نقش تناوب کشت در سلامت خاک و کاهش آلاینده‌ها
رعایت تناوب در کشت محصولات کشاورزی از کهن‌ترین تجربیات انسان کشاورز در مدت هزاران سال از عمر بشر است.
اخبار سبز کشاورزی؛ منشا ظهور چنین ادراکی، نشان‌دهنده شناخت آن از حفظ سلامت خاک، مقابله با عوامل آسیب‌زننده به محصولات و امنیت غذایی است. در حال‌حاضر تولید غذا در سراسر جهان با چالش‌های عمده‌ای مواجه است و ایجاد تعادل در تولید محصولات نیازمند پایداری در تمامی ارکان محیط‌زیست است.
در یک برنامه تناوبی که به روش کشت(گندم-ذرت)، سیب‌زمینی و (سویا-بادام‌زمینی) به اجرا درآمده این نتایج حاصل شد: افزایش 38درصدی محصول، کاهش 39درصدی گاز N2O(اکسیدازت) و بهبود و کاهشی گازهای گلخانه‌ای تا 88درصد.
ضمن آن که کشت گیاهان خانواده نخود(سویا-بادام زمینی) در این برنامه تناوبی موجب فعال کردن هر چه بیشتر میکروارگانیسم‌های خاک، افزایش کربن آلی به میزان 8درصد و ارتقای سلامت خاک شد.
در حوزه جغرافیایی اجرای این برنامه شش ساله در شمال کشور چین، 32درصد به محصول گندم و ذرت پس از محصولاتی چون سیب‌زمینی و سویا و افزوده‌شدن 20درصد به درآمد کشاورزان بوده است.
این آزمون بر لزوم رعایت تناوب کشت و اجتناب از کشت‌های پی در پی و چند ساله یک محصول تاکید دارد؛ ضمن آن که در بهبود سلامت خاک و محیط‌زیست موثر است.
چرا تناوب؟
تولید موادغذایی بیشتر به‌منظور کاهش گرسنگی جهانی در شرایط حفظ سلامت محیط‌زیست چالشی عظیم و تقریبا غیرقابل حل در مقابل انسان قرار داده است.
این چالش برای کشورهای پرجمعیتی نظیر چین، هند و ... و آن‌هایی که منابع کشاورزی محدودی دارند، اثرات بدتری دارد.
اتکاء به روش‌های معمولی و کنونی کشاورزی بر نهاده‌های شیمیایی چون کودها و سموم کشاورزی از هنگام «انقلاب سبز»، باعث ارتقای تولید بعضی از محصولات گردیده؛ و به‌نوبه خود عامل افزایش حجم عظیمی از گازهای گلخانه‌ای و آسیب‌زدن به محیط‌زیست شده است. به‌عنوان مثال در مدت 30 سال گذشته، تولید محصولات کشاورزی چین 74درصد افزایش داشت که این مقدار به قیمت مصرف 300درصدی کودهای شیمیایی است.
در سال 2019، میزان تولید یکی از گازهای آلاینده چین به 2/4 گیگاتن گازکربنیک رسید که 50درصد آن ناشی از تولید محصولات کشاورزی بود. چنین مقادیری از آلاینده‌ها، نشان‌دهنده نابود کردن سلامت خاک و رها کردن حجم وسیعی از گازهایی است؛ که عامل گرم شدن هوای کره زمین شده‌اند.
موضوعات نوآورانه‌ای ازقبیل: روش‌های کشاورزی تلفیقی و رعایت تناوب به‌منظور رفع چالش‌های به‌وجود آمده در تولید غذا و پایداری محیط‌زیست ارایه شده است.
این روش‌ها مجموعه‌ای از چگونگی تولید غذا برای متقاضیان و غذای سالم برای کشورهای کم‌درآمد را با در نظر گرفتن نیازهای دیگری چون تامین غذای دام‌ها، انواع فیبر و سوخت‌های زیستی، عرضه می‌کنند. ضمن آن که موجب افزایش درآمد کشاورزان می‌شوند.
مشاهده‌های به‌عمل آمده از این تجربه اثرهای مثبت بسیاری از انجام تناوب و رعایت تنوع در عملکردهای اکوسیستم‌ها را نشان داد. براساس یافته‌های این بررسی و مناطق زیرکشت‌های دوگانه، تخمین زده می‌شود که به میزان شگفت‌آوری از حجم آلاینده و گازهای گلخانه‌ای کاسته می‌شود.
دلیل دیگر از اثرات رعایت تناوب، یک کاهش 3/6میلیون تنی از مصرف کودهای ازتی بود، ضمن آن که افزایش 20درصدی درآمد برای کشاورزان به‌وجود آورد.
ترسیب‌کربن در این برنامه، در مقایسه با کشت گندم زمستانی و ذرت تابستانی بسیار بیشتر بود که در افزایش محصول تاثیر داشت. نتیجه آن که کشت‌های تک‌محصولی مستمر و هرساله موجب تخریب خاک و تولید گازهای آلاینده می‌شود و درآمد کشاورزان را نیز افزایش نمی‌دهد.
ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۸۹-مرداد ۱۴۰۳
