فرمان تخریب یا بی‌خبری؟ واکنش‌ها به اظهارات جنجالی امام‌جمعه اصفهان درباره میراث تاریخی
اظهارات امام‌جمعه اصفهان درباره لزوم تخریب بناهای تاریخی اصفهان و نگهداری تعداد محدودی از آن‌ها، موجی از انتقاد را در میان افکار عمومی برانگیخت
اظهارات اخیر امام‌جمعه اصفهان درباره لزوم تخریب بناهای تاریخی اصفهان و نگهداری تنها تعداد محدودی از آن‌ها، موجی از نگرانی و انتقاد را در میان کارشناسان میراث‌فرهنگی و افکار عمومی برانگیخته است.
جرقه جنجال: "هزار خانه میراثی نمی‌خواهیم!"
اخبار سبز کشاورزی؛ اواسط هفته گذشته، در روزهای پایانی هفته میراث‌فرهنگی، حجت‌الاسلام یوسف طباطبایی‌نژاد در جلسه‌ای با حضور مسئولان میراث در چهلستون اصفهان، در اظهاراتی خطاب به پیشکسوتان میراثی گفت: "هزار خانه میراثی نمی‌خواهیم ما، ۱۰ یا ۲۰ تا را نگه دارید. بقیه‌اش را می‌خواهید چه‌کار کنید؟"
این سخنان در حالی بیان شد که هیچ واکنش فوری از سوی متولیان میراثی و پیشکسوتان حاضر در جلسه دیده نشد.
او در ادامه به صراحت بیشتری گفت: "هزار تا خانه میراثی که نمی‌خواهیم. به‌اندازه‌ای که نشان دهیم این‌طور هنری را داشته‌اند، ۱۰-۲۰ تا ساختمان‌های مثل هم را نگه دارید. بقیه‌اش را می‌خواهید چه‌کار کنید؟ و به‌خصوص اینکه هیچ‌چیز هنری در آن نیست..."
امام‌جمعه اصفهان در ادامه، با اشاره به مسجدی در خیابان نشاط، آن را فاقد ارزش میراثی دانست و گفت: "اگر الان بدانند که پدران ما این‌طوری مسجد ساخته‌اند، به ما می‌خندند. اینکه میراث نیست. هیچ‌چیز دیگری هم ندارد. فقط دیوارش قدیمی است. فقط خشتش قدیمی است. اگر این‌طوری است تمام کوه‌ها قدیمی است. کوه‌های اصفهان را برویم دورشان خط بکشیم. قدیمی که حساب نیست، هندسه خوب، فضای خوب و کار معماری درست."
حتی با دست به ستون‌های چهلستون اشاره کرد و گفت: "مثل همین‌جا. واقعاً خجالت ندارد؟ این ستون‌ها باید همین‌طور باشد؟ یعنی اگر ما رنگش کردیم، هندسه به‌هم می‌خورد؟... روغن بزنند، هر چی که شما استادش هستید دیگر."
او در عین حال، عملکرد مدیر فعلی میراث‌فرهنگی اصفهان، آقای کرم‌زاده، را تمجید کرد و اظهار داشت که وزیر می‌خواست ایشان را ببرد، اما آن‌ها نگذاشتند. این صحبت‌ها در حالی مطرح شدند که بر اساس ویدئوهای منتشرشده از آن جلسه، کمتر کسی به این سخنان اعتراض کرد.
"این حرف‌ها به چهره روحانیت آسیب می‌زند": واکنش سیدمحمد بهشتی
سیدمحمد بهشتی، پیشکسوت برجسته حوزه میراث‌فرهنگی، در واکنش به صحبت‌های امام‌جمعه اصفهان می‌گوید: "قدری دیر این صحبت‌ها مطرح شده؛ چون خوشبختانه امروز حفاظت از بناهای باارزش تاریخی از سرمایه اجتماعی برخوردار شده، یعنی جامعه ایران به ارزش بناهای تاریخی پی برده است و حرف‌های یک نفر در این زمینه مؤثر نخواهد بود."
بهشتی، مطرح شدن چنین اظهارنظری از سوی یک روحانی را مایه تأسف می‌داند و معتقد است: "وقتی کسی با چنین شخصیتی در سطح جامعه، این نظر را آن‌هم در این روزگار ابراز می‌کند، به چهره روحانیت صدمه می‌زند؛ روحانیتی که باید حافظ ارزش‌های کشور باشد."
او با اشاره به بحث "معماری ایرانی-اسلامی" می‌افزاید: "بناهای باارزش در شهرهایی مانند اصفهان، مصادیق این معماری ایرانی و اسلامی هستند. بنابراین، وقتی چنین افرادی این حرف را می‌زنند، به آن معناست که اصلاً نمی‌دانند 'معماری اسلامی' به چه معنایی است؟"
این کارشناس تأکید می‌کند: "وقتی از این‌دست حرف‌ها زده می‌شود، یعنی موافق ساخت یک مشت ساختمان بی‌ارزش و زشت در سطح شهر هستند و حتی به نظر می‌رسد بیان‌کننده این حرف‌ها، وجود ساختمان‌های بی‌ارزش و زشت را به بناهای واجد ارزش ترجیح می‌دهد. اما معتقدم این جای نگرانی ندارد. اگر این حرف‌ها ۳۰ سال قبل زده می‌شدند، ممکن بود مؤثر باشد؛ ولی امروز بیشتر باعث تخریب چهره او می‌شود. اگر واکنش‌ها را در شبکه‌های اجتماعی نسبت به این حرف‌ها ببینید، به‌وضوح متوجه نتیجه عکس این صحبت‌ها می‌شوید."
قانون‌شکنی و هویت‌ستیزی
اسکندر مختاری، دیگر کارشناس پیشکسوت میراث‌فرهنگی، نیز به این صحبت‌ها اعتراض می‌کند و می‌گوید: "این مباحث اول انقلاب هم مطرح بود که چه نیازی است آثار تاریخی به این کثرت حفظ شوند، جواب این صحبت‌ها به‌مرور زمان داده شد. اما حالا بعد از گذشت این‌همه سال و این‌همه فعالیت در حوزه میراث‌فرهنگی و دستاوردهای ایران بعد از انقلاب، این حرف عجیب به نظر می‌رسد."
مختاری به سودآوری نگهداری بناهای تاریخی برای صاحبان آن‌ها اشاره می‌کند و می‌افزاید: "بیان کردن این‌دست از مسائل، از نظر مدنی و اجتماعی مردود است؛ چون امروزه حفظ آثار تاریخی جزء حقوق مدنی است و نمی‌توان آن را در هر جایگاهی نادیده گرفت. همه ما در ایران مکلف به رعایت قانون هستیم و نباید آن را نادیده بگیریم."
او به فعال بودن حدود ۷۰ کارگاه مرمتی در بافت تاریخی یزد، مرمت و احیای کامل خانه‌های تاریخی کاشان و استقبال زیاد از خانه‌های تاریخی در تهران (تبدیل به کافه، کافه‌کتاب و بوتیک‌هتل) اشاره می‌کند.
او معتقد است: "اگر ۴۰ سال قبل گفته می‌شد نگهداری خانه تاریخی باعث ضرر و زیان مالک می‌شود، شاید آن حرف معنی داشت، اما حالا مشخص نیست این حرف چه معنی دارد؟ این حرف قانون‌شکنی و حتی قانون‌ستیزی است، علاوه بر اینکه می‌توان به آن هویت‌ستیزی هم گفت؛ چون نه تنها شهرها توسعه یافته‌اند بلکه بافت‌های تاریخی اکنون قسمت بسیار کوچکی از شهرهای ما را شکل می‌دهند و می‌توانند به‌عنوان بخش فرهنگی شهر فعالیت کنند."
مختاری به یک واقعیت تلخ‌تر اشاره می‌کند: "فراموش کرده‌ایم که کشورهای حاشیه خلیج‌فارس که هیچ تاریخی از خود ندارند، تلاش می‌کنند با شبیه‌سازی بافت‌های تاریخی کشور ما، برای خود هویت ایجاد کنند؛ کاری که ما امروز کاملاً برعکس انجامش می‌دهیم."
او با ذکر مثال تخریب خانه‌های تاریخی در مشهد، می‌گوید: "بعد از تخریب‌های گسترده امروز فقط ۳۸ درصد آثار تاریخی از ۳۵۰ هکتار از بافت تاریخی مشهد باقی‌مانده است، بقیه بافت تاریخی را خراب کرده‌اند، و سال‌ها بعد از تخریب پشیمان شدند."
او همچنین با اشاره به وجود تعداد زیادی مراکز آموزشی دانشگاهی در حوزه مرمت و نگهداری بناهای تاریخی، بیان چنین سخنانی را عجیب می‌داند./ پیام ما
