انتخاب روش‌های مناسب آبیاری
با فرض در دسترس بودن منابع آب کافی، به‌‌ویژه در رابطه با خاک باکیفیت، فناوریهای آبیاری می‌تواند بهره‌وری از منابع زمین و آب را افزایش دهد. به هر حال، استفاده از این فناوریها، پیشرفت را بر شرایط اجتماعی و اقتصادی جمعیتهایی که به آنها وابسته می‌شوند اعمال می‌کند.
افزایش کارایی مصرف آب و مدیریت آن از نان شب واجب‌تر است
با فرض در دسترس بودن منابع آب کافی، به‌‌ویژه در رابطه با خاک باکیفیت، فناوری های آبیاری می‌تواند بهره‌وری از منابع زمین و آب را افزایش دهد. به هر حال، استفاده از این فناوری ها، پیشرفت را بر شرایط اجتماعی و اقتصادی جمعیت هایی که به آنها وابسته می‌شوند اعمال می‌کند. در این میان آبیاری نقش مهمی در تاریخ و تمدن ایران ایفا می‌کند که در این رابطه پای صحبت چند نفر از کارشناسان آبیاری می نشینیم:
لازمه اقتصادی بودن روش‌های آبیاری
مهندس کسری رضایی بمی کارشناس ارشد آبیاری، در این رابطه می‌گوید: همه ما دوست داریم برای هر فعالیتی که می‌خواهیم انجام دهیم در کوتاه‌ترین مدت به بهترین نتیجه برسیم.
در دنیای امروز با پیشرفت علم، عوامل مختلفی که در انتخاب یک سیستم موثر میباشند قابل محاسبه اند، اما تعدد این عوامل خود باعث پیچیدگی در انتخاب می شود.
انتخاب روش آبیاری در کشاورزی تاثیر بسزایی در اقتصاد کشاورزی، اقتصاد منطقه، حفظ منابع آب، امنیت غذایی و اجتماعی دارد.
ازجمله موارد مهم در انتخاب روش آبیاری مناسب عبارتند از:
مقدار آب مورد نیاز گیاه، زمان آبیاری و فواصل تکرار آن از اهمیت بسیاری برخوردار میباشد. بر آورده کردن این مقدار آب به‌طور یکسان برای تمام گیاهان مزرعه، مفهوم راندمان را بیان می کند.
عوامل مهم دیگر شامل نوع گیاه، مشخصه های خاک، آب، شرایط جوی، موقعیت اجتماعی و اقتصادی هستند که در انتخاب روش آبیاری تاثیر دارند.
عوامل روش‌های آبیاری
1- آبیاری گیاهان باغی عمدتاً توسط سیستم‌هایی همچون قطرهای، بابلر، میکرو اسپرینکلر و غرقابی، بسته به هزینه‌های اجرایی آن انجام می‌شوند.
۲- گیاهان زراعی و صیفی جات توسط آبیاری بارانی، نوار تیپ و غرقابی، بسته به کمترین هزینه اجرایی آن انتخاب میشود؛
۳- مشخصات خاک از لحاظ پستی و بلندی، شوری و بافت آن در انتخاب روش مناسب آبیاری تاثیر بسزایی دارد؛
۴- شرایط جوی همچون باد، دما و رطوبت، سبب محدودیت در انتخاب نوع آبیاری میگردد.
۵- موقعیت اجتماعی، همچون مهارت درانجام روش‌های مرسوم آبیاری, امکان آبیاری اراضی مشاع، پرداخت هزینه های تغییر در روش آبیاری و مهارت در کشت محصولات می تواند در انتخاب نوع آبیاری موثر باشد
6- سهولت در استفاده از انواع آبیاری یکی از عوامل انتخاب نوع آبیاری است.
7- اقتصاد کشاورزی بر مبنای هزینه و درآمد سرمایهگذاریهای ثابت و جاری نیز یکی دیگر از عوامل تعیین‌کننده خواهد بود.
درنهایت، راندمان آبیاری که به تمام موارد فوق مرتبط می گردد، شاخص قابل محاسبهای برای انتخاب نوع آبیاری است که طبیعتاً هر چه راندمان بالاتر باشد، بهره‌وری از اراضی کشاورزی و منابع آب بیشتر خواهد بود.
مناسب‌ترین روش آبیاری با نمره دادن به موارد فوق تعیین میشود که با تکمیل نمونه جدول ذیل بدست می‌آید.
تصویر جدول
مهندس غلامرضا میسرجانی، کارشناس ارشد آبیاری و مدیرعامل شرکت درآب، در ادامه نیز به خبرنگار ما گفت: با توجه به این‌که کشور ایران در اقلیم خشک و نیمه خشک جهان و قسمت عمدهای از این کشور، بالاخص قسمت‌های جنوب و جنوب شرق و قسمت هایی از جنوب غرب کشور در قسمت‌های خشک قرار دارد، بهترین سیستم ها برای آبیاری در بخش کشاورزی، استفاده از سیستم هایی است، که میزان مصرف آب در آنها کنترل شده و بهره‌وری بالا و راندمان بیشتری داشته باشند.
بنابراین با توجه به این‌که، تصور می رود که ما دوران خشکسالی را پشت سر گذاشته ایم که البته از دیدگاه اینجانب چنین اتفاقی رخ نداده است و حتی اگر این تصور درست باشد، باز استفاده بهینه از منابع آبی را حائز اهمیت می سازد؛ چراکه در دورهی ترسالی، درست استفاده کردن از این منابع با ارزش، باعث تجمع ذخایر آبی و استفاده نسل های آینده از آنها خواهد شد.
از طرفی، افزایش جمعیت و بالا رفتن سطح زیر کشت باعث شده که نه تنها بهینه مصرف کردن آب مورد توجه قرار گیرد، بلکه محصول بهتر با استفاده صحیح از آب و خاک و منابع تغذیه گیاه نیز، تضمین شود و در محاسبات اولیه تنها در حد میزان مصرف گیاه این منبع باارزش، یعنی آب در اختیار گیاه قرار میگیرد. سیستمهای آبیاری نوین، امروزه در باغات سیستمهای به‌صورت دریپ (Drip) با عنوانهای مختلف و در کشت غلات و صیفیجات و گلخانه ها سیستم های تیپ (Tape) مورد استفاده میباشد. لازم به ذکر است در بخش گلخانه ها سیستم های دریپ نیز می‌تواند به نحو مطلوبی مورد استفاده و در بسترهایی به غیر از خاک مثل کشتهای هیدروپونیک، بیشتر مورد استفاده قرار گیرد و در پایان، هرقطره آب ارزش دُر دارد.
پریسا حیدری
ماهنامه دام و کشت و صنعت شماره ۲۴۲-مرداد ۱۳۹۹
