چهار راهبرد اساسی در مسیر ارتقای بهره‌وری کشاورزی، در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی

بهره‌وری کشاورزی، نه ‌فقط یک شاخص اقتصادی بلکه معیاری کلیدی برای سنجش پایداری، تاب‌آوری و امنیت غذایی کشور است.

اخبار سبز کشاورزی؛ در هفته بهره‌وری، فرصتی دوباره فراهم می‌شود تا به اهمیت ارتقاء بهره‌وری در بخش کشاورزی با نگاهی راهبردی و آینده‌نگرانه بنگریم.

امروز با چالش‌هایی چون محدودیت منابع آبی، تغییرات اقلیمی، و افزایش هزینه‌های تولید روبه‌رو هستیم؛ ازاین‌رو افزایش بهره‌وری، تنها مسیر ممکن برای دستیابی به توسعه متوازن و پایدار در این بخش حیاتی است.

هفته بهره‌وری فرصتی مغتنم برای بازنگری در سیاست‌ها، برنامه‌ها و عملکردها در حوزه‌های مختلف توسعه‌ای کشور به‌ویژه در بخش کشاورزی است؛ بخشی که هم‌زمان با مسئولیت سنگین تأمین امنیت غذایی، سهم قابل توجهی از اشتغال و اقتصاد ملی را نیز بر عهده دارد.

با توجه به محدودیت‌های فزاینده در منابع پایه تولید همچون آب، خاک و انرژی، حرکت به‌سمت کشاورزی بهره‌ور، ضرورتی غیرقابل انکار است و باید به‌عنوان یک راهبرد ملی در دستور کار دولت، جامعه علمی و بخش خصوصی قرار گیرد.

بهره‌وری در کشاورزی به‌معنای افزایش بازدهی تولید نسبت به نهاده‌های مصرفی است؛ اما در نگاه نوین، این مفهوم فراتر از صرفاً تولید بیشتر با ورودی کمتر است.

امروز بهره‌وری به توانایی کشاورزی در پاسخگویی پایدار به نیازهای غذایی جامعه، حفظ منابع طبیعی، ارتقای کیفیت محصول، و افزایش درآمد بهره‌برداران نیز مربوط می‌شود.

به همین دلیل است که در برنامه‌ریزی اقتصادی بخش کشاورزی، بهره‌وری به‌عنوان محور تحول و توسعه مورد توجه ویژه قرار دارد.

در سال‌های اخیر، وزارت جهاد کشاورزی برنامه‌های متعددی در راستای ارتقای بهره‌وری تدوین و اجرا کرده است؛ از جمله توسعه کشاورزی دانش‌بنیان، اصلاح الگوی کشت، بهبود بهره‌برداری از منابع آب و خاک، و حمایت از سرمایه‌گذاری‌های فناورانه.

تأکید ما بر این است که بهره‌وری تنها به معنای افزایش تولید نیست، بلکه استفاده بهینه از نهاده‌ها، کاهش ضایعات، افزایش کیفیت، و ارتقای معیشت بهره‌برداران نیز بخش جدایی‌ناپذیر آن است.

در این مسیر، همراهی کشاورزان، نخبگان، بخش خصوصی و دستگاه‌های اجرایی ضروری است تا بتوانیم کشاورزی ایران را به سمت پایداری، رقابت‌پذیری و خودکفایی بیشتر سوق دهیم.

در مسیر ارتقای بهره‌وری کشاورزی، چهار راهبرد اساسی در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته است:

۱- توسعه کشاورزی دانش‌بنیان و فناورمحور امروزه بدون استفاده از فناوری‌های نوین، تحقق بهره‌وری پایدار غیرممکن است. از توسعه سامانه‌های هوشمند آبیاری گرفته تا استفاده از بذور اصلاح‌شده، سیستم‌های مکانیزه کشت و برداشت، و پایش‌های دقیق اقلیمی، همه در افزایش بازدهی نقش دارند.

ما به‌دنبال بسترسازی برای ورود استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز علمی به عرصه‌های تولیدی هستیم تا فناوری را از آزمایشگاه به مزرعه منتقل کنیم.

۲- اصلاح الگوی کشت بر مبنای منابع و مزیت‌های منطقه‌ای برای دستیابی به بهره‌وری، باید تولید محصولات کشاورزی متناسب با اقلیم، منابع آب و نیاز بازار صورت گیرد. در این راستا، الگوی کشت ملی به‌عنوان یک سند راهبردی تنظیم شده و در حال اجراست.

هدف این است که کشاورز بداند در کجا، چه محصولی، با چه حجمی و در چه زمانی کشت کند تا بیشترین بازده اقتصادی و زیست‌محیطی را داشته باشد.

۳- افزایش بهره‌وری آب و خاک با توجه به اینکه بیشترین مصرف آب کشور در بخش کشاورزی است، اصلاح روش‌های آبیاری، تغذیه مناسب گیاه، تناوب زراعی و جلوگیری از فرسایش خاک، جزء اقدامات کلیدی به‌شمار می‌روند.

توسعه سامانه‌های آبیاری تحت فشار، زهکشی اراضی، تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی ازجمله برنامه‌هایی است که با هدف کاهش هدررفت منابع و افزایش بهره‌وری به‌صورت گسترده دنبال می‌شود.

۴-کاهش ضایعات و ریزش محصولات در مراحل مختلف تولید تا مصرف طبق آمارها، بخشی از محصولات کشاورزی در مراحل برداشت، حمل‌ونقل، انبارداری و حتی بازار مصرف از بین می‌روند. کاهش این ضایعات، یکی از آسان‌ترین و ارزان‌ترین روش‌ها برای افزایش بهره‌وری است.

استفاده از ماشین‌آلات برداشت مناسب، آموزش بهره‌برداران، ایجاد زنجیره سرد، و توسعه صنایع تبدیلی از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند میزان ضایعات را تا حد قابل توجهی کاهش دهند.