صندوق بیمه کشاورزی و صندوق ملی محیط‌زیست
دست در دست هم دهیم به مهر
خسارت‌های وارده از جانب حیات‌وحش به فعالیت‌های کشاورزان و دامپروران، نزاع قدیمی میان انسان و حیوان است. گمان می‌رود این نزاع دیرین از زمان خلقت بشر وجود داشته و تا هنگامی که حیات‌وحش و انسان در جغرافیایی نزدیک به هم زندگی می‌کنند، تداوم داشته باشد.
اخبار سبز کشاورزی؛ کمتر توسعه‌یافتگی و سطح فرهنگی به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار باعث شده تا در برابر حملات و آسیب‌هایی که حیات‌وحش به اموال و کشاورزی وارد می‌سازند، عده‌ای کمر به قتل گونه‌های حیات‌وحش ببندند. آن چنان که گاهی پیش‌دستی می‌کنند و قبل از آن که حیوانات وحشی حتی به دام یا کشاورزی‌شان نزدیک شوند، با فرض خسارت‌زدن به مزرعه، آنها را از پای در می‌آورند.
اکنون روستانشینان و صاحبان زراعت و دام، با فرهنگ و رفتارهای متعالی آشنا شده و کاملا واقف هستند که حمله حیات‌وحش به مزرعه یا دام، دلیلی بر دشمنی نیست و کافی است با ابزار و تمهیدات گوناگون برای نزدیک شدن حیوان وحشی به مزرعه یا دام، مانع ایجاد شود؛ در این صورت ضمن حفظ تعادل حیوانات، میزان خسارت کاهش پیدا می‌کند.
دست در دست
حال صندوق بیمه کشاورزی و صندوق ملی محیط‌زیست، در کشورمان دست به دست هم داده‌اند تا تمهیدی برای تشویق کشاورزان و دامداران به مدارا کردن هر چه بیشتر با حیات‌وحش بیندیشند و در این‌باره صندوق ملی محیط‌زیست پیشنهاد کرده بیمه مشترکی بدون نام برای کل کشاورزان و دامداران کشور افتتاح و در صورت وقوع آسیب به مزرعه، دام و دارایی‌های کشاورزان، خسارت ناشی از این آسیب‌ها پس از طی مراحل قانونی و کارشناسی، به ذی‌نفع پرداخت شود.
ابتکاری ملی
این اقدام شایسته‌ای است که نه در زمان‌های گذشته و نه در میان سایر جوامع نمونه‌ای از آن مشاهده نشده است، به همین دلیل شاید بهتر آن باشد تا مقامات ذی‌ربط در ایران، این ابتکار را با نهادهای بین‌المللی در میان بگذارند تا از این تجربه برای افزایش دوستی و مدارا میان انسان و حیات‌وحش استفاده شود. برای تشریح این اقدام در گفتگویی با دکتر محمدجواد شمس‌زاده، رئیس اداره کل پایش و ارزیابی خسارت صندوق بیمه کشاورزی، ابعاد و ویژگی‌های این طرح که اجرای آن اکنون به دومین سال خود وارد شده است را جویا شدیم.
وی در ابتدای این مصاحبه با بیان این که در اواخر سال 1401، موافقتنامه‌ای میان صندوق بیمه کشاورزی و صندوق ملی محیط‌زیست در راستای حفاظت از گونه‌های جانوری حمایت شده یا در معرض انقراض به امضا رسید، اضافه کرد: این موافقتنامه پیرامون پرداخت و جبران خسارت ناشی از حمله وحوش به مزارع، باغات، مجتمع‌های پرورش دام و طیور بوده است. شمس‌زاده گفت: 80 گونه جانوری که برخی از آنها در معرض انقراض و برخی تحت حفاظت قرار دارند در این توافق‌نامه مورد توجه قرار گرفته است. مثلا یوزپلنگ، گوزن زرد ایرانی، شاهین، سوسمار، افعی و ... از جمله گونه‌های در معرض انقراض و یا مورد حمایت هستند و آسیب‌هایی که این دسته از حیوانات به کشاورزی و دامپروری روستاییان وارد می‌کنند بر اساس این توافق‌نامه، جبران می‌گردد.
وی با اشاره به این که گاهی کشاورزان برای حفاظت از اموال، دام و زراعت خود آسیب‌هایی به حیات‌وحش وارد می‌سازند و این آسیب‌ها در مواردی به نابودی گونه‌های در معرض انقراض می‌انجامد تاکید کرد: هدف آن است که با پرداخت غرامت و تامین خسارت‌ها، در مقابل از بین بردن این حیوانات مانعی باشیم
شمس‌زاده در ادامه به سابقه جنگ میان انسان و حیات‌وحش پرداخت و با ذکر این که سالیان درازی است که جنگ میان انسان و حیات‌وحش ادامه داشته و از طرف دیگر یکی از دغدغه‌های اساسی سازمان حفاظت محیط‌زیست، جلوگیری از وقوع این منازعه و وارد شدن آسیب به حیات‌وحش بوده است، تمهیداتی که در گذشته برای پرداخت خسارت اندیشیده شده بود را تشریح کرد و گفت: در گذشته باید مردم به سازمان حفاظت محیط‌زیست مراجعه می‌کردند و پرونده تشکیل می‌دادند سپس در فرایندی پیچیده و طولانی خسارت وارد شده بررسی می‌شد و در مواردی به دلیل طولانی شدن زمان بازرسی و انجام فرایند کارشناسی آثار خسارت هم از میان می‌رفت و تعیین میزان خسارت امکان‌پذیر نبود.
گاهی اثبات خسارت پس از گذشت ماه‌ها از حمله وحوش امکان‌پذیر نبود و غرامتی هم به ادعاکننده پرداخت نمی‌شد.
مدیرکل پایش و ارزیابی خسارت صندوق بیمه کشاورزی با بیان این که 50درصد از حق بیمه این طرح از جانب صندوق بیمه کشاورزی تامین و 50درصد دیگر آن از جانب صندوق ملی محیط‌زیست پرداخت می‌شود، گفت: هیچ مبلغی از سوی کشاورزان برای اعمال این بیمه پرداخت نمی‌شود. وی افزود: این بیمه بدون نام برقرار شده و تنها هنگامی که کشاورز یا ذی‌نفع برای جبران خسارت به دفاتر سازمان حفاظت محیط‌زیست و یا صندوق بیمه کشاورزی مراجعه می‌کند، بیمه‌نامه‌ای متمم از بیمه اصلی صادر و مراحل اداری پرداخت خسارت انجام می‌شود.
پایداری طرح بیمه کشاورزی در حفاظت از گونه‌های در معرض انقراض
وی اضافه کرد: این کار از اوایل سال 1402 عملیاتی شد و همکاری تنگاتنگی میان صندوق بیمه کشاورزی و صندوق ملی محیط‌زیست وجود دارد، شمس‌زاده با اشاره به این که طرح بیمه کشاورزی برای حمایت از گونه‌های در معرض انقراض و حفاظت شده برای امسال نیز تداوم پیدا کرده است.
وی در پاسخ به این سوال که پایداری این طرح تا چه زمان خواهد بود، گفت: خسارتی که اکنون به کشاورزان و روستانشینان پرداخت شده حدود 10 میلیارد تومان بوده که با توجه به خسارت‌های دیگر مانند سیل و حوادث طبیعی رقمی ناچیز است. حتی اگر به واسطه توسعه سطح جمعیتی بهره‌گیران از این طرح پرداخت خسارت افزایش یابد، باز هم گمان نمی‌رود که میزان خسارت پرداختی چنان زیاد شود که اجرای آن از سوی دولت متوقف گردد.
وی تاکید کرد تا هنگامی بودجه و اعتبار برای پرداخت خسارت در قالب این طرح وجود داشته باشد، اجرای این طرح تدوام پیدا می‌کند.
کشاورزان خسارت‌دیده باید خیلی سریع درخواست بازدید دهند
ازجمله انتقادهایی که درباره این طرح مطرح شد، نبود آگاه‌سازی مناسب و اطلاع‌رسانی به روستانشینان و کشاورزان ذی‌نفع است که در این رابطه دکتر شمس‌زاده گفت: البته درباره این طرح چه از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست و دفاتر محلی آنها و همچنین با چاپ و نشر پوستر، آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی صورت گرفته ولی باز هم جای خالی این امر احساس می‌شود و باید فعالیت تبلیغی و اطلاع‌رسانی بیشتری در این مورد انجام گیرد.
وی هم چنین به کشاورزان توصیه کرد که برای دریافت سریع خسارت باید در اسرع‌وقت درخواست بازدید را ارائه کنند. وی با بیان این نکته که هر خسارتی را مثلا نمی‌توان به پلنگ نسبت داد و گاهی خسارت مثلا از جانب گرگی که در فهرست پوشش ما قرار ندارد، وارد می‌شود، گفت: در صورت وقوع حادثه باید به سرعت تقاضای بررسی کارشناسی شود و اعلام خسارت صورت گیرد تا به سرعت فعالیت‌ها و امور اداری انجام گرفته و خسارت وارد شده پرداخت شود.
100درصد خسارت وارده پرداخت می‌شود
شمس‌زاده علاوه‌بر این، به پرداخت ۱۰۰ درصدی خسارت کشاورزان و زیان‌دیدگان اشاره کرد و گفت: در سایر موارد صندوق بیمه کشاورزی از 20 تا حداکثر 80درصد خسارت را پرداخت می‌کند اما در این موضوع بیمه‌ای برای جبران خسارت ناشی از گونه‌های در معرض انقراض و یا حفاظت شده، به میزان 100درصد خسارت وارد شده پرداخت خواهد شد و هیچ کاهشی در پرداخت خسارت برآوردشده رخ نمی‌دهد.
وی میزان خسارت تعیین‌شده را واقعی دانست و گفت ما قیمت محصول، دام و شیلات را از مراجع ذی‌ربط استعلام می‌کنیم و بنابراین قیمت‌ها دقیق و کارشناسی است و برآورد صورت گرفته و خسارت تعیین شده معمولا رضایت روستاییان را به همراه دارد.
شمس‌زاده تصریح کرد: در هیچ جا 100درصد ارزش موضوع بیمه‌ای به‌عنوان غرامت پرداخت نمی‌شود و در صندوق بیمه کشاورزی هم معمولا تا 80درصد ارزش موضوع بیمه‌ای غرامت پرداخت می‌گردد؛ اما در بخش محیط‌زیست تصمیم گرفته شد که 100درصد موضوع، به‌عنوان غرامت پرداخت شود.
وی در پایان این مصاحبه تاکید کرد در نظر داریم با استفاده از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی ارتباط خود را با جامعه هدف‌مان تقویت کنیم و سطح زیر پوشش در جوامع روستایی را گسترش دهیم.
او در پاسخ به این سوال که درجریان فعالیت یک‌ساله این طرح آیا گونه جدیدی به آن 80 گونه پیشین افزوده شده و آیا فهرست جانوران در معرض انقراض و یا تحت‌حفاظت بازنگری شده است یا خیر، گفت: گونة جدیدی به این فهرست افزوده نشده اما شناسایی حضور جانوران در مناطق مختلف دقیق‌تر شده است. یعنی اکنون بر اساس اطلاعات آماری موجود مطلع می‌شویم که در کدام منطقه، چه گونه‌ای از حیات‌وحش زندگی می‌کند و چه آسیبی به کشاورزان و دامداران وارد می‌سازند.
