آفات و آفت‌کش‌های گیاهی را بیشتر بشناسید

اخبار سبز کشاورزی ؛ آفت‌کش‌، به‌طور کلی ماده‌ای است که برای کنترل آفات، جوندگان، بیماری‌ها، قارچ‌ها یا گیاهان ناخواسته (علف‌های هرز) در کشاورزی استفاده می‌شود. با توسعه کشاورزی از حالت سنتی به پیشرفته و صنعتی که برای پاسخ‌گویی به نیازهای روزافزون جامعه بشری به غذای بیشتری اتفاق افتاد، زمینه برای توسعه آفات و بیماری‌های محصولات کشاورزی نیز فراهم و به همین علت بشر از طرق مختلف به فکر رفع این چالش افتاد.

تاریخچه استفاده از آفت‌کش‌ها

اولین استفاده ثبت شده از حشره‌کش‌ها در حدود 4500 سال قبل توسط سومریان بوده که آنها از ترکیبات گوگردی برای کنترل حشرات و کنه‌ها استفاده کردند. حدود 3200 سال پیش نیز چینی‌ها از ترکیبات جیوه و آرسنیک برای کنترل شپش بدن استفاده می‌کردند.

دوره دیگر استفاده از آفت‌کش‌ها بین سال‌های 1870 تا 1945 بود که با استفاده از مواد مصنوعی غیرآلی شروع شد. در پایان دهه 1800 در اروپا (سوئد) از ترکیبات مس و گوگرد برای مقابله با حملات قارچی در محصولات کشاورزی مانند میوه‌ها و سیب‌زمینی استفاده می‌کردند. بسیاری از مواد شیمیایی معدنی از جمله مخلوط بوردو، سولفات مس، آرسنیک، آهک و… به عنوان آفت‌کش استفاده می‌شد که هنوز هم رایج است.

دوره سوم پس از سال 1945 آغاز شد که استفاده از آفت‌کش‌های مصنوعی با کشف اثرات‌DDT-دی‌کلرو دی‌فنیل‌تری‌کلرواتان،‌B-هگزا‌سیکلو‌هگزان(BHC)،‌آلدرین، دیلدرین، اندرین، کلردان، پاراتیون و کاپتان رواج یافت.

معایب این محصولات در نرخ بالای کاربردی، عدم انتخاب‌پذیری و سمیت بالا بود. به عنوان مثال DDT به طور گسترده در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گرفت؛ زیرا سمیت کمی برای پستانداران داشت و بیماری‌های انتقالی از طریق حشرات، مانند مالاریا، تب زرد و تیفوس را کاهش می‌داد. از آن به بعد تولید آفت‌کش‌ها روز به روز پیشرفت و کارآمدتر شد و سعی بر این بوده تا خطرات آن‌ها برای سلامتی انسان‌ها و محیط زیست کاهش پیدا کند.

آفت‌کش‌ها

انواع مختلفی از آفات مخرب برای گیاهان وجود دارد. آفات کشاورزی محصولاتی را که می‌توانند غذای میلیون‌ها نفر انسان باشند غیرقابل مصرف می‌کنند. هر ساله کشاورزان با انواعی از آفات مبارزه تا مطمئن شوند که میوه، سبزی‌ها و غلات آن‌ها با موفقیت رشد خواهد کرد. سموم آفت‌کش اعم از ارگانیک، شیمیایی و… در عمل متابولیک آفات اختلال ایجاد و اغلب براساس نوع موجودات زنده‌ای که از بین می‌برند، مورد طبقه‌بندی قرار می‌گیرند. طبقه‌بندی آفت‌کش‌ها بر اساس نوع عملکرد عبارت است از:

حشره‌کش‌ها: برای از بین بردن حشرات مضر؛

علف‌کش‌ها: برای از بین بردن علف‌های هرز؛

جونده‌کش(موش‌کش): برای کنترل یا عقیم‌سازی، دور نمودن و از بین بردن جوندگان مانند انواع موش و موش خرما؛

باکتری‌کش‌: برای مبارزه با بیماری‌های باکتریایی گیاهی؛

نماتدکش: برای مقابله با کرم‌های لوله‌ای؛

قارچ‌کش‌ها: برای از بین بردن قارچ‌های بیماری‌زا؛

لاروکش‌ها: برای از بین بردن لارو و تخم حشرات؛

تدخینی‌ها(بخوردهی): بخور، هرگونه ماده سمی و فراری که برای از بین بردن حشرات، نماتدها و سایر حیوانات یا گیاهانی که به غذاها یا دانه‌های ذخیره شده و به محل زندگی و پوشاک آسیب می‌رسانند، استفاده می‌شود؛

دورکننده پرندگان: برای متواری کردن گنجشک‌ها و سایر پرندگان از مزرعه.

طبقه‌بندی آفت‌کش‌ها براساس تجزیه‌پذیری

تجزیه‌پذیر: سمومی هستند که توسط میکروب‌ها و دیگر موجودات زنده به ترکیبات بی‌ضرر تجزیه می‌شوند.

مقاوم: آن دسته از حشره‌کش‌هایی هستند که ممکن است تجزیه آنها ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد.

طبقه‌بندی سموم بر اساس ترکیبات

طبق این دسته‌بندی به سموم دفع آفات شیمیایی و زیستی (ارگانیک) دسته‌بندی می‌شوند.

سموم دفع آفات شیمیایی:

ارگانو فسفرها: با اختلال در آنزیم تنظیم‌کننده انتقال‌دهنده عصبی بر سیستم عصبی تاثیر می‌گذارند.

کاربامات‌ها: مشابه ارگانوفسفرها، با ایجاد اختلال در آنزیمی که تنظیم‌کننده و انتقال‌دهنده عصبی است بر سیستم عصبی تاثیر می‌گذارند. با این حال اثرات آنزیمی معمولا برگشت‌پذیر است.

ارگانو کلرین: سموم کلره در گذشته بیشتر متداول بودند، اما در حال حاضر بسیاری از کشورها به دلیل اثرات بهداشتی، محیطی و ماندگاری بالایی که این سموم در محیط‌زیست دارند، حشره‌کش‌های کلره را از بازار مصرف خود حذف کرده‌اند. نمونه‌های آنها DDT، کلردان و توکسافن هستند.

پیرتیروئید: پیرتیروئید، نسخه مصنوعی «پیرترین»- یک آفت‌کش طبیعی است- که در گل داوودی یافت می‌شود؛ آنها به گونه‌ای توسعه یافته‌اند که ثبات خود را در محیط به حداکثر برسانند.

سموم دفع آفات زیستی و ارگانیک

سموم زیستی انواع خاصی از آفت‌کش‌ها هستند که از مواد طبیعی مانند حیوانات، گیاهان، باکتری‌ها و برخی مواد معدنی گرفته شده‌اند. برخی سموم دیگر نیز وجود دارند که منشاء زیستی نداشته اما تجزیه‌پذیر و ارگانیک هستند.

پریسا حیدری