آیا مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا به توافق نزدیک است؟

شمارش معکوس برای یک توافق؟ آنچه رسانه‌ها می‌گویند!

روزهای پایانی هفته گذشته با گمانه‌زنی‌های داغ رسانه‌ای در خصوص توافق قریب‌الوقوع ایران و آمریکا بر سر پیش‌نویس یک چارچوب مذاکراتی به پایان رسید. پیش‌نویسی که به ادعای چندین رسانه آمریکایی، قرار است در دور بعدی مذاکرات به امضای طرفین برسد. اما آیا واقعاً اینگونه است؟

این ادعاها با واکنش قاطع سید عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، مواجه شد. او با بیان اینکه رسانه‌ها همچنان در حال گمانه‌زنی درباره توافقی قریب‌الوقوع هستند، تصریح کرد: "مطمئن نیستم که واقعاً در چنین نقطه‌ای قرار داشته باشیم. مسیر توافق از میز مذاکره می‌گذرد، نه از طریق رسانه‌ها."

دلیل این گمانه‌زنی‌ها، نزدیک شدن فرآیند مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا به فرصت ۲ ماهه ادعایی از سوی ترامپ و همچنین نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ۱۰ روز آینده است. همزمان با این تحولات، بازوی پژوهشی مجلس در گزارشی اعلام کرد که "شاخص اعتماد مصرف‌کننده" در بهار امسال با افزایش قابل‌توجه ۷۴ واحدی نسبت به زمستان گذشته، به ۱۳۶ واحد رسیده است. کارشناسان اما هشدار می‌دهند که این "بهار خوش‌بینی" می‌تواند در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات، به "خزان اعتماد" تبدیل شود.

واشنگتن، تهران و مسقط: پازل پیچیده توافق

گمانه‌زنی‌های جدی درباره توافق قریب‌الوقوع بین ایران و آمریکا، به ویژه از سوی رسانه‌های آمریکایی، در روزهای اخیر به اوج خود رسید. رئیس‌جمهور آمریکا نیز روز چهارشنبه با بیان اینکه گفت‌وگوهای خوبی با ایران دارند، از امکان دستیابی به توافق "در چند هفته آینده" خبر داد.

همزمان، چندین رسانه غربی نیز بر این موضوع تاکید کردند؛ سی‌ان‌ان به نقل از برخی منابع نوشت: "تهران و واشنگتن به توافق نزدیک شده‌اند" و احتمال دارد در نشست بعدی، توافق مذکور را امضا کنند.

لارا روزن، خبرنگار آمریکایی، حتی از احتمال نهایی کردن متن چارچوب تفاهم سیاسی توسط ایالات متحده و ایران "پیش از نشست آتی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تاریخ ۹ تا ۱۰ ژوئن (۱۹ یا ۲۰ خرداد)" خبر داد و آن را توافق مسقط نام‌گذاری کرد.

در بحبوحه این گمانه‌زنی‌ها، وال‌استریت ژورنال گزارش داد که واشنگتن در حال آماده‌سازی "برگه شروط" خود برای ارائه به ایران است که شامل توقف غنی‌سازی اورانیوم می‌شود. این در حالی است که مقامات ایران بارها اعلام کرده‌اند طرحی را که شامل توقف غنی‌سازی باشد، نخواهند پذیرفت.

خبرگزاری رویترز نیز به نقل از دو مقام ایرانی مدعی شد که ایران ممکن است غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند، مشروط بر اینکه ایالات متحده دارایی‌های بلوکه شده ایران را آزاد کند و حق تهران برای غنی‌سازی اورانیوم برای مصارف غیرنظامی را به رسمیت بشناسد. به نوشته این خبرگزاری، این توافق در قالب یک "تفاهم سیاسی" می‌تواند زمینه‌ساز یک توافق جامع‌تر هسته‌ای شود.

در همین حال، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، در سفری که هفته گذشته به عمان داشت، در گفت‌وگویی با شبکه تلویزیون دولتی این کشور بار دیگر بر صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران تاکید کرد و گفت: "ما هرگز از غنی‌سازی برای اهداف درمانی، تشخیص بیماری‌ها، بهداشت، کشاورزی و صنعت دست نخواهیم کشید."

پزشکیان در عین حال از تلاش‌های کشور عمان قدردانی کرد و گفت: "این روند، مورد توجه و تاکید ویژه مقام معظم رهبری نیز قرار داشته و نگاه ایشان بر این بوده که از طریق همکاری با عمان، می‌توان این مسیر را به صورت سالم‌تر، درست‌تر و آسان‌تر پیش برد."

تردید عراقچی: حقیقت در گرو میز مذاکره، نه رسانه‌ها

بعد از مطرح شدن گمانه‌زنی‌ها درباره در دسترس بودن یک توافق، سید عباس عراقچی، وزیر خارجه، در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) نوشت: "رسانه‌ها همچنان در حال گمانه‌زنی درباره توافقی قریب‌الوقوع میان ایران و آمریکا هستند. مطمئن نیستم که واقعاً در چنین نقطه‌ای قرار داشته باشیم."

وزیر خارجه ایران با تاکید بر این نکته که "جمهوری اسلامی ایران با صداقت به‌دنبال راه‌حل دیپلماتیکی است که منافع همه طرف‌ها را تامین کند"، ادامه داد: "اما این مستلزم توافقی است که همه تحریم‌ها را لغو و حقوق هسته‌ای ایران، از جمله غنی‌سازی، را محقق کند."

او مجدداً بیان کرد که "مسیر توافق از میز مذاکره می‌گذرد، نه از طریق رسانه‌ها". عراقچی در پایان نوشت: "و اما درباره آخرین خبر جعلی علیه دیپلماسی ایران و آمریکا: استفاده ابزاری از نام ایران برای حمله به منتقدان داخلی در آمریکا، حتی برای اسرائیل نیز اقدامی بی‌ارزش است."

وی در پیام خود بخشی از اظهارات تولسی گابارد، مدیر اطلاعات ملی آمریکا، در یک نشست استماع در کنگره را آورد که می‌گوید: "جامعه اطلاعاتی آمریکا برآورد کرده که ایران در حال ساخت سلاح هسته‌ای نیست."

آژانس، زمان و سناریوهای پیش‌رو: از اسنپ‌بک تا بلوف ترامپ

در مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا، "زمان" مهم‌ترین عنصر است و برخلاف ادوار قبلی، برای رسیدن به نتیجه‌ای هرچند محدود، طرفین فرصت چندانی ندارند. نشست بعدی شورای حکام آژانس کمتر از دو هفته دیگر برگزار می‌شود و اگر تهران و واشنگتن نتوانند به چارچوبی برای توافق برسند، ممکن است شاهد انتشار گزارش جامع مدیرکل آژانس علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران باشیم که می‌تواند بر ادامه روند گفت‌وگوها اثر بگذارد.

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، پیش‌تر گفته بود که گزارش جامع خود درباره ایران را به‌زودی منتشر خواهد کرد و بازرسی‌های سختگیرانه آژانس باید بخشی از هرگونه توافق میان ایران و آمریکا باشد. به نظر می‌رسد به دلیل نزدیک بودن زمان برگزاری نشست شورای حکام، احتمالاً دور ششم گفت‌وگوهای ایران و آمریکا به‌زودی برگزار شود.

علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین‌المللی بحران، در این باره گفته: "فکر می‌کنم احتمالاً هفته آینده یا آخر هفته آینده، قطعاً یک دور دیگر از مذاکرات (بین آمریکا و ایران) برگزار خواهد شد تا بتوانند متن این توافق چارچوبی را نهایی کنند. به ‌نظر من، این چارچوب بسیار کلی خواهد بود."

از سوی دیگر، کشورهای اروپایی که این روزها سازوکار اسنپ‌بک را به اهرمی برای فشار بر ایران و حتی آمریکا تبدیل کرده‌اند، اگر بخواهند اقدامی در این راستا انجام دهند، نهایتاً تا شهریور فرصت دارند. بنابراین، یکی از سناریوها این است که ایران و آمریکا به توافقی برسند که بحث اسنپ‌بک نیز به نوعی فعلاً از دستور کار خارج شود.

علی واعظ می‌گوید: "اگر ایالات متحده و ایران بتوانند توافق چارچوبی سیاسی را نهایی کنند، به شورای امنیت خواهند رفت و تلاش خواهند کرد که سازوکاری برای تمدید اسنپ‌بک پیدا کنند تا زمان بیشتری برای مذاکره بر سر توافقی جامع به دست آید."

او افزود: "ترجیح این است که چنین توافقی با گام‌های عملی همراه باشد، مثل ارسال ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران به خارج از کشور، یا سایر اقدامات اعتمادساز."

در نهایت، پس از آنکه دونالد ترامپ خواستار شروع مذاکرات هسته‌ای با ایران شد، ظاهراً مهلت دوماهه‌ای نیز برای به نتیجه رسیدن تعیین کرده است. البته تهران هیچ‌وقت این مهلت و فشار زمانی را نپذیرفته است. این مهلت ظاهراً از ۲۳ فروردین‌ماه و همزمان با اولین دور از گفت‌وگوهای ایران و آمریکا در مسقط شروع شده و ۲۳ خردادماه نیز به پایان می‌رسد. لذا، یکی از سناریوهایی که مطرح است، این است که شاید ترامپ با بیان صحبت‌هایی درباره رسیدن به توافق قریب‌الوقوع، می‌خواهد به‌نوعی دست به فضاسازی بزند و بگوید که در این مهلت دوماهه به دستاوردهایی با ایران رسیده است.

در همین ارتباط، "ان.پی.آر" (رادیو ملی آمریکا)، سیاست خارجی دونالد ترامپ در دوره دوم ریاست‌جمهوری او در حوزه مذاکراتی را مورد بررسی قرار داده و با اشاره به این مساله که ترامپ فکر می‌کند معاملات املاک، مساله هسته‌ای ایران یا دیگر توافقات تجاری با یکدیگر برابر است، می‌نویسد: "ترامپ درک درستی از پیچیدگی مذاکرات با ایران ندارد، او باید بداند مذاکره، معامله نیست." /دنیای اقتصاد