برخی بایدهای صنعت شیلات برای توسعه
وزارت جهادکشاورزی در برنامه‌های خود توجه ویژه‌ای بر توسعه آبزی‌پروری دارد؛ به‌طوری که صحبت از افزایش دو برابری تولیدات شیلاتی ظرف چهار سال مطرح است.
در گفت‌وگو با مهندس مجید ربیع‌زاده، یکی از مدیران و فعالان عرصه شیلاتی
اخبار سبز کشاورزی ؛ حسین کاظمی | وزارت جهادکشاورزی در برنامه‌های خود توجه ویژه‌ای بر توسعه آبزی‌پروری دارد؛ به‌طوری که صحبت از افزایش دو برابری تولیدات شیلاتی ظرف چهار سال مطرح است.
در این میان به دلیل شرایط خاص درون سرزمینی و کمبود آب از یک طرف و همچنین وجود سواحل گسترده در اطراف کشور از طرف دیگر، مرکز توجهات به سمت دریا و استفاده از ظرفیت‌های آن و البته افزایش برداشت در واحد سطح از منابع درون سرزمینی خواهد بود.
این موضوع را در گفت‌وگو با مهندس مجید ربیع‌زاده، یکی از فعالان عرصه شیلاتی کشور بررسی کرده‌و چالش‌ها و اقداماتی که لازمه توسعه آبزی‌پروری است را با وی مورد بحث قرار دادیم. ربیع‌زاده علاوه بر فعالیت‌های مختلف در عرصه شیلاتی، در حال حاضر مدیرعامل هلدینگ «آبزیان گستر نصر» است که این هلدینگ در نظر دارد اقدام به ایجاد یک زنجیره کارآمد و هماهنگ شیلاتی، متشکل از چند شرکت مختلف آبزی‌پروری متعلق به «جهاد نصر» بنماید که اتفاقا نبود زنجیره‌های تولید در صنایع شیلاتی از نظر وی یکی از چالش‌های مهم این صنعت به‌شمار می‌رود:
قفس‌های دریایی و توانمندی‌های داخلی
مهندس مجید ربیع‌زاده، مدیرعامل هلدینگ «آبزیان گستر نصر» می‌گوید: اینکه وزیر محترم جهادکشاورزی اراده کرده‌اند که تولیدات شیلاتی ظرف 4 سال دو برابر شود، هدف‌گذاری بسیار ارزشمندی است، اما این کار شدنی نیست مگر از راه توسعه قفس‌های دریایی؛ چون منابع درون سرزمینی پاسخگوی این میزان تولید نخواهد بود پس ناچار باید به سراغ دریا برویم و یکی از بهترین گزینهها هم قفس‌های دریایی است.
وی در مورد ساخت قفس‌های دریایی در داخل کشور نیز گفت: در حال حاضر از نظر ساخت قفس‌های دریایی و تجهیزات مورد نیاز آن به نقطه‌ای رسیده‌ایم که مشکلی در این زمینه نداریم و توان ساخت داخلی آن وجود دارد و بخشی از بدنه شیلات که اصرار بر تامین ارز دولتی برای واردات تجهیزات پرورش ماهی در قفس داشتند با گذشت زمان و توفیقات حاصله در طراحی بومی و داخلی‌سازی تجهیزات قفس توسط نخبگان کشور، دیگر حرفی برای گفتن ندارند و تقریبا از این مسائل عبور کردهایم؛ چراکه صنایع داخلی ما به اندازه کافی افراد توانمند و خوش فکر دارد که نیازهایمان را در مورد قفس‌های دریایی برطرف نماید. ریاست جدید سازمان شیلات نیز به توانایی صنعت‌گران داخلی واقف است و حتما از آن حمایت می‌کند.
تاثیر بیمه کارآمد بر جذب سرمایه‌گذاری در شیلات
این مدیر حوزه آبزی‌پروری در ادامه توضیح داد: آنچه مهم است و اهمیت دارد، جذب سرمایه‌گذاران و ایجاد شرایطی برای ترغیب حضور آنها در صنایع شیلاتی است که به‌نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین راهکارها در این مورد، وجود بیمه‌های کارآمد است. توسعه پرورش ماهی در قفس انجام نمی‌شود مگر اینکه آن را تحت پوشش بیمه‌های توانمند و تمام خطر قرار دهند.
وی توضیح داد: اگر دولت یارانه‌ها را به این سمت هدایت کند و حداقل به‌مدت 4-3 سال این ریسک را بپذیرد که قفس‌های دریایی و محصول داخل آن را برای تمام خطرات تحت پوشش بیمه قرار دهد و در پرداخت سهم حق بیمه نیز با سرمایه‌گذاران مشارکت کند، سرمایه‌گذاران با امنیت خاطر بیشتری به این سمت تمایل پیدا خواهند کرد.
به‌طور مثال اگر قفس‌های دریایی بیمه تمام خطر باشند، بانک‌ها نیز برای تسهیلات‌دهی به این طرحها تمایل بیشتری خواهند داشت و برای آنها توجیه‌پذیر می‌شود که بخواهند به چنین طرح‌هایی وام بدهند؛ چون پشتوانه‌های لازم وجود دارد تا در صورت بروز خطر، زیان‌ها را جبران نماید و منابع بانک قابل برگشت باشند. از طرفی، اگر قفس‌ها بیمه تمام خطر باشند، بانک، پروانه همین قفس‌ها را بهعنوان وثیقه نیز راحت‌تر خواهد پذیرفت و بخش زیادی از مشکل وثیقه نیز حل خواهد شد.
مناسب‌سازی و متناسب‌سازی تحقیقات شیلاتی
ربیع‌زاده به اهمیت تحقیقات در شیلات نیز اشاره کرد و گفت: امیدواریم که آقای ساداتی‌نژاد، وزیر جهادکشاورزی، موسسه تحقیقات شیلات را از حالت کتابخانه‌ای خارج کنند؛
چون فعالیت‌های آن صرفا در حد برخی کارهای کتابخانه‌ای است؛ تحقیقات کاربردی لازم را انجام نمی‌دهد و توان عملیاتی مناسب و متناسب با نیازهای صنعت شیلات را ندارد.
این موسسه از وزارت جهادکشاورزی و وزارت علوم و… بودجه می‌گیرد اما خروجی مناسبی نداشته و لازم است که به این موضوع توجه شود؛ چراکه یک موسسه تحقیقاتی قوی و کارآمد می‌تواند به بسیاری از نیازها و مشکلات آبزی‌پروری پاسخ دهد. البته اقدام بسیار خوبی که آقای ساداتی‌نژاد انجام داد این بود که موسسه تحقیقات شیلاتی را از سازمان تحقیقات جدا و به سازمان شیلات واگذار کرد که به نظر بنده تصمیم درستی بود و جای تشکر دارد؛ چنین تصمیماتی می‌تواند گره‌گشا باشند.
به فرض مثال اگر ما تمرکزمان را بر روی قفس دریایی می‌گذاریم باید کارهای تحقیقاتی قوی پشت آن باشد و گونه‌های ماهی مناسب آن نیز معرفی شود تا به‌صورت حساب‌شده‌تر روی این کار تمرکز کنیم.
مسائل ژنتیکی و گونه‌های مناسب
این فعال عرصه شیلات در بخش دیگری از صحبت های خود گفت: مشکل گونه مناسب برای پرورش در قفس دریایی، هم برای دریای شمال و هم در جنوب وجود دارد که مرکز تحقیقات می‌توانست روی آن تمرکز و این مشکل را حل کند، اما کاری انجام نداده است.
به فرض مثال در دریای خزر، ماهی قزل‌آلا پرورش داده می‌شود که علاوه بر مسائل زیست محیطی و ایراداتی که سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به آن دارد، این ماهی در اردیبهشت ماه به دلیل گرم شدن هوا باید برداشت شود و حجم زیادی از محصول به یک باره وارد بازار شده که بازار دیگر محصولات تولید شده را هم خراب می‌کند؛ اما اگر آن را در سردخانه نگهداری و چند ماه بعد وارد بازار کنند از کیفیت آن نیز کاسته می‌شود.
حال اگر گونه‌هایی باشند که در کل طول سال بتوان آنها را پرورش داد با چنین مشکلاتی مواجه نمی‌شویم؛ ماهی سوف، ماهی سفید، کفال و… را می‌توان 12 ماه سال در قفس دریایی پرورش داد؛ لیکن نیاز به کار تحقیقاتی ژنتیکی دارد تا این ماهیان نسبت به فرآیند پرورش در قفس آماده شوند.
مسائل زیست محیطی
ربیع‌زاده افزود: البته چالش‌هایی نیز با سازمان محیط زیست وجود دارد. سازمان حفاظت محیط زیست باید نظارت‌های لازم را داشته باشد، اما در بعضی مواقع روی کارها قفل می‌گذارد و به‌دلیل نداشتن اطلاعات کافی باعث متوقف شدن روند کاری می‌شود. برخی ادارات و افراد کلید دارند و گره‌های کار را باز می‌کنند اما برخی قفل در جیب‌شان است و باعث قفل شدن کارها می‌شوند.
به طور مثال سازمان محیط زیست برای همه رودخانه‌هایی که به دریای خزر می‌ریزند مجوز پرورش قزل‌آلا صادر کرده است اما برای پرورش قزل‌آلا در قفس و در همین دریا سخت‌گیری می‌کند. گاهی به نظر می‌رسد که دلایل مشخصی برای برخی اقدامات‌شان ندارند.
زنجیره‌ای کردن تولید
مدیرعامل هلدینگ «آبزیان گستر نصر» در ادامه گفت:موضوع بسیار مهم‌تر اینکه فعالان شیلاتی بدون زنجیره‌ای کردن تولید، وضعیت چندان موفقیتآمیزی نخواهند داشت و باید زنجیره‌های قوی تولیدی در آبزیان شکل بگیرد که براساس نیاز بازارهای داخلی و خارجی، محصول کافی تولید و بتوان برای صادرات نیز به‌صورت حساب شده‌تر عمل کرد و با بازارهای بین‌المللی ارتباط برقرار نمود.
محصولات شناسنامه‌دار
ربیع‌زاده افزود: باید زنجیره‌هایی شکل بگیرد که محصول را به‌صورت شناسنامه‌دار، کنترل‌شده، تحت نظارت و با پروتکل‌های خاص تولید نماید، به‌طوری که در همه مؤلفه‌های تولید مانند: گونه بچه ماهی یا میگو، نوع غذا، محل تامین بچه ماهی یا میگو، شرایط پرورش و… همه تحت کنترل باشند تا محصول شناسنامه‌دار و قابل ردگیری تولید شود.
وی به لزوم وجود پشتیبانی مناسب اشاره کرد و گفت: مثلا سازمان شیلات کار مناسبی را مد نظر داشت و در نقاط مختلف، مکان‌هایی را بهعنوان پایگاه‌های پشتیبانی زنجیره پرورش ماهی در قفس (شهرک شیلاتی) اختصاص داده بود که متاسفانه عملیاتی نشدند. لازم است که این کارها اجرایی شوند تا صنایع جانبی لازم از قبیل تکثیر، صنایع تبدیلی، بسته‌بندی، سردخانه و… به وجود آید تا کار تولیدکنندگان راحت‌تر شود و محصول با کیفیت‌تری را به بازارهای داخلی یا خارجی عرضه نمایند.
دفتر فنی و مهندسی شیلات
این مدیر و فعال حوزه شیلاتی همچنین عنوان کرد: یک نکته دیگر که ما در مورد آن صحبت داریم «دفتر فنی و مهندسی» است که متاسفانه در سازمان شیلات آن را تعطیل کرده‌اند و باعث ضعف سازمان شیلات شده است؛ چراکه وجود آن را لازم می‌دانیم.
به‌طور مثال در شرکت‌های جهادنصر ترکیبی از مهندسان عمران و کارشناسان شیلاتی به کار گرفته شده و نتایج خوبی داشته است و جهادنصر توانسته پروژه‌های زیادی را به‌صورت پیشرو و سخت، اجرایی کند.
ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۶۸- آبان ۱۴۰۱
