که در این سال‌ها به صورت یک عادت و باور نه‌چندان منطقی درآمده می‌تواند نتایج و عواقب ناخوشایندی برای خاک، محیط‌زیست و در پایان، برای کشاورزان تک‌محصول کار داشته باشد.

اکثریت محققان بر این عقیده‌اند که تداوم کشاورزی صنعتی به‌ویژه با روش کشت‌های تک‌محصولی، موجب صدمه به محیط‌زیست آن‌ها، آلوده کردن آب‌ها و خاک‌ها، بر هم زدن دوره‌های زیستی جانوران، گسترش علف‌های‌هرز و مقاوم شدن آن‌ها و سایر آفات به سموم شیمیایی و از بین بردن تنوع در تولید محصولات کشاورزی گردیده است.

بسیاری از کشاورزان از ضعیف شدن خاک مزارع خود شکایت می‌کنند که برای کسب محصول کافی ناچار از افزودن کودهای شیمیایی و تحمل هزینه‌های اضافی هستند.

این در حالی است که کشت برخی از گیاهان به روش توام، بخش زیادی از این نیازها را برطرف می‌نماید. به‌عنوان مثال، کشت شبدر به همراه گندم یا جو واجد مزایای بسیاری است که شامل تامین ازت مورد نیاز گندم توسط شبدر یا یونجه، حداکثر بهره‌برداری از آب مصرفی، کاهش مصرف سموم آفت‌کش در زمان حضور آفات مشترک، افزایش نفوذ‌پذیری و تهویه خاک، ایجاد پوشش گیاهی و کاهش امکان رشد ‌علف‌های‌هرز و در پایان استفاده از بقایای هر دو گیاه به‌‌عنوان غذای دام، بخشی از مزایای اجرای این روش کشت است.

یک نمونه از کشت توام

کشت هم زمان ذرت، لوبیا و کدو نمونه‌ای از یک کشت توام موفق است که کشاورزان علاقه‌مند می‌توانند حتی در اراضی کوچک به اجرا درآورند. این سه نوع گیاه یا به‌اصطلاح «سه خواهران» رامی‌توان به روش هم‌زمان در یک زمین زراعی کشت و نتایج مفید آن را مشاهده کرد، چرا که این گیاهان با یک هارمونی یا هم‌آهنگی خاص شروع به رشد می‌کنند، تا از فضا و نور آفتاب بیشتری برخوردار شوند. در مقابل این همراهی و کمک، بوته‌های لوبیا به نوبه خود اقدام به ساخت کود طبیعی ازت برای ذرت و کدو می‌کنند.

هم‌زمان با این شرایط، بوته‌های کدو با پوشاندن خاک از معرض تابش خورشید، به حفظ رطوبت برای دو گیاه دیگر ممکن می‌کنند. همین بوته‌های کدو به پایداری خاک نیز کمک بسیاری می‌کنند، از آنجایی‌که از روزگاران گذشته این گونه کشت در مناطق روستایی به اجرا در می‌آمده، معمولا آماده‌سازی زمین، دادن کودهای اولیه که از بقایای کودهای حیوانی یا گیاهی به‌دست آمده‌اند، موجب تقویت و افزایش مواد آلی خاک می‌شده، آن‌چه که در حال‌حاضر اکثر اراضی کشاورزی از آن بی‌بهره‌اند.

آماده‌سازی خاک

برای انجام کشت توام، همانند سایر کشت‌ها، باید در ابتدا مزرعه مورد نظر از بقایا و اضافاتی نظیر علف‌های هرز، سنگ و کلوخ پاک شده و جنس خاک به گونه‌ای باشد که قادر به حفظ رطوبت و مواد غذایی باشد. آگاهی از ویژگی‌های خاک نظیر pH و بافت آن به موفقیت کشت توام این گیاهان کمک زیادی می‌کند. کشت توام گیاهان می‌تواند بنابر قواعد و آداب هر منطقه باشد که به روش جوی و پشته، کرتی و حتی با فاصله از یکدیگر باشد. خیس‌کردن بذور حداقل به مدت 24 ساعت به سرعت جوانه‌زنی آن‌ها کمک می‌نماید که البته در کشت‌های زراعی نظیر گندم، جو، شبدر یا یونجه ضرورت ندارد.

برداشت محصول چنین کِشتی می‌تواند بسیار جالب باشد؛ چرا که چیدن هم‌زمان سه محصول متفاوت، هیجان‌انگیز است. دامداران توجه داشته باشند که در شرایط کمبود و گرانی غذای دام، یکی از بهترین راهکارها، تخصیص یک قطعه زمین برای کشت توام و تامین غذای دام‌ها است که موجب تقویت خاک نیز می‌گردد.

معصومه رزمی- خبرنگار