تاثیر تنش حرارتی بر محصول ذرت

اخبار سبز کشاورزی؛ کشت ذرت به گستردگی سطح زیر کشت، تنوع در مصارف و فرآورده‌ها، از علوفه تا سیلو و بذر آن که از عمده نهاده‌های ضروری در تغذیه دام و طیور است، در سراسر جهان و هر منطقه‌ای که از نظر اقلیمی مناسب باشد؛ انجام می‌گیرد.

در ایران پس از برداشت غلات که از حوزه‌های جنوبی کشور آغاز و به‌تدریج به مناطق شمالی کشیده می‌شود، معمولاً کشت جایگزین به‌عنوان یک محصول تابستانی، ذرت است، اگر چه بسته به سنت‌ها و فرهنگ کشاورزی این مناطق امکان دارد محصولات دیگری از قبیل صیفی‌ها نیز کشت شوند.

آغاز کشت ذرت معمولا از خرداد، مصادف با ماه May در اکثر نقاط جهان است، چرا که باید زمین، دارای حرارت مناسب برای جوانه‌زدن بذور ذرت باشد، همین ویژگی، رشد سبزینه‌ای این گیاه را مقارن با ماه‌های گرم تابستان نموده و ضرورت توجه به آبیاری کافی را به وجود می‌آورد. ماه‌های گرم و زمین‌های خشک می‌توانند موجی از تنش بر محصولی تحمیل کند که تازه در حال قدکشیدن است.

نکته مهم در این کشت، طول دوره زمانی آغاز به کار و تفاوت درجه حرارت از جنوب تا شمال است؛ که در بازه‌های زمانی، تغییرات زیادی دارد. با نگاهی به جدول و ارقام هواشناسی و استمرار حرارت‌های بالا، پرسش‌هایی که مطرح می‌شود آن است که درجه گرمای بالا، چه اثراتی بر رشد ونمو ذرت می‌توانند داشته باشند.

بوته‌های ذرت تا چه محدوده حرارتی، حتی با تامین شدن رطوبت کافی می‌توانند در مقابل آن مقاومت کرده و متحمل خسارت نشوند. یک مورد قابل‌قبول آن است که در صورت وجود آب کافی به گیاهان جوان، آسیب کمتری وارد می‌شود. درست است که انسان‌ از حرارت زیاد اذیت می‌شوند، اما با وجود آب در خاک، مشکلی برای کشت ذرت به وجود نمی‌آید.

در شرایطی که امکان دارد رطوبت کافی در خاک وجود داشته باشد، اما سیستم ریشه‌ای گیاه به‌دلیل فشردگی و اشباع بودن خاک از آب، دسترسی مناسبی به آب نداشته باشد؛ امکان دارد برای جذب آب مورد نیاز دچار مشکل شود. نکته‌ای که اهمیت بسیار دارد آن است که اگر چه در چنین شرایطی توقع بر آن است که گیاه به خوبی ریشه دوانده و به آب دسترسی دارد، اما در بعدازظهرها که باد می‌وزد و شدت تبخیر بالا می‌رود، با نگاهی به عمق 10 تا 15 سانتی‌متری خاک(در جایی که ریشه‌ها مستقر هستند) آب کافی برای تغذیه گیاه وجود نخواهد داشت و در آن شرایط گرم، گیاه نمی‌تواند نیاز خود به آب را برطرف نماید.

در مورد ذرت‌هایی که چند روز زودتر کشت شده و در اواخر دوره رشد خود قرار دارند، حرارت می‌تواند در گرده‌افشانی، اختلال به‌وجود آورده و سبب نگرانی کشاورزان شود. علت این نگرانی خشک‌شدن نوک کلاله‌ها و تلقیح‌نشدن بلال‌ها است. ذرت‌هایی که در حد فاصل بین دوره رشد(V6) و (V12) درست پیش از ظهور رشته‌های کلاله هستند؛ سرعت رشد بالایی داشته و خیلی سریع افزایش قد دارند. در این مرحله آن‌ها به آب بیشتری در ناحیه ریشه برای جذب موادغذایی دارند. طولانی‌شدن دوره گرما بدون دسترسی به آب کافی، موجب سرعت در خشک‌شدن خاک و کاهش سرعت رشد بوته‌ها می‌شود.

بنابر تحقیقات به‌عمل آمده، چهار روز گرمای بالا می‌تواند تنش شدیدی به وجود آورده و ذرت‌هایی را که در مرحله 12 تا 14 برگی هستند، دچار پنج تا 10درصد کاهش محصول نماید.

در صورت بروز کاهش رطوبت در خاک، به‌طور معمول برگ‌ها به هنگام بعدازظهر به سمت بالا پیچیده و لوله می‌شوند که می‌تواند نگران‌کننده باشد. ذرت دارای مکانیسم خاصی است که در هنگام تشنگی برگ‌های آن به سمت بالا لوله می‌شوند که باید مورد توجه کشاورزان ذرت‌کار قرار گیرد. این پیچیدگی برگ‌ها به‌معنای کاهش فتوسنتز و درنهایت کاهش روند رشد است. چند روز و یا حتی یک هفته تاخیر در روند رشد بوته‌ها در بلندمدت چندان موثر نیست، چرا که در صورت رفع مشکل تامین آب، این تاخیر قابل جبران است.

ذرت‌هایی که در حال ظهور کلاله‌ها هستند و یا به این شرایط نزدیک می‌باشند؛ در معرض استرس حرارتی بسیار نگران‌کننده بوده و می‌تواند در تشکیل بلال، اثر مستقیم داشته باشد.

در مناطق گرم کشور که ذرت‌ها در حال رشد هستند، کشاورزان باید به برنامه آبیاری مزارع توجه کافی داشته که در غیر این صورت باید در انتظار انتظار کاهش محصول باشند.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۸۸-تیر ۱۴۰۳