آیا شیر کم‌چرب سالم‌تر است؟

اخبار سبز کشاورزی؛ با نگاهی به قفسه‌های یک فروشگاه یا سوپرمارکت، ردیف‌هایی سرشار از انواع محصولات لبنیاتی را مشاهده می‌کنیم که با نوشته‌هایی همچون:

بدون چربی، کم‌چرب، پرچرب یا فوق پرچرب دسته‌بندی شده‌اند، اما واقعا کدام‌یک از این‌ها سالم‌تر است؟

اگر با یک مشاور بهداشت تغذیه یا یک پزشک بیماری‌های قلبی مشورت کنید پاسخ آن‌ها کاملا مشخص خواهد بود، به این صورت که «همیشه یک ماده لبنی بدون چربی و یا کم‌چرب را انتخاب کنید.

این توصیه‌ها بر آن اساس است که معمولا مواد لبنی پرچرب دارای مقادیر زیادی چربی‌های اشباع شده هستند، بنابراین انتخاب یک محصول کم‌چرب می‌تواند موجب کاهش بیماری‌های قلبی گردد.

دکتر داریوش مظفریان، پروفسور بیماری‌های قلبی در دانشگاه Tufts آمریکا عقیده دارد این که انتخاب مواد لبنی کم‌چرب ارجحیت دارد؛ به سال 1980 برمی‌گردد. از آن زمان تاکنون، اکثریت مطالعات مبتنی‌بر اثرات چربی‌ها بر سلامت، برای یافتن دلایل ترجیح‌دادن انواع کم‌چرب مواد لبنی، معمولاً به شکست انجامیده است.

تحقیق‌ها چه می‌گویند

دکتر مظفریان گفت: مطالعاتی که در سال‌های اخیر با بررسی‌هایی که در مورد رژیم‌های غذایی مصرف‌کنندگان و سلامتی آن‌ها به‌عمل آمده؛ نشان می‌دهد که ارتباطی بین مصرف لبنیات و کاهش خطراتی ازقبیل: فشارخون بالا، بیماری‌های قلبی و دیابت نوع 2، وجود دارد.

بدون توجه به چنین مزایایی، اغلب افرادی که از شیر، ماست یا پنیرهای کم‌چرب استفاده می‌کنند؛ از این ویژگی بهره‌مند می‌شوند.

همین تحقیقات نشان می‌دهند که محصولات لبنی پرچرب دارای کالری بیشتری هستند و می‌توانند موجب بروز چاقی شوند. در تحقیقاتی که در سال 2018 منتشر شد، دانشمندان به مدت 9 سال، 136 هزار نفر از 21 کشور مختلف جهان را مورد بررسی قرار دادند.

در این مدت معلوم شد که افرادی که در طول روز یک یا دو وعده از لبنیات مصرف می‌کنند، 22درصد کمتر به بیماری‌های قلبی دچار می‌شوند و مرگ و میر در میان آن‌ها 17درصد کم‌تر از افرادی است که هیچ‌گونه لبنیاتی مصرف نمی‌کنند.

نکته قابل‌توجه در این بررسی آن بود که افرادی که از لبنیات پرچرب استفاده می‌کنند برای مبتلا شدن به بیماری‌های قلبی یا مرگ‌ومیر، چندان تفاوتی با دیگران نداشتند.

در یک تجزیه‌وتحلیل گسترده دیگر که در همان سال 2018 نیز نتایج آن منتشر شد، 16 مطالعه جداگانه برای 63 هزار نفر به‌عمل آمد، معلوم گردید در 9 سال از زمان تحقیقات، 29درصد از افرادی که از لبنیات پرچرب مصرف کرده‌اند، به مقدار کمتری به دیابت نوع 2 مبتلا شده‌اند.

دکتر مظفریان نتیجه می‌گیرد که امکان دارد مصرف لبنیات چرب، بهتر از خودداری از مصرف آن‌ها باشد. البته این مطالعات به‌تنهایی نمی‌توانند ثابت کنند که محصولات لبنی به‌تنهایی مانع از بروز برخی از امراض می‌شوند.

ویژگی لبنیات چرب

دلیل‌های مختلفی وجود دارد که بیان می‌کند، آن‌گونه که پیش از این گفته شده، محصولات لبنی چرب، چندان زیان‌آور نیستد. در میان انواع چربی‌های اشباع شده، نمونه‌هایی در مواد لبنی وجود دارد که شکلی خنثی و حتی مفید برای سلامتی دارند و اجزاء تشکیل‌دهنده آن‌ها می‌تواند به کاهش خطرات بیماری‌های قلبی و دیابت نوع 2 کمک نماید.

چربی شیر به‌طور طبیعی در یک ساختار منحصر به‌فرد بسته‌بندی شده قرار دارد که «پوشش گلبولی چربی شیر» نامیده می‌شود. این ساختار موجب پیوندزدن و ایجاد ارتباط بین ذرات کلسترول در دستگاه گوارش است؛ که به‌طور بالقوه به تنظیم مقادیر کلسترول خون کمک می‌کند.

به‌عنوان مثال؛ ماست و پنیر بیشترین نقش را در مزایای سالم نگه‌داشتن بدن دارند؛ که یکی از دلایل مهم آن شکل تخمیری آن‌ها و فراهم‌کردن باکتری‌های مفید برای دستگاه گوارش است. آن‌ها همچنین دارای مولکول‌های مفید دیگری هستند که در اثنای تخمیر، تولید می‌شوند که یکی از آن‌ها ویتامین K است.

دکتر مظفریان می‌گوید: پنیرهایی مانند چدار و پارمزان به علت آن که موجب جذب تدریجی چربی می‌شوند در مقایسه با پنیرهای نرم و یا کره، باعث سیری درازمدت می‌گردند، علاوه‌بر آن که زمان مصرف مواد لبنی، جدول خاصی ندارد، اما بهتر است که در طول روز انواعی از لبنیات، حتی از گونه‌های چرب آن‌ها مصرف شود.

توصیه می‌شود که مصرف لبنیات شکل گسترده‌ای داشته باشد، چرا که در صورت حذف چربی‌های طبیعی، بدن از لذت‌بردن و تامین ویتامین‌های مهمی چون ویتامینD ، A و K محروم می‌شود.

به‌جای مصرف کره می‌توان از چربی‌های گیاهی مانند روغن‌زیتون، سویا، کانولا و ... استفاده کرد، چرا که کره و خامه می‌توانند موجب بالا رفتن کلسترول خون شوند.

نتیجه آن که تاکنون شواهد چندان محکمی در مورد بهتر بودن و یا سالم‌تر بودن لبنیات کم‌چرب وجود ندارد، چرا که آدمیان عکس‌العمل‌های متفاوتی نسبت به موادغذایی یکسان دارند و بنابر ویژگی‌های فردی، آن‌ها را مورد قضاوت قرار می‌دهند.

اگر شخصی دارای کلسترول بالای خون است؛ بهتر است که برای انتخاب نوع مواد لبنی با یک پزشک مشورت نماید.