زنبوران را برای زمستان آماده کنید

اخبار سبز کشاورزی؛ با آغاز پاییز، در بسیاری از نقاط سردسیری کشور، علائم فرارسیدن روزها و شب‌های سرد به چشم می‌خورد. در پایان مهر، در برخی از مناطق، بارش برف و تغییر درجه هوا را شاهد هستیم. با از راه رسیدن سرما، برخی از گیاهانی که امکان مهیا کردن گرده و شهد برای زنبوران را داشته‌اند؛ به پایان عمر خود نزدیک می‌شوند.

در هنگامی که طول روز و شب تقریبا حالت مساوی داشته و به‌تدریج از طول روز کاسته می‌شود؛ به همین شکل شاهد کاهش گرمای تابستان در روز و افزایش ساعت‌های خنک و گاه سرد در شب‌ها هستیم. این تغییر ساعات شبانه‌روزی و همچنین درجه حرارت، بر فعالیت‌های زنبوران تاثیر می‌گذارد.

همان‌طور که مهر، زمان پایان برخی از فعالیت‌های کشاورزی است(به علت برداشت محصولات تابستانی)؛ این ماه برای زنبورداران به‌ویژه در مناطق سردسیر نیز هنگام تصمیم‌گیری برای جابه‌جایی و مهاجرت کندوهای پر از زنبور و یا تدارک لازم برای گذران زنبوران در زمستان است.

در بهار و تابستان، عسل‌ها طعم و رنگ خاص دارند. اما به محض آن که پاییز می‌رسد؛ زنبورداران تازه‌کار، ممکن است متوجه یک بوی غیرمعمول شبیه بوی جوراب‌های کثیف، در اطراف و نزدیک کندوهای خود شوند. تنها علت این بوی ناخوشایند، به دلیل تغذیه زنبور از گیاهی به نام(Goldenrod) یا روئینه‌زرین است. این گیاه در شمال ایران و مناطق کوهستانی بسیار می‌روید. همچنین، دارای گل‌های فشرده زردرنگ و برگ‌های باریک است.

یکی دیگر از گل‌های فصل پاییز، گل حنای زرد (Jewelweed) است که در مناطق کوهستانی رشد می‌کند. بنابراین زنبوران برای ادامه حیات خود و کندو، ناچار به جمع‌آوری گرده‌گل‌های این گیاهان هستند.

بسیاری از زنبورداران در ابتدای پاییز، اوقات خود را به دفع و مبارزه با کنه واروا سپری می‌کنند؛ که کار درستی است. این بهترین زمانی است که پس از پایان تابستان و تغییر شرایط آب و هوایی، امکان انجام چنین اقدام‌هایی وجود دارد.

انتخاب داروهای ضدکنه چندان اهمیتی ندارد؛ بلکه به‌کارگیری این مواد برای مقابله با این آفت، واجد اهمیت است. با مرگ تدریجی زنبوران تابستانی، زنبوران زمستانی جایگزین می‌شوند. این‌ها همان زنبورانی هستند که باید دوام و بقای کندو را در این دوران برعهده بگیرند. به همین دلیل است که باید زنبورداران برای حفظ کندو و سلامت آن، توجه ویژه‌ای به این زنبوران داشته باشند.

آنچه قابل بحث است این که نسل مذکور باید ضامن تولیدمثل کندو و سلامت آن در سال آینده باشند. چرا که به دلیل عمر کوتاه زنبوران کارگر از شهریور تا آذر، یک دوره از جمعیت کندو، به‌طور کامل تعویض می‌شود.

زنبوران زمستانی

از اواخر پاییز، بیشتر کندوها جمعیت جدیدی دارند. این زنبوران جدید، مسئولیت مراقبت از کلنی را از اواسط پاییز برای بهار سال آینده، برعهده دارند. بنابراین مراقبت از ملکه و لاروهای درون حجره و تغذیه آنها در طول زمستان بر دوش زنبوران جدید نهاده شده است.

زنبوران برخلاف بسیاری از حشرات، به خواب زمستانه نمی‌روند؛ بلکه در تمام طول زمستان به شکل نیمه‌فعال درون کندو باقی می‌مانند. در خارج از کندو هم، مانند یک خوشه گرد، دور هم جمع شده و از عسل جمع‌آوری شده تغذیه می‌کنند تا بتوانند حرارت کندو را تنظیم نمایند.

در پاییز، ملکه روند تخمگذاری خود را آهسته کرده و در زمستان تقریباً آن را متوقف می‌کند.

قبل از این کار، انواعی از تخم‌های خاصی را در حجره‌ها می‌گذارد که به آن زنبور زمستانی گفته می‌شود. این زنبوران از نظر فیزیکی با زنبورهای تابستانی تفاوت داشته و عمر طولانی‌تری دارند. در دوره لاروی غذایی به آنان داده می‌شود که در مقایسه با زنبوران تابستانی، پروتئین و یا در واقع گردة کمتری دارد. این جیره غذایی ویژه، باعث می‌شود که چربی بیشتری در بدن آنان ذخیره شود.

نکته تعجب‌آور آن است که این ماده غذایی، موجب ایمنی سیستم‌های بدنی زنبور شده و عمر آن‌ را افزایش می‌دهد.

از ابتدای پاییز انتقال از زنبوران استفاده‌کننده از این منابع، به زنبورانی که چربی در بدن آنان ذخیره می‌شود؛ آغاز می‌گردد. این روند به زنبوران اجازه می‌دهد که به جای شش هفته، شش ماه زندگی؛ و نوسانات حرارتی را بهتر تحمل کنند. به علت این تفاوت در فیزیولوژی، آنان به‌عنوان یک قشر منحصر به‌فرد از زنبوران شناخته می‌شوند.

آمادگی برای زمستان

یکی از مهم‌ترین و موثرترین کارهایی که یک زنبوردار می‌تواند برای کمک به کلنی‌های خود در زمستان انجام دهد؛ اطمینان داشتن از وجود منابع غذایی کافی برای زنده ماندن زنبوران در ماه‌های زمستان سرد است.

یکی از این اقدام‌ها، دادن مکمل به زنبوران از اولین ماه پاییز است. که با این روش، عسل ذخیره‌شده در کندو تا زمان طولانی‌تری مورد استفاده زنبوران قرار می‌گیرد.

اخبار سبز کشاورزی؛ به‌نظر نمی‌رسد که زنبوران در شب‌های سرد، از شربتی مصرف کنند که برای آنان تهیه می‌شود. چرا که این شربت در طول روز به اندازه کافی گرم نمی‌شود تا برای زنبوران جذاب به‌نظر آید. نکته دیگر آن است که با تمام شدن غذا در بعضی از کندوها، امکان دارد که زنبوران به کندوهای دارای غذای کافی، دستبرد بزنند.

توصیه می‌شود که در اوایل پاییز از یک شربت مخلوط به نسبت 2 به 1 از شکر و آب و در پایان فصل از نسبت 3 به 1 از شکر و آب استفاده شود. یک مخلوط غلیظ باعث می‌شود تا زنبوران انرژی کمتری برای تبدیل آب به عسل صرف کنند. از طرفی ماندگار شدن رطوبت اضافی در کندو می‌تواند موجب بروز مشکلاتی گردد.

در صورت تمایل به تهیه یک غذای کمکی می‌توان از نیشکر و یا چغندر گرانوله به جای پودر شکر استفاده نمود. برای تولید شربت از این مواد باید آن را حرارت داد تا شیره غلیظی به‌دست آید. اما زیاد نباید غلیظ شود. برای تهیه این شربت، به جای جوشاندن شربت اصلی، ابتدا آب را جوش کنید تا ترکیبی سمی تولید نشود که برای زنبور زیان‌بخش است. برای جلوگیری از فعالیت قارچ‌ها می‌توان در چنین شربتی یک قاشق چای‌خوری سرکه‌سیب اضافه کرد.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۹۱-مهر ۱۴۰۳