نژادهای مختلف زنبورعسل

اخبار سبز کشاورزی؛ یکی از ویژگی‌های زنبورعسل، تفاوت نژادی در این نوع حشره است. امروزه ده‌ها نوع نژاد زنبورعسل شناخته و دسته‌بندی شده است که هرکدام از آنها ویژگی‌ها و شرایط خاص خود را دارد.

اما در کل اول باید بدانیم نژاد در زنبورعسل به چه معناست و به چند دسته تقسیم می‌شود؟ وقتی صحبت از نژاد می‌شود، دو سوال مطرح می‌گردد که کدام‌یک اهمیت بیشتری دارد؛ نژاد جغرافیایی یا نژاد پرورشی؟

برای پرورش زنبورعسل، این دو بسیار با هم تفاوت دارند.

نژاد جغرافیایی: زنبورهای بومی یک منطقه که طی میلیون‌ها سال خود را با محیط و اقلیم آن منطقه سازگار کرده‌اند(این بدان معنی نیست که این نژاد دارای تمام مزایا برای منطقه خودشان هستند).

نژاد پرورشی: نژادی است که طی ده‌ها سال در رابطه با اصلاح نژاد و تقویت نمودن پتانسیل‌های مورد نیاز آن برای یک زنبورداری کار و اصلاح شده است. نژادهای پرورشی، حاصل تلاقی‌ها می‌باشند. مثل نژاد بوکفست در انگلستان یا حاصل کار اصلاح نژادی دقیقی باشد؛ مانند زنبور نژاد کارنیکا.

زنبورداران با توجه به منطقه نگهداری کندوها، شرایط جوی، نوع و مقدار محصولی که می‌خواهند زنبور برای آنها تولید کند و پارامترهای دیگر انتخاب می‌کنند که از کدام نوع نژاد زنبورعسلی استفاده کنند.

در حال حاضر تمامی زنبورعسل‌ها به چهار نژاد اصلی جغرافیایی تقسیم می‌شوند:

• زنبورعسل معمولی یا اروپایی که شامل مجموعه ایرانی، سیاه، قفقازی و کارنیولان است

• زنبورعسل شرقی یا هندی

• زنبورعسل بزرگ

• زنبورعسل کوچک

نژاد ایرانی: یک نژاد خالص و از بقیه نژادها قانع‌تر است. مصرف غذای دستی در زمستان کمتر دارد و سرمای زمستان را به‌خوبی تحمل می‌کند. اما بیشتر نیش می‌زند و تولید زیاد بچه دارد و مقدار تولید محصولش نسبت به گونه‌های اصلاح شده کمتر است.

نژاد کارنیولان: نیش‌زنی کمتری دارد و زمستان را با مقدار کمی غذا می‌گذراند و تولید بره‌موم کمی دارد اما در پاییز جمعیت کلنی به‌شدت ریزش دارد.

نژاد قفقازی: نیش‌زنی کم و بچه‌دهی کمتر اما مصرف غذای زمستان بالاتری دارند و بسیار به بیماری‌ها به‌ویژه نوزما حساس هستند.

نژاد سیاه: نیش‌زنی کمتر و در زمستان مقاوم‌تر هستند اما نسبت به بیماری‌های لارو بسیار حساس هستند.

در کل انتخاب اینکه چه نژادی از زنبورها بهترین هستند بسیار سخت و دشوار است اما امروزه اکثر کشورها در حال بازگشت به استفاده و اصلاح نژادهای بومی خود هستند. نمونه آن را می‌توان در طرح Smart Bee در اتحادیه اروپا مشاهده کرد.

کشور ما هم با وارد کردن نژادهای اصلاح شده از خارج متاسفانه از نژاد بومی و منطقه‌ای خود دور شده است و باید تا ذخایر ژنتیکی این حشره با ارزش از دست نرفته روی نژادهای بومی خود بیشتر کار کند. پس باید در ابتدای امر زنبورداران را به این باور رساند که اصلاح نژاد بومی می‌تواند بسیار مفید و کارامد و به تولید خوب بینجامد.

در مرحله بعد به‌طور یقین، همه زنبورداران برای حفظ گونه‌های بومی و استفاده از آن، مشارکت بیشتری خواهند کرد.

دانستن این نکته حائز اهمیت است که بهترین زنبورعسل در هر منطقه زنبورهای بومی و محلی همان منطقه هستند؛ چون کاملا با شرایط آب و هوایی و جوی و اقلیمی آن منطقه سازگار هستند. مشروط‌بر اینکه بتوان از نظر ژنتیکی خصوصیات مطلوب در آنها ایجاد کرد.