ناگفته‌هایی از خطرات آفتکش
سموم قارچ‌کش، آفتکش و ... در پوست و درون میوه و مواد پروتئینی وجود دارد و تا دوره کارنس تمام نشود؛ مصرف آن فاجعه می‌آفریند.
اخبار سبز کشاورزی؛ چه آب معدنی بخورید یا اینکه میوه و سبزی را ده‌بار بشویید؛ متاسفانه زمین، آب و هوای اطراف آلوده شده است. سموم قارچ‌کش، آفتکش و... در پوست و درون میوه و مواد پروتئینی وجود دارد و تا دوره کارنس تمام نشود؛ مصرف آن فاجعه می‌آفریند.
در برخی از کشورها، عده زیادی که بیشتر آنان، کشاورزان استفاده‌کننده از سموم کشاورزی هستند؛ از بیماری‌هایی مانند پارکینسون یا سرطان رنج برده و پرونده‌های بسیاری در رابطه با اثرات سموم کشاورزی و وجود بعضی از بیماری‌ها، موجب تشکیل پرونده و ادعای خسارت‌های چندین میلیارد دلاری شده است.
به عنوان مثال محققان در رابطه با اثرات آفتکشها بر کودکان کشاورزان و خطراتی که بر فرزندان نوجوان آنها به‌وجود می‌آورند؛ در آمریکا تحقیقاتی به‌عمل آورده‌اند.
یک شرکت تولیدکننده بذر که محصولات آن با پوششی از آفتکش‌های معمولی همراه هستند، موجب آلوده کردن آب‌ها، خاک و هوا و باعث مرگ زنبوران و برخی دیگر از حشرات و جانوران شده است.
این محققان در پی آن هستند تا معلوم کنند که آفتکشها در چه مقادیری وارد خانه‌های مصرف‌کنندگان میوه، سبزی و صیفی و مواد پروتئینی شده و امکان دارد در بلندمدت سلامتی شهروندان را با خطر روبه‌رو نمایند.
مصرف 400 هزار تن انواع موادشیمیایی برای مبارزه با علف‌های هرز، آفات و قارچ‌ها در طول یک سال در آمریکا، اغلب از دید مردم عادی غیرقابل مشاهده است؛ اما براساس مطالعات به عمل آمده در مدت 15 سال گذشته، تاثیر گسترده و خطرناک بقایای سموم شیمیایی در زنجیره غذایی، اثرات آنها بر میکروارگانیسم‌های خاک و ایجاد بیماری در انسان و دیگر جانوران، اثبات شده است.
در چند دهه اخیر، هشدارهای بسیاری از سوی سازمان‌های بهداشت و سلامت، در سطح جهانی و ملی، به مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان آفتکشها داده شده است.
با توجه به تولید و فروش محصولات کشاورزی ارگانیک و ارتقای عملیات کشت تا میزان بدون استفاده از آفتکشها انجام شده؛ اما استفاده از این سموم همچنان ادامه داشته و رو به افزایش است.
براساس برآوردهای سازمان جهانی FAO، در سال 2020 کشور آمریکا در مقایسه با سایر کشورها بیشترین مقدار آفتکش را مصرف و در فاصله زمانی 1990 تا 2020، مقدار 33درصد به مصرف سموم در آن افزوده شده است؛ که مشابه این موضوع را می‌توان در سایر کشورها و به‌ویژه جوامع در حال توسعه مشاهده کرد.
در این بازه زمانی کارخانه‌های تولیدکننده آفتکش و بذر، توسعه یافتند و قدرت بیشتری پیدا کرده‌اند. چهار شرکت Chemchina مالک سینجنتا(Syngenta)، بایر(همراه با مونسانتو)، BASF و COVERTA، در حال‌حاضر افزون‌بر 62/3درصد از کل فروش آفتکش در جهان را در اختیار دارند؛ که استراتژی این شرکت‌ها در تسلط و نفوذ هر چه بیشتر در بازارهای جهانی است.
پرسش‌های بی‌شماری باید مطرح، بررسی و مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گیرند که اساساً در چه زمان و مکانی باید چه میزان از آفتکشها استفاده کرد. ما باید بدانیم که شرکت‌های سازنده سموم کشاورزی چگونه با اثرگذاری بر ذهن و اندیشه مصرف‌کنندگان در مورد میزان سمیت آفتکش، روش کاربری و راهکارهای مراجع رسمی در حفاظت از سلامت شهروندان، اثرمی‌گذارند. در حالی که سم گلایفوسیت در بدن آدم‌ها سرطان ایجاد می‌کند و سموم نئونیکوتینوئیدها در آب‌های جاری در حرکت‌اند وخامت وضعیت تنوع‌زیستی و محیط‌زیست از مصرف آفتکشها بیشتر می‌شود.
در اواخر سال 2023، چهار محقق از کشورهای آمریکا، آلمان و مالزی، بررسی‌های خود را درباره مواردی از سموم را منتشر کردند که غیرعمدی باعث مسموم‌سازی و مرگ در سطح جهان شده بود. این نتایج به‌دست آمده حیرت‌انگیز و تکان‌دهنده است.
ارقام نشان داد که 44درصد از کشاورزان، کارگران کشاورزی و کاربرانی که حداقل یک‌بار در معرض سموم کشاورزی قرار گرفتند؛ از این مواد آسیب دیدند و سالیانه یازده هزار نفر از آنان به علت در معرض سموم قرار گرفتن، جان خود را از دست دادند.
بر همین اساس اثرات بسیار بیشتر و شدیدتری روی حشره‌ها، جانوران حیات‌وحش و بر اکوسیستم بر جای گذاشتند.
در بررسی‌ای که به تازگی براساس 170 مطالعه جداگانه از 140 کشور به اجرا درآمد، نتایج حاصله به ما هشدار می‌دهد که مراقب آلودگی‌های اتفاقی به سموم کشاورزی باشیم. برای مثال: آفتکش کلروپیریفوس که به‌عنوان یک ماده شیمیایی تخریب‌کننده مغز شناخته می‌شود؛ در سطح وسیعی در جهان مصرف می‌‌گردد و می‌تواند بر مغز کودکان اثرات مخرب بر جا بگذارد.
یکی از نکات مهم در آلودگی به سموم آفتکش در جهان، افزایش صعودی مصرف 81درصدی آن در 35 سال گذشته به ارقامی غیرقابل باور رسید. چنانکه در آمریکای‌جنوبی نسبت مصرف سموم تا 500درصد افزایش داشت در حالی که در اروپا این مقدار فقط 3درصد بود. نکته قابل تامل آن است که حکومت‌های این محدوده جغرافیایی، قوانین و روش‌های لازم برای کنترل سموم را به کار نمی‌برند.
تقریباً در تمام عرصه‌های کشاورزی، همچنان از سمومی استفاده می‌شود که برای انسان، جانور و محیط‌زیست، زیان‌بار تشخیص داده شده‌است.
***
شاید در ایران، سازمان صدا و سیما بتواند یک کار فرهنگی-ترویجی انجام دهد و آن این است که به‌عنوان یک وظیفه حداقلی با همکاری وزارت کشاورزی در همه شبکه‌های خود بتواند کشاورزان را آگاه سازد که بروشور و راهنمای سموم مطالعه کنند؛ زیرا باید مصرف سم به‌اندازه و در زمان‌های مشخص انجام شود؛ تا اینکه رعایت واقعی دوره کارنس که بستگی به نوع سم دفع‌آفات و ... دارد؛ به طور صحیح انجام شود.
چون عده‌ای از تولیدکنندگان در کشاورزی، فکر می‌کنند با میزان بیشتر سم و انجام سمپاشی بیشتر، تولیدمحصول افزایش می‌یابد.
ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۸۸-تیر ۱۴۰۳
