لزوم چاره‌اندیشی برای تالاب انزلی

تالاب انزلی با مساحتی بیش از ۱۹ هزار هکتار در نزدیکی بندر انزلی و در مجاورت دریای کاسپین واقع است. این تالاب در ۳ خرداد ۱۳۵۴ به‌عنوان سایت رامسر معرفی شد و از رودخانه‌های متعدد تغذیه می‌شود و با سیستم تپه‌ای از دریای کاسپین جدا می‌شود. این تالاب محل پوشش گیاهی غوطه‌ور و شناور و همچنین بسترهای نی گسترده است.

اخبار سبز کشاورزی ؛ از نظر پرورش، مرحله‌بندی و زمستان‌گذرانی پرندگان آبی اهمیت بین‌المللی دارد. تالاب انزلی به‌دلیل ورود فاضلاب‌های خانگی و کشاورزی از پنج شهر اطراف دچار رسوب و لجن انباشته عظیمی شده که به کاهش عمق و ظرفیت تالاب و تهدید تنوع زیستی منجر شده است. تالاب انزلی با افت مداوم ژرفا مواجه است که قبلاً ۱۱ متر بوده و در سال‌های اخیر به یک متر یا کمتر، رسیده است.

طبق گزارش دانشگاه تهران در سال ۱۳۹۶ میزان رسوب انباشته‌شده در تالاب انزلی معمولاً یک تا هفت میلی‌متر در سال است.

اگر میانگین میزان رسوب‌دهی سه میلی‌متر باشد، باید هر ۳۰ سال یک متر از ژرفای تالاب کاسته شود، درحالی‌که عمق تالاب در ۳۰ سال گذشته سه متر کاهش یافته است. این وضع اگر به همین ترتیب ادامه یابد، به‌تدریج و در دهه آینده تالاب انزلی به‌طور کامل از بین خواهد رفت.

این دخالت انسانی است که تالاب انزلی را به چنین وضعی در آورده است. تالاب‌ها با کنترل آب‌های زیرزمینی، سازگاری با تغییراقلیم، معیشت جوامع محلی از طریق ماهیگیری، چرای دام و کشاورزی، تصفیه طبیعی آب، تصفیه و جذب آلاینده‌ها و گردشگری طبیعت، نقش مهمی در پایدار اکولوژیک بازی می‌کنند و با مدیریت پایدار، حفاظت از تالاب‌ ضروری است.

حفاظت و استفاده پایدار به‌شیوه‌ای متعادل و به‌فوریت باید اعمال شود. این رویکرد چارچوب اولیه برای اقدام تحت کنوانسیون تنوع زیستی است.

رویکرد بومی مردم و نوع بهره‌برداری آنها از منابع طبیعی، نشانگر نقش مهم اهالی در مرکز تصمیم‌گیری محیط زیستی برای منطقه است. با مشارکت مردم می‌توان برای یافتن تعادل مناسب بین حفاظت و بهره‌برداری از تنوع زیستی چاره‌اندیشی کرد. بی‌توجهی به وضعیت تالاب‌ها در فرآیند توسعه، این اکوسیستم‌های ارزشمند را در بسیاری از نقاط جهان با چالش‌های جدی مواجه کرده است.

تالاب‌ها برای مزایای بی‌شماری یا «خدمات اکوسیستمی» که به بشریت ارائه می‌دهند، از تأمین آب شیرین، مواد غذایی و مصالح ساختمانی، و تنوع زیستی گرفته تا کنترل سیل، تغذیه آب‌های زیرزمینی و کاهش تغییرات آب‌وهوایی ضروری هستند. وقتی مساحت و کیفیت تالاب روبه‌کاهش است، خدمات اکوسیستمی‌ای که تالاب‌ها به مردم ارائه می‌دهند، به خطر می‌افتد.

مدیریت تالاب‌ها یک چالش جهانی است و کنوانسیون در حال حاضر ۱۷۲ کشور را به‌عنوان طرف متعاهد به حساب می‌آورد که ارزش داشتن یک معاهده بین‌المللی اختصاص‌داده‌شده به یک اکوسیستم را به رسمیت می‌شناسد.

کنوانسیون رامسر در تعریف، از گستره‌ای از مفاهیم ذیل «تالاب» استفاده می‌کند که شامل تمام این موارد است: دریاچه‌ها و رودخانه‌ها، سفره‌های زیرزمینی، باتلاق‌ها و باتلاق‌ها، علفزارهای مرطوب، زمین‌های زغال‌سنگ نارس، واحه‌ها، مصب‌ها، دلتاها، جزر و مد، جنگل‌های حرا، و سایر مناطق ساحلی، صخره‌های مرجانی، و همه مکان‌های ساخت بشر مانند استخرهای ماهی، شالیزارها، مخازن و نمکدان‌ها است.

کنوانسیون تالاب‌ها یک معاهده بین‌دولتی است که چارچوبی را برای حفاظت و استفاده هوشمندانه از تالاب‌ها و منابع آنها فراهم می‌کند. این کنوانسیون در اسفند ۱۳۴۹(فوریه ۱۹۷۱) در شهر رامسر ایران به تصویب رسید و در سال ۱۹۷۵ لازم‌الاجرا شد.

از آن زمان تاکنون، تقریباً ۹۰ درصد کشورهای عضو سازمان ملل متحد، از تمام مناطق جغرافیایی جهان، به «رامسر» پیوسته‌اند.

در ایران ۱۴۱ تالاب با ارزش اکولوژیکی با وسعت بیش از سه میلیون هکتار شناسایی شده است که از این تعداد ۲۵ تالاب به‌عنوان تالاب بااهمیت بین‌المللی (ثبت‌شده در کنوانسیون رامسر) با مساحت بیش از ۱.۴ میلیون هکتار و چهار سایت ذخیره‌گاه زیست‌کره هستند.

حدود ۴۳ درصد از تالاب‌های کشور قابلیت تبدیل شدن به منبع طوفان‌های شن و گردوغبار (SDSs) دارند. تالاب انزلی دارای چهار بخش شرقی، غربی (آبکنار)، مرکز (سلکه) و سیاه‌کشیم (نام گونه‌ای پرنده سیاه گردن ) است.

تالاب انزلی به‌عنوان یک تالاب طبیعی با آب شیرین، توسط ۱۱ رودخانه و ۳۰ انشعاب آبیاری می‌شود. در غرب این تالاب بیشینه ژرفای آن به بیش از دو متر می‌رسد. این تالاب به‌دلیل فرم اکوسیستم و شکل بسترش ساختار اکولوژیکی منحصربه‌فردی دارد.

نیلوفر هندی یا نیلوفر مقدس معروف‌ترین گیاه تالاب انزلی است و شهرت جهانی دارد. تالاب انزلی مقصد بسیاری از پرندگانی است که از کشورهای شمالی به اینجا می‌آیند.