فناوری پدر اجاره ای چیست؟

پدر جایگزین(Surrogate Sire Technology)

رحم اجاره ای یا مادر جایگزین را شنیده بودید اما پدراجاره ای (شایداصطلاح خوبی در زبان فارسی نباشد) یا پدر جایگزین، برای اولین بار مطرح می شود.
مادر جایگزین، مادری است که در آن یک زن (مادر جایگزین) فرزند زوجی را که به روش‌های معمول قادر به بچه‌دار شدن نیستند یا زوجه نمی‌تواند مراحل بارداری را طی کند، در رحم خود حمل می نماید.

ولی پدر جایگزین، پدری است که با استفاده از فناوری ویرایش ژن (Gene Editing) فرایند اسپرم سازی او متوقف شده است اما با استفاده از سلوهای بنیادی اسپرم ساز پدر دیگر میتواند فرایند اسپرم سازی را ادامه دهد.

پدر جایگزین در دامپروری و نباتات

در حقیقت استفاده از پدر جایگزین در دامپروری و اصلاح نباتات کاربرد دارد به ویژه برای گونه هایی مانند خوک، گاو گوشتی، طیور و همچنین گونه های در حال انقراض که انجماد و ذخیره اسپرم آنها مشکل است، صورت می گیرد.

با استفاده از این تکنولوژی میتوان ژن هایی یک پدر برتر را با انتقال سلول های اسپرم ساز آنها به پدران گیرنده در سطح گله با فراوانی و سرعت زیاد پخش کرد و یک پدر برتر (super dad) تعداد زیادی فرزند در مزرعه تولید کند. البته به نظر نمی رسد در پروسه گاوشیری به دلیل موفقیت تلقیح مصنوعی، استفاده از فناوری پدرجایگزین، چندان مورد استقبال واقع شود.

چالش های پیش رو

این تکنولوژی یکی از جدیدترین فناوری هایست که هنوز در مرحله تحقیق و توسعه است و طبق نظر Jon Oatley حدود ۵ سال دیگر زمان لازم است تا این تکنیک به بلوغ برسد و در سطح مزارع بکار برود. خاطرنشان می شود این تکنولوژی همانند هر فناوری دیگر، برای قبول شدن در سطح مزرعه چالش هایی در پیش رو دارد. (Simianer 2016)

این چالش ها عبارتند از:

۱- باید این فناوری به بلوغ برسد یعنی نرخ موفقیت بالایی داشته باشد.

2- باید ارزش افزوده ژنتیکی ایجاد کند.

۳- باید از نظر اقتصادی مقرون بصرفه باشد.

۴- باید از نظر اخلاقی و اجتماعی و قانونی، مانعی نداشته باشد.

شبیه سازی تحقیقاتی

خوشبختانه در آزمایشگاه و همچنین با استفاده از شبیه سازی، تحقیقاتی در این زمینه صورت گرفته است. Park و همکاران (۲۰۱۷) با غیر فعال کردن ژن NANOS2 در خوک با استفاده از فناوری ویرایش ژن دریافتند، خوک هایی که دو کپی از این ژن غیر فعال را دارند تولید اسپرم در آنها متوقف شده است و حالت های دیگر ژن، مانند حالت معمول تولید اسپرم را ادامه دادند. گروهی دیگر از موسسه روزلین اسکاتلند با غیرفعال کردن ژن DDX4 در مرغ، باعث ناباروری آن شدند و دریافتند مرغ هایی که ژن غیرفعال شده را از پدرشان به ارث برده اند نابارور هستند و میتوانند به عنوان مادر جایگزین استفاده شوند.

دکتر رستم عبداللهی آرپناهی
گروه علوم دامی دانشگاه جورجیا