در همایش مشترک تجاری ایران و طالبان چه گذشت؟
تجارت بدون حقابه
در شرایطی که ایران نیز مانند دیگر کشورهای جهان هنوز حاکمان فعلی افغانستان را به رسمیت نمی‌شناسد و از زمان روی کار آمدن زمامداران فعلی، دولت نتوانسته است حقابه ایران از هیرمند را محقق کند، به‌نظر می‌رسد بخش خصوصی اقتصاد ایران تلاش می‌کند تا مراودات تجاری خود را با طالبان تحکیم ببخشد.
به گزارش اخبار سبز کشاورزی؛ این درحالی‌است که در زمان دوره ثبات نسبی و پیش از روی کار آمدن دوباره طالبان، حداقل سیلاب‌های هیرمند به ایران می‌رسید، اما طی دو ماه گذشته و با وجود دو طغیان بزرگ هیرمند در اسفند ۱۴۰۲ و فروردین ۱۴۰۳، تمام آب حاصل از سیلاب به‌جز مقدار اندکی، به‌وسیله سازه‌های آبی افغانستان در نزدیکی مرزهای شرقی ایران، به شورهزار «گودزره» روان شد. حالا همایشی میان دو کشور برگزار شده است که بر بهبود امنیت این کشور در دو سال اخیر و مهیا بودن شرایط سرمایه‌گذاری در این کشور از سوی اتاق بازرگانی ایران تأکید دارد. اتاق بازرگانی ایران خبر از توسعه همکاری در بخش‌هایی داده است که پیشتر به‌عنوان یکی از اهرم‌های تحقق تأمین حقابه در وزارت امور خارجه کشورمان و در قالب کمیته‌های تخصصی پیگیری می‌شد.
طی سال‌های گذشته یکی از دلایل به نتیجه نرسیدن مذاکرات ایران و افغانستان از سوی مسئولان سابق وزارت امور خارجه کشور، تصمیم‌گیری‌های مستقل سازمان‌ها و وزارتخانه‌های مختلف کشور در مورد روابط با همسایگان عنوان شد. مشکلی که به‌نظر می‌رسد اکنون در مورد بخش خصوصی در اقتصاد ایران نیز وجود دارد.
«محمدجواد ظریف»، وزیر پیشین امور خارجه کشورمان، پیشتر گفته بود: «روابط خارجی ما نامنسجم است. فقط دعوای میدان و دیپلماسی نیست. دعوای همه حوزه‌ها و دیپلماسی است. یعنی هر وزارتخانه‌ای برای خودش یک وزارت خارجه دارد و به‌هیچ‌وجه آماده هماهنگی با وزارت امور خارجه در مسائل روابط خارجی به‌ویژه همسایگان نیست. به‌عنوان نمونه در برنامه پنج‌ساله چهارم، بندی وجود داشت که همه دستگاه‌ها موظف هستند روابط خارجی را با وزارت خارجه هماهنگ کنند. در برنامه پنج‌ساله پنجم در دوره آقای احمدی‌نژاد، این بند به‌کلی حذف شد.»
دولت طی یک ماه اخیر تلاش می‌کرد تا موضوع تأمین نشدن حقابه را تقلیل دهد که به‌نظر می‌رسد موفق هم بوده است. بعد از تلاش‌های دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان در توجیه طالبان، حالا اتاق بازرگانی ایران به‌دنبال روابط عمیق‌تری با حاکمان فعلی افغانستان هستند.
توسعه روابط تجاری
روز گذشته همایش تجاری ایران و افغانستان با حضور نایب‌رئیس اتاق ایران، نایب‌رئیس اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان و جمعی از فعالان اقتصادی دو کشور به میزبانی اتاق ایران برگزار شد و وب‌سایت خبری این نهاد گزارشی از آن منتشر کرد.
«قدیر قیافه»، نایب‌رئیس اتاق ایران، در این همایش گفت: «روابط ایران و افغانستان ابدی است؛ ما زمانی یک ملت بودیم و همواره از تعییر هموطن درباره افغانستانی‌ها، استفاده می‌کنم. افغانستان طی چندسال اخیر تحولات زیادی را از سر گذرانده است و شرایط حکمرانی جدید را تجربه می‌کند. با توجه به ثبات بهوجودآمده در این کشور، امیدواریم گام‌های توسعه در افغانستان سرعت بیشتری بگیرد.»
به‌گفته او، اتاق ایران با درک شرایط حساس اخیر آمادگی دارد برای کمک به توسعه همکاری‌های تجاری دو کشور، گام‌های مؤثری بردارد تا فصل جدیدی از احیای روابط تجاری و اقتصادی با افغانستان با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود رقم بخورد. درحالی‌که قیافه سخنی از حساسیت موضوعات فعلی میان دو کشور به‌ویژه موضوع آب به میان نیاورد: «مبادلات تجاری ایران و افغانستان با توجه به شرایط این کشور در سال‌های اخیر با کاهش روبه‌رو شده؛ اما این تبادلات در یک سال اخیر روبه‌رشد بوده و به دو میلیارد رسیده است و افغانستان در بین پنج شریک اول صادراتی ایران قرار دارد. این نتیجه توجه حکومت سرپرست افغانستان برای توسعه روابط اقتصادی با کشورهای همسایه به‌خصوص با ایران است. توسعه روابط تجاری را بخش خصوصی رقم می‌زنند و وظیفه دولت بسترسازی است. دولت‌ها باید زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری را آماده کنند تا بخش‌های خصوصی روابط تجاری را با توجه ظرفیت‌های موجود برای توسعه روابط تجاری قدم بردارند.»
به‌گفته او، بخش خصوصی ایران در زمینه صنعتی، معدنی، نفت، گاز، محصولات کشاورزی، صنایع غذایی، شوینده‌ها، مصالح ساختمانی و فنی و مهندسی توانایی قابل‌توجهی دارد و آماده همکاری با افغانستان است و در یک سال و نیم گذشته نیز برخی نیازهای افغانستان را رفع کرده‌ایم: «افغانستان هم در زمینه خشکبار، محصولات زراعی و انواع سنگ‌های معدنی ظرفیت‌های خوبی دارد که برای بازار ایران به‌عنوان بازار هدف می‌تواند موردتوجه باشد. بر سر راه توسعه روابط تجاری موانعی وجود دارد که باید برای رفع آن چاره‌اندیشی شود. دولت‌های ایران و افغانستان باید به مسائلی مانند کاهش هزینه انتقال ارز، توافقات تجاری، پرهیز از ممنوعیت برخی کالاها که نمونه مشابه آن است، تقویت بازارچه‌های مرزی، تسهیل تشریفات گمرکی، توسعه حمل‌ونقل و ترانزیت توجه کنند تا شاهد گام‌های جدی در توسعه روابط تجاری ایران و افغانستان باشیم. هدف از برگزاری همایش، ضرورت انجام اقدامات هماهنگ‌تر برای زیرمجموعه‌های اتاق است، همچنین اتاق‌های مشترک دو کشور برای همکاری برنامه مدونی تهیه کنند تا اقدامات راهبردی را در توسعه روابط شاهد باشیم.»
افغانستان امن؟
درحالی‌که جامعه بین‌الملل هنوز طالبان را به رسمیت نمی‌شناسد، در این همایش تجاری، «محمد یونس مهمند»، نایب‌رئیس اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان با بیان اینکه افغانستان ۴۵ سال جنگ را پشت سرگذاشته است و به‌تازگی امنیت را تجربه می‌کند، گفت: «در دو سال اخیر، توانایی اقتصادی کشور را رشد دادیم و با احیای مراودات تجاری با همه کشورهای دنیا، صادرات افغانستان را از ۷۰۰ میلیون دلار به دو میلیارد دلار رساندیم. امروز شاهد یک افغانستان امن هستیم. ما انتظار داریم بخش خصوصی ایران با توجه به فضای جدیدی که در افغانستان شکل گرفته است، برای سرمایه‌گذاری به کشورمان بیایند. حضور چینی‌ها در افغانستان به‌مراتب بیشتر از ایرانی‌هاست و کشور ما به فناوری و تجربه ایران در حوزه تجارت، ترانزیت، دانش‌بنیان، معدن و… احتیاج دارد.»
مهمند از تشکیل کمیته‌های مشترک بین افغانستان و استان‌های هم‌مرز با این کشور برای حل مشکل ترانزیت خبر دارد و گفت: «نفت، کشاورزی و معدن، از جمله حوزه‌هایی است که ایران می‌تواند در افغانستان برنامه‌ریزی کند. در بخش کشاورزی هم با توجه به آب و زمین موجود در کشورمان، به تجربه ایران احتیاج داریم و این یک بستر برای سرمایه‌گذاری است. در زمینه معدن هم سالانه ۵۰۰ هزار تن استخراج داریم که زمینه خوبی برای همکاری دو کشور است. ایران این فرصت را دارد که از طریق راه‌آهن افغانستان به چین و آسیایی جنوبی متصل شود و این یکی از فرصت‌های خوبی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. افغانستان ذخایر دست‌نخورده زیادی دارد و و به فناوری و تجربه ایران احتیاج دارد و ما اولویت را به کشورهای همسایه و ایران می‌دهیم. در این رابطه وزارت تجارت افغانستان، بسته‌های حمایتی در نظر گرفته است که تجار ایرانی می‌توانند برای سرمایه‌گذاری در کشورمان از مزایای آن بهره‌مند شوند.»
رشد تجارت با افغانستان
«هادی طالبیان»، مدیرکل شبه‌قاره هند سازمان توسعه تجارت، نیز در این همایش گفت: «در دو سال اخیر شاهد رشد سرمایه‌گذاری و تجارت ایران و افغانستان هستیم و در زمینه تعرفه ترجیحی، یادداشت تفاهم و سند مهمی در ۲۳ بند در بخش‌های صنعتی، تجاری، معدنی و نفتی بین دو کشور امضا شده است و در این زمینه قرار است کمیته مشترکی شکل بگیرد. ما شاهد افزایش ۱۴ درصدی صادرات به افغانستان و افزایش ۴۸ درصدی واردات از این کشور بوده‌ایم. اگرچه این ارقام اندک است، اما با توجه به اراده دولت‌ها، امیدواریم گام‌های مهمی در مسیر توسعه تجارت ایران و افغانستان برداشته شود.»
«محمود سیادت»، رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان، نیز در این همایش به شرایط امروز افغانستان اشاره کرد و گفت: «در ۴۵ سال گذشته این کشور از جنگ فارغ نبوده است؛ اما در دو سال اخیر با توجه به تسلط دولت مرکزی بر تمام مناطق، این کشور امنیت کامل پیدا کرده و این مسئله می‌تواند دستاوردهای زیادی برای تجارت داشته باشد. امروز در افغانستان تولید سرعت گرفته است، رشوه تقریباً از بین رفته، بروکراسی به‌شدت کمتر شده و دسترسی به مسئولان راحت‌تر شده است، تورم در این کشور منفی شده است و ارزش پول آنها رشد کرده است.»
او حوزه معدن و کشاورزی افغانستان را از جمله حوزه‌های قابل‌توجه برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی ایران در افغانستان عنوان کرد و گفت: «هر کشوری بهاری برای سرمایه‌گذاری دارد و به‌رغم مخاطرات و مشکلاتی که در مرزها داریم، الان بهار سرمایه‌گذاری در افغانستان است و این کشور به تکنولوژی و دانش فنی ما نیاز دارد. باید رویکرد امنیتی و سیاسی ایران و افغانستان به‌سمت اقتصاد بچربد و به حمایت جدی‌تر دولت و صندوق ضمانت صادرات نیاز داریم. فرصت سرمایه‌گذاری در افغانستان با توجه امنیت بهوجودآمده، فراهم است و بخش خصوصی ایران باید از این فرصت استفاده کند. ما مایل هستیم ایران به‌جای چینی‌ها، ازبک و قزاق‌ها در معادن و سایر بخش‌های افعانستان ورود و سرمایه‌گذاری کند. ۱۰۷ شرکت چینی در بخش استخراج معادن افغانستان مشغول فعالیت هستند و ایران حضور بسیار کمی دارد و این برای من به‌عنوان یک افغانستانی که با ایرانیان همزبان هستم، دردآور است.»
اولویت افغانستان بیمارستان
«معین خوافی»، رایزن تجاری افغانستان در ایران، هم با اشاره به مشوق‌های در نظر گرفته‌شده از سوی دولت افغانستان برای جذب سرمایه، گفت: «با توجه به زیرساخت‌های ایجادشده در زمینه امنیت افغانستان به‌خصوص در دو سال اخیر، شرایط توسعه سرمایه‌گذاری تسهیل شده است. در دو سال اخیر صادرات افغانستان به ایران، افزایش وزنی ۱۰۵ درصدی و صادرات و واردات دو کشور، رشد ۴۰ تا ۵۰ درصدی داشته است. در حوزه‌های مختلف از جمله تجهیز بیمارستان‌ها، یکی از بهترین گزینه‌ها برای افغانستان، همکاری با ایران است و خواهان استفاده از توان شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی هستیم. بستر سرمایه‌گذاری مشترک در مناطق ویژه مشترک مانند مرز دوغارون فراهم شده که یکی از بزرگترین فرصت‌ها برای سرمایه‌گذاری است.»/پیام ما
