زمان مبارزه با بیماری‌های گندم+ اینفوگرافی

اخبار سبز کشاورزی؛ یکی از نکات مثبت تنوع اقلیم‌های جغرافیایی در ایران، گرمای زودرسی است که مانع از فعال شدن عوامل انواعی از بیماری‌های غلات و آسیب‌زدن به این محصولات استراتژیک است. اما آماده بودن شرایط در مناطق شمالی و احتمال وجود بارش‌های فصلی به همراه بالا رفتن درجه حرارت که مناسب فعال شدن عوامل بیماری‌زا است؛ با مناطق جنوبی کشور تفاوت دارد.

محصولات غلات استان‌های‌جنوبی، تا انتشار این مطلب، برداشت شده و چنانچه اندک شواهدی از آلودگی به بیماری‌ها دیده شود؛ چندان اهمیتی ندارد و از نظر اقتصادی صدمه‌ای به کشاورزان وارد نمی‌کند. به دلیل آن که در دوره‌هایی تاریخی، مزارع غلات شمال کشور تحت‌تاثیر بیماری‌هایی قرار گرفته‌اند؛ که در ادامه شرح داده خواهد شد؛ مسئولان دوایر حفظ‌نباتات پیوسته برای پیشگیری از آسیب‌ها، توصیه‌ها و هشدارهای لازم را به کشاورزان ارایه کرده تا خسارت‌های احتمالی را به حداقل کاهش دهند. بنابراین ضرورت دارد تا غله‌کاران بنا بر تجارب گذشته و اطلاعات ارایه شده از سوی مروجان و مسئولان، به فوریت در کنترل این بیماری‌ها و مدیریت آن‌ها اقدام کنند؛ چرا که سرعت انتشار این بیماری‌ها بسیار سریع بوده و از دست‌رفتن فرصت‌ها، مساوی با نابودی محصولات است.

خسارت

اساساً زنگ زرد به برگ‌های غلات آسیب وارد می‌کند و برگ‌های گندم، به‌ویژه برگ‌های انتهایی و نزدیک به خوشه که در عملکرد آن تاثیر بسزایی دارند. ورود عامل بیماری‌زا به درون برگ از مسیر روزنه‌ها و رشد آن به‌تدریج موجب پاره‌شدن اپیدرم، نابودی بافت‌ها و توقف فتوسنتز می‌گردد.

در مناطق گرمسیر به دلیل کاهش رطوبت و بالا رفتن حرارت، فعالیت این قارچ چندان خسارت اقتصادی بر جا نمی‌گذارد، اما به کشاورزان گندمکار توصیه می‌شود که مراقبت کامل از برگ‌های غلات به‌عمل آورند. زمینه بروز بیماری با حرکت از مناطق جنوبی به سمت عرصه‌های بالاتر و شمالی، بیشتر می‌شود.

مبارزه با زنگ زرد

کشت ارقام متحمل به زنگ زرد و استفاده از بذور گواهی‌شده و دارای شناسنامه.

رعایت تناوب زراعی: به‌منظور کاهش شدت آلودگی در مزارع غلات، می‌توان با کشت گیاهانی چون کلزا، چغندر قند و یا یونجه، به کنترل و مدیریت بیماری اقدام کرد.

رعایت مقدار بذر در واحد هکتار: در بسیاری از موارد دیده می‌شود که گاه بین 300 تا 350 کیلوگرم بذر در هکتار کشت می‌شود که تراکم را به شدت افزایش داده و رطوبت را بالا می‌برد. ضمن آن که مانع از تهویه و کاهش رطوبت در فضای مزرعه می‌گردد. اصولاً بذر مصرفی باید بین 180 تا 220 کیلوگرم باشد و مازاد بر آن می‌تواند زمینه‌ساز انتشار بیماری زنگ زرد گردد.

رعایت مصرف کود: به‌طور کلی کودهای ازته موجب سرعت دادن به رشد رویشی شده و اندام‌های گیاه فاقد استحکام لازم برای مقابله با عوامل بیماری‌زا می‌شوند. برنامه‌ریزی درست در استفاده از کودهای سرک(ازته) مانع از ایجاد زمینه در انتشار بیماری می‌شود.

کنترل رطوبت: در صورت وجود رطوبت در خاک، نیازی به آبیاری اضافی نیست، چرا که باعث تبخیر و بالا رفتن رطوبت در مزرعه شده و بستر لازم برای گسترش بیماری را ایجاد می‌کند.

مبارزه با علف‌های هرز: علف‌های حاشیه و داخل مزرعه که تعداد زیادی از آن‌ها از خانواده گندمیان هستند؛ می‌توانند عاملی در انتقال بیماری باشند. بنابراین دفع این گیاه می‌تواند موجب کاهش انتشار بیماری شود.

مبارزه شیمیایی: مبارزه شیمیایی باید با آگاهی از سوابق بیماری در مزرعه و با هدف پیشگیری به اجرا درآید. با مشاهده اولین آثار بیماری می‌توان از سموم قارچ‌کش نظیر آرته‌آ، تیلت، اینوور و آمیستار اکسترا و ... استفاده کرد.

زنگ قهوه‌ای: زنگ قهوه‌ای که به زنگ‌برگی نیز خوانده می‌شود بیشتر برگ‌ها را تحت‌تاثیر قرار داده و با ایجاد تاول‌های قرمز‌نارنجی تا قهوه‌ای، سطوح فوقانی و زیرین برگ‌ها را آلوده می‌کند. این قارچ باعث آسیب‌زدگی به بافت‌های برگ، از دست دادن آب و درنهایت کاهش محصول به دلیل توقف فتوسنتز می‌شود. تاثیر اصلی با ضعیف بودن و چروکیدگی دانه‌ها است؛ که موجب بی‌کیفیت شدن آ‌ن‌ها می‌گردد.

خسارت: این قارچ یک انگل اجباری بوده و باید برای تکمیل چرخه زندگی خود یک دوره را روی گیاهان خانواده گندم بگذراند. وجود رطوبت بالا و درازمدت و درجه حرارت بین 10 تا 30 درجه سانتی‌گراد، بهترین شرایط جوانه‌زنی و رشد اسپورها را به وجود می‌آورد. بنابراین کشاورزان باید در فصل بهار مراقب این قارچ و خسارت‌های آن باشند.

مبارزه

دادن کود ازته بیش از میزان نیاز گیاه، باعث ظریف شدن بافت برگ‌ها شده و گیاه را مستعد آلوده‌شدن به این بیماری می‌کند. به علت آن که این قارچ می‌تواند روی سایر گیاهان خانواده گندم رشد کند، باید علف‌های هرز اطراف مزرعه را حذف کرد. مدیریت آبیاری با مقدار کمتر، در نوبت‌های بیشتر باعث کاهش رطوبت در فضای مزرعه می‌شود. مبارزه شیمیایی باید با دیدگاه پیشگیرانه و با آگاهی از سوابق بیماری در منطقه باشد و با مشاهده علائم بیماری می‌توان از گروهی از انواع قارچ‌کش نظیر بتوکونازول 25درصد، پروپیکونازول 25درصد(تیلت)، کاربندازیم 5/37درصد و سایر قارچ‌کش‌ها استفاده کرد.

برای مبارزه پیشگیرانه می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

• کشت زود هنگام غلات به‌منظور مقاوم شدن بافت‌های گیاه و امکان برداشت سریع؛

• دقت در استفاده از کودها و به‌ویژه کودهای ازته؛

• حذف بقایای گیاهی پس از برداشت محصول؛

• اجتناب از کشت متراکم که موجب جلوگیری از تهویه رطوبت مزرعه می‌شود.

نتیجه: محصول گندم و سایر غلات خانواده گندمیان مستعد آلودگی به انواع آفات و بیماری‌ها هستند و مناسب‌ترین شرایط برای این عوامل خسارت‌زا فصل بهار است.

در این دوره زمانی، کشاورزان باید روزانه از مزارع بازدید و ظهور و بروز احتمالی آفات و بیماری‌ها را رصد کنند. به دلیل وجود مشخصات مشابه در زنگ‌های گندم، استفاده از قارچ‌کش‌ها و اقدامات پیشگیرانه ضرورت دارد.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۸۶-اردیبهشت ۱۴۰۳