سود ۹۰ برابری: زنبورداری در ایران، موتور پنهان کشاورزی!

آیا می‌دانستید زنبورداری در ایران می‌تواند تا ۹۰ برابر به بخش کشاورزی سود برساند؟ با رتبه چهارم جهانی در تولید عسل و رشد ۲۰ درصدی صادرات، پتانسیل‌های بی‌نظیر و چالش‌های پیش روی این صنعت مولد را بررسی می‌کنیم.

اخبار سبز کشاورزی؛ شاید کمتر کسی تصور کند که این موجودات کوچک و سخت‌کوش، تا این حد می‌توانند به اقتصاد کشور کمک کنند. طبق برآوردهای اخیر، صنعت زنبورداری در ایران، سودآوری حیرت‌انگیزی دارد؛ نزدیک به ۹۰ برابر سودی که مستقیماً به بخش کشاورزی می‌رساند!

این عدد، نه تنها نشان‌دهنده پتانسیل عظیم این صنعت است، بلکه اهمیت توجه بیشتر به آن را نیز آشکار می‌سازد. در ادامه، نگاهی عمیق‌تر به وضعیت فعلی، دستاوردها و چالش‌های زنبورداری در ایران خواهیم داشت.

جایگاه ایران در تولید عسل جهان و رشد صادرات

حسین اکبرپور، مجری طرح توسعه زنبورداری کشور، در نشست وبیناری گرامیداشت روز جهانی زنبور، با اشاره به نقش مهم این صنعت در رشد اقتصادی، تاکید کرد که محصولات زنبورداری «سلامت‌محور» هستند.

نکته قابل توجه اینجاست که ایران، با تولید سالانه ۱۲۸ هزار تن عسل (طبق آخرین سرشماری)، رتبه چهارم تولید عسل در جهان را به خود اختصاص داده است، در حالی که تولید جهانی عسل به ۲ میلیون و ۱۳۰ هزار تن در سال می‌رسد.

این آمارها تنها به تولید محدود نمی‌شوند. صادرات عسل ایران نیز در حال رشد است؛ اکبرپور از رشد ۲۰ درصدی صادرات عسل در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال قبل خبر داد و گفت که در سال گذشته ۱۸۷۳ تن عسل از کشور صادر شده است، در حالی که این میزان در سال ۱۴۰۲، ۱۵۰۴ تن بوده است.

با وجود این پیشرفت‌ها، ظرفیت صادرات عسل ایران حداقل ۵ هزار تن در سال برآورد می‌شود و طبق برنامه‌ریزی‌ها، باید سالانه رشد ۲۰ درصدی در صادرات عسل را شاهد باشیم.

برنامه‌ها برای توسعه و افزایش بهره‌وری زنبورداری

یکی از مهم‌ترین برنامه‌های این حوزه، افزایش زنجیره‌های تولید در صنعت زنبورداری است. بر اساس برنامه هفتم پیشرفت، باید ۴۷ زنجیره تولید متناسب با ظرفیت استان‌ها و مصرف، راه‌اندازی شود. همچنین، افزایش عملکرد تولید عسل در واحد سطح و کلنی‌ها نیز مورد تاکید قرار گرفته است؛ در حال حاضر، میانگین تولید عسل در کندوهای نوین کشور ۱۲ کیلوگرم در سال است.

ارزش کل سرمایه‌های صنعت زنبورداری در ایران نیز بسیار قابل توجه است؛ حدود ۹۶ هزار میلیارد تومان! از این میزان، ۳۳ هزار میلیارد تومان مربوط به ارزش تولیدات، ۳۷ هزار میلیارد تومان ارزش کلنی‌های زنبور عسل، و ۲۶ هزار میلیارد تومان نیز ارزش تجهیزات زنبورداری است. این اعداد، نشان‌دهنده ظرفیت بالای اقتصادی این صنعت هستند.

تهدیدها و چالش‌های پیش روی صنعت زنبورداری

با وجود تمام پتانسیل‌ها، صنعت زنبورداری در ایران با تهدیداتی جدی نیز مواجه است:

•  تغییر کاربری اراضی: کاهش مراتع و زمین‌های کشاورزی مناسب، زیستگاه طبیعی زنبورها را تهدید می‌کند.

•  کاربرد سموم شیمیایی: استفاده بی‌رویه از سموم شیمیایی در اراضی کشاورزی، به طور مستقیم بر سلامت زنبورها و کیفیت عسل تأثیر می‌گذارد.

•  آلودگی آب، خاک و هوا: تغییرات اقلیمی و آلودگی‌های محیطی، سلامت کلنی‌ها را به خطر می‌اندازد.

•  تخریب مراتع: از آنجا که ۴۰ تا ۵۰ درصد کلنی‌های زنبور عسل در پهنه مراتع کشور مستقر هستند، تخریب مراتع تأثیر مستقیمی بر تولید عسل دارد.

برای مقابله با این تهدیدها، برنامه‌هایی مانند افزایش ۳۰ درصدی در میانگین تولید، حفظ ذخایر ژنتیکی، خروج از تولید تک‌محصولی و افزایش رقابت‌پذیری برای حضور قدرتمند در بازارهای جهانی در دستور کار قرار گرفته است.

مشوق‌های گرده‌افشانی و آینده صنعت زنبورداری

اکبرپور همچنین به اهمیت مشوق‌های گرده‌افشانی اشاره کرد و تاکید کرد که این مشوق‌ها باید در یک نظام قانونمند صورت گیرند و برای اجرایی شدن آن‌ها، اصلاح ضوابط و رفع خلأهای قانونی ضروری است. او صنعت زنبورداری را مولد دانست و روز جهانی زنبور را فرصتی برای افزایش آگاهی و مصرف محصولات سلامت‌محور این گرده‌افشان کوچک خواند.

به نظر شما، چه گام‌های عملی دیگری برای حمایت و توسعه پایدار زنبورداری در ایران باید برداشته شود؟