جدال بر سر ممانعت یا تولید سم راندآپ

اخبار سبز کشاورزی؛ در همین حال سال‌ها پس از استفاده برخی سموم در مزارع و باغات یا دامپروری‌ها و بعد از مراجعه بیماران به مراکز پزشکی مشخص می‌شود یک سم توانسته بیماری‌های جدی مانند سرطان را به انسان‌ها تحمیل کند و حالا گویا Rundup چنین غوفایی به پا کرده است.

کارشناسان بر این اتفاق‌نظر هستند که بین 30 تا 40 درصد از افزایش تولید محصولات کشاورزی ناشی از استفاده از کودهای شیمیایی و نیز حاصل به کار بردن انواع سموم شیمیایی در مبارزه با آفات، علف‌های هرز، بیماری‌ها و… است.

بنابراین، علی‌رغم آثار سوء به جا مانده از کودهای شیمیایی بر خاک‌ها، آب‌های زیرزمینی، محیط زیست و… و نیز بقایای به جا مانده از سموم نباتی در محصولات کشاورزی، کشتار جانداران مفید، آثار سوء بر سلامت انسان‌ها و بیماری‌زا بودن آنها و…، این مواد شیمیایی به دلیل نیاز به تولید غذای بیشتر برای جمعیت رو به افزایش جهان، همچنان در صدر کاربری‌ها و استفاده در بخش کشاورزی هستند و به دلیل محدود بودن منابع و زیرساخت‌های تولید محصولات کشاورزی، کماکان باید آنها را عواملی موثر در تولید مواد غذایی دانست.

2-4-D در صدر

استفاده از سموم، گر چه تاریخی به قدمت بیش از شش هزار سال دارد اما به‌کارگیری سموم شیمیایی به شکل کنونی در مزارع کشاورزی به سال‌های پس از جنگ جهانی دوم بر می‌گردد که با تولید سم علف‌کش 2-4-D، افزون بر 90 درصد از کشاورزان اروپایی و آمریکایی برای مبارزه با علف‌های هرز در مزارع خود، طی سال‌های طولانی و تاکنون از آن استفاده می‌کنند.

پس از علف‌کش 2-4-D، شرکت‌های تولیدکننده سموم شیمیایی اقدام به تولید علف‌کش‌های دیگری نمودند به گونه‌ای که در حال حاضر ده‌ها و بلکه صدها نوع از انواع علف‌کش‌های غیر انتخابی، انتخابی، سیستمیک، تماسی، پیش‌کاشت و در زمان رویش گیاه و… در بازار به متقاضیان عرضه می‌شود.

متاسفانه اثرات به جا مانده از سموم گیاهی تا سال‌ها پس از تولید اولین سموم آفت‌کش یا علف‌کش، بر محیط زیست و سلامتی انسان‌ها از نظرها دور ماند و توجه چندانی به آن صورت نگرفت، تا این که کارشناسان و محققان دریافتند که کاربری این سموم می‌تواند عوارض نامطلوبی از خود به جا بگذارد و حتی موجب مرگ جانداران و از جمله انسان‌ها گردد.

Rundup متهم شماره یک

یکی از سمومی که در سال‌های اخیر به عوارض آن توجه جدی به عمل آمده و کار به مراجع قضایی و محکومیت شرکت‌های تولیدکننده و پرداخت خسارات هنگفت منجر شده، سم راندآپ « Rundup » بود که براساس ماده اولیه گلایفوسیت تولید و به صورت جهانی مورد استفاده کشاورزان قرار گرفت.

سم گلایفوسیت برای اولین بار در سال 1974 توسط شرکت مونسانتو تولید و به تدریج و بنا بر دلایل و ویژگی‌هایی خاص مورد اقبال کشاورزان جهان قرار گرفت که از آن جمله اثرگذاری بر روی گیاهان باریک برگ و پهن برگ و یک ساله و چند ساله، قیمت ارزان و مناسب و کاربری آن در مزارع گیاهان تراریخته از قبیل ذرت، سویا و پنبه، به دلیل اثر نداشتن بر بذور این دسته از محصولات بود که آن را به یک سم علف‌کش محبوب نزد کشاورزان تبدیل کرد.

براساس اعلام نظر دایره حفاظت از محیط زیست آمریکا(EPA)، سالانه در حدود 280 میلیون پاوند 130 هزار تن یا 130 میلیون تن از این سم بر روی 135 میلیون هکتار از محصولات ذرت، سویا و پنبه در این کشور مصرف می‌شود که دلایل واقعی آن همان کنترل طیف وسیعی از علف‌های هرز و ارزان بودن آن است.

سرمایه‌گذاری کورکورانه

در سال 2018 شرکت بایر آلمان، مونسانتو را به قیمت 63 میلیارد دلار خریداری کرد و این در حالی بودکه دعاوی بسیاری علیه آن شرکت در مورد سرطان‌زا بودن سم راندآپ، مطرح شده بود. برخی اعتقاد داشتند که خرید شرکت مونسانتو توسط بایر، یکی از اشتباه‌ترین نوع سرمایه‌گذاری در دنیای مدرن بود، اما بنابر هر دلیلی این کار انجام گرفت.

دروغگویی و پنهان‌کاری

شرکت مونسانتو، پیش از این واگذاری در دادگاه‌های آمریکا محکوم به پرداخت خساراتی به آسیب‌دیدگان و مبتلایان به سرطان شده بود، چرا که آن شرکت در مورد خطرات بالقوه گلایفوسیت، دروغگویی و پنهان‌کاری کرده و در نتیجه مصرف‌کنندگان این سم با ذهنیت بی‌خطر بودن آن، این ماده را در همه جا از باغ‌ها و باغچه‌های مدارس گرفته تا مزارع بزرگ مورد استفاده قرار داده بودند. یکی از دلایل این کاربری گسترده نبود برچسب‌های آگهی‌دهنده در مورد خطرات سم بود.

مصرف سم به جای نوشابه

زمانی که سم Roundup.Ready برای مصرف در مزارع محصولات تراریخته به بازار آمد، مقادیر بیشتری از گلایفوسیت مصرف شد و این تفکر در کشاورزان به وجود آمد که به دلیل مقاوم بودن محصولات تراریخته به این سم هر آنچه را دوست دارند می‌توانند بیشتر سم‌پاشی کنند. عده‌ای به طنز می‌گفتند که شرکت مونسانتو با وضوح کامل نگفته است که می‌توان آن را به جای نوشابه با ساندویچ مصرف کرد.

در این رابطه و علی‌رغم ادعای سازندگان سم راندآپ، یک نقص وجود دارد و آن هم این که هیچ بازدارنده‌ای به طور صد در صد عمل نمی‌کند و مضافا آن که بر چسب‌های مواد شیمیایی قبل از استفاده توسط کاربران به طول کامل خوانده نمی‌شوند.

یکی از ادعاهای اداره سلامت محصولات کشاورزی آمریکا در مورد سرطانزا نبودن گلایفوسیت در کارگران مزارع، شدید نبودن سرطانزایی در این ماده است که در واقع نوعی توجیه در تخلف است، ضمن آن که در این اظهارنظر، سرطانزا بودن آن مورد قبول واقع شده، اما با شدت کمتر. برخی از مطالعات نشان داده که سم گلایفوسیت بر روی جمعیت میکروبی دستگاه گوارش تاثیر نامطلوب دارد.

Roundup و زایمان زودرس

دانشگاه میشیگان در یک اعلام نظر مبتنی بر مطالعات دراز مدت، اظهار نموده که مواد شیمیایی استفاده شده در سم علف‌کش راندآپ و سایر سمومی که بر پایه «گلایفوسیت» ساخته شده‌اند، در زنان باردار می‌تواند موجب زایمان زودرس گردد.

انتشار مطالعات انجام شده در Environmental Health Perspectives(EHP) نشان داده که موادشیمیایی مذکور که در ادرار زنانی که ماه‌های آخر بارداری را می‌گذرانند دیده می‌شود، می‌تواند خطر زایمان زودرس را در آنها افزایش دهد. پروفسور John Meeker، استاد علوم محیط زیستی می‌گوید: از آنجائی‌که اغلب افرادی که تحت تاثیر سطوح و مقادیر متفاوتی از این سم قرار می‌گیرند از این موضوع آگاهی ندارند، مراجع ذیصلاح می‌توانند در این موضوع ورود و آگاهی‌های لازم را ارایه دهند.

ما به خوبی می‌دانیم که نوزادانی که زودتر از موعد متولد می‌شوند، می‌توانند در درازمدت تحت تاثیر عوارض ناشی از تولد قبل از موعد باشند، بنابراین باید مطالعات بیشتری در این زمینه انجام گیرد.

دوازده سال قبل پروفسور Meeker و همکارانش یک پروژه را در مورد حاملگی زنان و تولدهای پیش ازموعد تحت تاثیر عوامل زیست محیطی راه‌اندازی کردند که علت آن سیر صعودی زایمان‌های پیش ازموعد در طول دو دهه در پورتوریکو بود.

پس از مشاهده علائم، این گروه تحقیقاتی در پی بیان علمی موضوع رفته و دریافتند که ماده گلایفوسیت به عنوان یک علف‌کش در حداکثر ظرفیت در سرتاسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد که این امر موجب بروز اثرات سوء بر سلامت انسان‌ها شده است.

گروه تحقیقاتی پرفسور Meeker با نمونه‌برداری از ادرار و انجام آزمایش بر روی 247 زن باردار در دوره‌های 16 تا 20 هفتگی و 24 تا 28 هفتگی و با نگاهی به تولدهای قبل از موعد (38 هفتگی حاملگی) معلوم نمود که در ادرار برخی از این زنان سطح بالایی از گلایفوسیت وجود دارد، در حالی که در هفته‌های اول این مقدار تقریبا صفر بوده است.

دعوای جهان علیه بایر

ماجرای طرح دعوای جهانی علیه شرکت بایر از آنجا شروع شد که یک کشاورز آمریکایی با ادعای ابتلا به نوعی سرطان خون(لمفوما) که بنا بر تشخیص آزمایشگاهی ناشی از آلودگی به مواد شیمیایی به کار رفته در سم گلایفوسیت بود، ادعای خسارت کرد.

شرکت بایر با تقدیم استیناف به دادگاهی در سانفراسیسکو در سال 2019 درخواست معلق کردن این دعوا را داشت که این دادگاه در روز 14 ماه می 2021(24 اردیبهشت 1400) استیناف را رد و شرکت بایر را به پرداخت 80 میلیون دلار به فرد شاکی محکوم کرد که بعدها با وساطت هیات ژوری و وکلا، این مبلغ به 25 میلیون دلار کاهش و پرداخت شد.

دعوای مشابه دیگری نیز به محکومیت بایر و پرداخت غرامت منتهی شد. به موازات این دعاوی در سایر کشورها مانند استرالیا و کانادا و … نیز شکایات دیگری علیه شرکت بایر مطرح گردید که گفته می‌شود تعداد آنها به 125 هزار می‌رسد، اما 13 هزار مورد از آنها پذیرفته شده است.

این رشته سر دراز دارد

شرکت بایر که خود را با انبوهی ازشکایات در سرتا سر جهان مواجه دید، به دادگاه استیناف آمریکا پیشنهاد کرد که با پرداخت 11 میلیارد دلار برای حل و فصل تمام شکایات مطرح شده در آمریکا، قضیه را به طور کامل فیصله دهد، اما معلوم گردید که مشکلات ایجاد شده توسط راندآپ بسیار بیش از آن چیزی است که شرکت بایر تصور کرده بود و به نظر می‌رسید که این رشته سر دراز دارد.

یکی از وکلای شاکیان در زمره ارایه مدارک به دادگاه گفت: ایمیل‌های داخلی شرکت مونسانتو نشان می‌دهد که آنها از سرطانزا بودن ماده گلایفوسیت اطلاع داشته، اما آگاهی‌های لازم را به مصرف‌کننده ارائه نکرده‌اند و بنابراین شرکت‌هایی نظیر مونسانتو و بایر در ابتلا به سرطان صدها نفر باید پاسخگو باشند.

شرکت بایر اعلام کرده است که علی‌رغم تصمیم قاضی دادگاه سانفرانسیسکو، کشاورزان همچنان به سموم راندآپ دسترسی خواهند داشت و تغییری در روش عرضه این سموم ایجاد نخواهد کرد.

اما شرکت بایر با چالش‌ها و جریمه‌های کلانی در مورد ایمنی راندآپ قرار گرفته است و دادگاه پیشنهاد دوم شرکت بایر مبنی بر پرداخت 2 میلیارد دلار برای شکایات احتمالی آینده علیه آن شرکت را رد کرد، چرا که بنا بر اظهار نظر دادگاه استیناف، این پیشنهاد می‌تواند به نفع شرکت و به ضرر شاکیان آینده باشد.

در مواجهه با قوانین سخت دادگاه‌های آمریکا، شرکت بایر یک طرح پنج ماده‌ای را ارایه کرده که شامل:

1- ایجاد و تاسیس یک وب سایت جدید برای عرضه مطالعات علمی انجام شده در مورد ایمن‌سازی سم راندآپ و درخواست از EPA برای بیان این مطالب بر روی برچسب‌های سموم عرضه شده به بازار

2- انجام مذاکرات و مطالعاتی در مورد ساخت سموم آینده و سایر محصولات بر پایه گلایفوسیت در بازار آمریکا

3- پیگیری در مورد یافتن راه‌حل‌هایی جایگزین در مورد ادعاهای مرتبط با راندآپ از طریق تشکیل یک کمیته مستقل

4- کوشش در جهت متوقف کردن دعاوی موجود علیه شرکت و سعی بر مذاکره با مدعیان آسیب دیده از گلایفوسیت

5- تداوم پروسه استیناف‌ها در دادگاه‌ها و کمک به حل و فصل آنها توسط مدیریت شرکت

جهانی شدن راندآپ

همانطور که در سطور قبل بیان شدن یکی از دلایل مصرف جهانی راندآپ، ارزان بودن آن است. این علف‌کش در آغاز تولید لیتری 40 دلار قیمت داشت اما به تدریج و تولید انبوه آن این سم تا لیتری 2 دلار کاهش قیمت یافت. حال نکته بسیار مهم وارد شدن کشورهای چین و هندوستان به ساخت این سم تحت لیسانس کارخانه بایر است که قیمت آن را به لیتری کمتر از یک دلار کاهش داده است. چنین وضعیتی که با در نظر گرفتن تقلب در کیفیت ساخت سموم در کشورهای مذکور بسیار دیده شده است، استعمال سموم ساخت این کشورها می‌تواند سلامتی مصرف‌کنندگان را به خطر بیندازد.