بذر پایه و اساس کشاورزی

اخبار سبز کشاورزی ؛ در این راستا، بذر به‌عنوان پایه و اساس کشاورزی اهمیت ویژه‌ای دارد. بسترهای تجاری‌سازی بسیار وسیعی در زمینه تولید و اصلاح بذر و مواد اولیه مورد نیاز کشاورزی در سطح کشور وجود دارد که درصورت توجه به آن می‌تواند ضمن برطرف کردن نیازهای اساسی کشور، ایران را به‌عنوان یکی از قطب‌های منطقه‌ای تولید پایه و بذر مطرح کند.

براساس آمار مربوط به سازمان خواربار جهانی(FAO)، ایران درخصوص میزان تولید میوه در بیشتر صیفی‌های مهم مانند: خیار، هندوانه، خربزه، گوجه‌فرنگی، پیاز و … در رتبه دوم تا ششم جهان قرار گرفته است؛ این در حالی است که استفاده از بذرهای اصلاح‌شده خود مصرفی در کشور را شاهد هستیم.

بذر رکن اصلی تولید در کشاورزی

در حال حاضر، بسیاری از کشورهای پیشرفته، تولید بذر و پایه(با فناوری‌های نوین نظیر بیوتکنولوژی، انتقال ژن، کشت بافت و …) را در اولویت امور کشاورزی خود قرار داده‌ و به روشی برنامه‌ریزی می‌کنند که تسلط و استیلای خود را از این راه بر جهان حفظ کنند.

بذر علاوه‌بر اینکه به‌عنوان رکن اصلی تولید در کشاورزی مطرح است، اصلاح و تولید آن نیز در شرایط آب و هوایی کشور می‌تواند با افزایش چشمگیر عملکرد محصولات، خدمت بزرگی را ارائه کند. تولید بذر در جلوگیری از خروج ارز، درآمدزایی بالا و کارآفرینی وسیع در سطح کشور موثر است؛ در صورتی که از کارشناسان توانمند و دوره دیده استفاده شود.

بذرهای وارداتی که بدون لحاظ کردن شرایط اقلیمی ایران عرضه می‌شوند، تولید و عملکرد پایینی داشته و سازگاری‌های لازم را دارا نیستند، به همین علت مصرف سموم در تولید آنها بالاتر از استاندارد خواهد بود و توجیه اقتصادی مناسبی ندارد.

با توجه به قیمت بسیار بالای بذرهای اصلاح‌شده و هیبرید وارداتی(به‌ویژه در بذرهای سبزی و صیفی) و نیاز به توان علمی بالا برای تولید آنها تلاش در جهت، تولید این بذرها می‌تواند بسیار مقرون به‌صرفه باشد، چراکه برخی تجارت جهانی بذر و برخی ویژگی‌های منحصر به‌فرد آنها موجب شده تا بعضی از این بذرها هم‌اکنون با قیمت‌های بسیار زیاد در کشورمان به فروش برسد. در حالی که با برآورد انجام ‌شده توسط کارشناسان باتجربه، می‌توان قیمت تمام ‌شده تولید این بذرها را تا یک‌سوم مشابه وارداتی کاهش داد.

مصرف در حال افزایش بذرهای اصلاح‌شده

میزان مصرف بذرهای اصلاح‌شده با توجه به آگاهی کشاورزان و سودآوری آن، هر روز در حال افزایش است. گردش مالی بذر و پایه در کشور به میلیون‌ها دلار بالغ می‌شود که تولید آنها در کشور متاسفانه با جدیت توسط دولت حمایت نمی‌شود، زیرا در صورت تولید بذرهای هیبرید باکیفیت مناسب ضمن ایجاد اشتغال بیشتر برای فعالان صنعت بذر، درآمد قابل‌توجهی ایجاد شده و از خروج ارز جلوگیری کند.

در کشورهای پیشرفته دنیا نیز موسسات تحقیقاتی- دانشگاهی بسیار معتبر در این زمینه فعالیت دارند و پس از تجاری‌سازی با برند ویژه خود این بذرها را به دنیا عرضه می‌کنند و سایر کشورها ناگزیرند با صرف بودجه‌های سنگین به واردات آنها اقدام کنند.

مشخصه‌های بذر اصلاح ‌شده

معمولا بذرهای اصلاح‌‌شده دارای بیشترین خلوص ژنتیکی و بیولوژیکی بوده و دارای قدرت جوانه‌زنی بالایی هستند، بنابراین محصول به‌دست ‌آمده از کشت‌ بذور اصلاح‌شده، سطح سبز یکنواخت‌تر و بهتری دارند و به دلیل حذف بذرهای دارای کیفیت پایین، گیاهچه‌های حاصل از بذور اصلاح‌ شده از قدرت رشد و سیستم ریشه قوی‌تری برخوردارند و در برابر تنش‌های محیطی مانند سرما و خشکی کمتر آسیب‌پذیرند.

استفاده از بذر اصلاح‌شده به‌دلیل رعایت استاندارد مزرعه از حداکثر خلوص ژنتیکی و حتی فیزیکی برخوردار است. در مبحث بذرهای هیبرید باید متوجه بود که کشت مداوم و چندین‌ساله یک نوع بذر در مزارع کشاورزی در اثر اختلاط ارقام و همچنین ناخالصی ژنتیکی(به‌دلیل درصد دگرگرده‌افشانی)‌ منجر به افت عملکرد محصول می‏‌شود.

ارقام اصلاح‌شده به علت عاری بودن از بذور علف‌های‌‌‌هرز، اجسام جامد، بذور ریز، شکسته و چروکیده و بذور سایر گیاهان، نسبت به بذور خودمصرف، دارای یکنواختی هستند که باعث یک‌دست شدن مزرعه، افزایش عملکرد و افزایش درآمد کشاورزان می‌شوند.

در همین رابطه، سالم و مقاوم بودن بذر از بارزترین مشخصه‌های بذر مرغوب است. در مزارع کشاورزی باید از بذرهای مقاوم و ضدعفونی شده برای کشت استفاده کرد. از دیگر ویژگی‌های بذر مناسب می‏توان به رنگ، درصد رطوبت، بو و درخشندگی آن اشاره کرد.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۸۰- آبان ۱۴۰۲