نقش ملکه زنبوران عسل در کندو

به گزارش اخبار سبز کشاورزی؛ ملکه، رئیس و بزرگ هر کلنی زنبورعسل است و تمام امور از تخمگذاری گرفته تا هماهنگ‌نمودن تمام رخدادهای به‌وجود آمده در کندو، زیر کنترل او قرار دارند، اما زندگی وی در کندو، عاری از خطر حمله حشرات شکارچی گرفته تا از دست‌دادن اقوام و بستگان نیست.

حال نگاهی به داخل کندوها داشته باشیم و ببینیم ملکه‌ها چه کارهایی انجام می‌دهند. هر زنبور ملکه، دو وظیفه برعهده دارد که اولین و عمده‌ترین آن، تولیدمثل مداوم و افزودن تعداد زنبوران یک کلنی است و این‌گونه دوام و بقای کلنی زنبوران به وجود ملکه بستگی دارد. وظیفه دوم، تولید و پراکندن ماده «فِرِمون» برای ایجاد هماهنگی و آرامش در کندو است.

سرآغاز زندگی

یک زنبورعسل زمانی که قرار است تبدیل به ملکه شود، علائمی از بابت زمان بروز تغییر در کندو ارسال می‌کند. چنین ملکه‌هایی یک ماده شیمیایی«فِرِمون» در فضای کندو پراکنده می‌کنند.

بدون وجود چنین ماده‌ای در کندو، کارگران تمرکز خود را از دست داده و ضمن توقف فعالیت‌های تولید غذا(عسل)، شروع به تخمگذاری می‌کنند که البته این تخم‌ها فاقد خصوصیات تخم‌های حاصل از ملکه هستند.

بنابراین زمانی که کلنی احساس نماید این فِرِمون از کندو حذف شده است؛ شروع به انجام اقدامات ضروری و اجتناب‌ناپذیر خود می‌کند. حال این اتفاق بر اثر پیر شدن ملکه و یا هر موضوع دیگر باشد، کارگران برای جلوگیری از نابودی کلنی اقدامات خود را شروع می‌کنند.

پرورش یک ملکه

تولد یک ملکه در کندو کاملا با تولد کارگرها متفاوت است، چرا که آن‌‎ها نیازمند یک جیره غذایی خاص برای ملکه شدن هستند. زنبوران پرستار باید برای ملکه آینده، حجره بزرگ‌تر بسازند و هنگامی که ملکه موجود در کندو در این حجره تخمگذاری می‌کند آن‌ها، لارو متولد شده را با ژل‌رویال تغذیه می‌کنند.

تمام لاروها در سه روز اول از ژل‌رویال تغذیه می‌شوند، اما زنبوری که قرار است به ملکه تبدیل شود پس از روز سوم باز هم با ژل‌رویال تغذیه می‌شود. این ژل یک ماده کرم‌رنگ تقریباً سفید است که توسط زنبوران پرستار جوان تولید و در تمام دوره لاروی به او خورانده می‌شود. ملکه‌های جدید در آغاز زندگی خود به روشی ویژه توسط زنبوران پرستار مراقبت می‌شوند.

امکان دارد که در یک کندو تا 20 عدد از لاروها با چنین موادغذایی تغذیه شوند و به همین دلیل امکان بقای کندو تضمین می‌شود. زنبوران ملکه داخل حجره‌ها پس از تکمیل دوره رشد خود شروع به جویدن درپوش حجره کرده و از آن خارج می‌شوند. زنبوران پرستار به آن کمک می‌کنند تا از حجره خارج شوند.

فقط یک ملکه

ملکه منتخب شروع به حذف و کشتن خواهران خود می‌کند. با به‌کار بردن یک تکنیک خاص نظیر جیک‌جیک کردن به سایر ملکه‌های موجود در کندو پیام‌هایی را ارسال می‌کند که آن‌ها نیز به پیام او جواب می‌دهند و به این ترتیب یک جنگ مرگبار شروع می‌شود. ملکه‌هایی که هنوز در حجره‌ها هستند برای دفاع از خود فرصت و شانس چندانی ندارند و سریع کشته می‌شوند.

جایگزینی

هنگامی که یک کندو به میزان کافی رشد کرد و پرجمعیت شد، نبردی برای تسلط بر کندو بین ملکه‌های باکره برای ماندن در کندو رخ می‌دهد. به‌دلیل آن که امکان دارد ملکه موجود در کندو پیر شده و دیگر توان تخمگذاری را نداشته و فِرِمون کافی تولید نمی‌کند، ملکه پیشین چندان شانسی برای ماندن در مقابل ملکه جوان‌تر ندارد و با نیش‌خوردن‌های پیاپی توسط ملکه جوان کشته می‌شود. یک ملکه باکره بین 5 تا 8 روز با روشی استثنایی تغذیه می‌شود؛ تا عضلات آن قوی و برای پرواز جفت‌گیری آماده شود.

جفت‌گیری

معمولاً ملکه جدید با زنبوران نر کندوی خود جفت‌گیری نمی‌کند، بنابراین مسافت‌های زیادی را طی کرده تا به مکانی برسد که زنبوران نر زیادی پرواز می‌کنند. زنبوران نر، ملکه جوان را از روی بوی خاصی که از آن پراکنده می‌شود، شناسایی می‌کنند.

ملکه جدید برای باقی‌ماندن در کندو باید قادر به لقاح و تخمگذاری باشد که کاری چندان ساده نیست. برای به‌دست آوردن یک اختلاط ژنتیکی پایدار و قوی، نرهایی از چند کندو که مقاوم به بیماری‌ها و تغییرات اقلیمی هستند با کمک یکدیگر برای پروازهای جفت‌گیری به حرکت در می‌آیند. هنگامی که هوا کاملاً مساعد و بدون وجود بادهای تند است، ملکه آینده کندو را ترک و شروع به بالا رفتن می‌نماید و در منطقه‌ای که نرها اجتماع کرده‌اند؛ برای جفت‌گیری به پرواز ادامه می‌دهد.

ملکه با تعدادی از نرها(بین 10 تا 20 زنبور نر) به‌منظور جمع‌آوری مقدار اسپرم لازم برای تخمگذاری جفت‌گیری می‌کند تا بتواند با جمع‌آوری اسپرم کافی بقیه عمر خود را در کندو ادامه دهد.

این جفت‌گیری به معنای پایان زندگی نرها است چرا که بخشی از بدن آن‌ها جدا شده که موجب بروز یک جراحت مرگبار برای آن‌ها می‌شود. هنگامی که ملکه جدید حاکمیت خود را بر کندو احراز و وظایف تولیدمثلی خود را انجام داد زمان اداره کردن کندو با هزاران زنبور کارگر فرا می‌رسد.

کارهای روزانه ملکه

کارهای روزانه ملکه شامل موارد زیر است:

• بازرسی از حجره‌ها و تخمگذاری در آغاز روز؛

• در اواسط روز به تخمگذاری ادامه می‌دهد و اوقات کوتاهی را به غذا خوردن می‌پردازد؛

• بعدازظهرها روند تخمگذاری ادامه یافته و کارگران به‌طور پیوسته مراقب آن هستند؛

• شب‌ها به دلیل کاهش فعالیت کارگران در کندو، ملکه نیز فعالیت‌های خود را کاهش می‌دهد.

وظیفه اصلی ملکه در کندو تخمگذاری است و روزانه تا حدود دو هزار تخم در حجره‌های آماده می‌گذارد. ملکه شکم خود را به‌طور کامل وارد حجره می‌نماید تا تخم در کف حجره گذاشته شود.

ملکه تصمیم می‌گیرد که تخم‌ها را چگونه تلقیح نماید. تخم‌های تلقیح‌شده مبدل به کارگر ماده می‌شوند و در غیر این صورت مبدل به یک زنبور نر می‌گردند و این کار روزانه صدها بار انجام می‌شود.

رهاسازی فِرِمون یا همان بوی خاص ملکه، امری حیاتی برای کندو است که با حرکت ملکه به اطراف، این ماده پخش می‌شود. هیچ‌گاه ملکه، مشکل تهیه غذا ندارد؛ چرا که زنبوران کارگر این وظیفه را به‌خوبی انجام می‌دهند.

طول عمر ملکه

ملکه بین سه تا چهار سال زندگی می‌کند که نسبت به سایر زنبوران طولانی‌تر است. زنبوران بین شش هفته در دوره‌های فعال و چند ماه در دوره‌های غیرفعال زندگی می‌کنند.

نرها در حدود هشت هفته(دو ماه) زندگی می‌کنند و پس از جفت‌گیری می‌میرند.

 Maurice Polydore Marie Bernard Maeterlinck

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۸۴-اسفند ۱۴۰۲