دنیا؛ تولید و تجارت محصولات کشاورزی

رشد تولید محصولات کشاورزی در بررسی کتاب سال 2021 فائو

بخش دوم

اخبار سبز کشاورزی : مجموع تولید محصولات کشاورزی در سال‌های 2000 تا 2019، به میزان 53درصد، افزایش نشان می‌دهد. در سال 2019 به رکورد 9 میلیارد و 400 میلیون تن رسید که 3 میلیارد و 200 میلیون تن از سال 2000 بیشتر بود.

غلات با سهم اندکی کمتر از 33درصد عنوان گروه اصلی را در اختیار داشتند و پس از آن محصولات شکر (نیشکر و چغندرقند) با 24درصد و سبزی‌ها و دانه‌های‌روغنی با 12درصد قرار دارند. میوه‌ها، گیاهان ریشه‌ای و غده‌ای، هریک 9درصد بودند.

در حالی که تعداد زیادی از انواع محصولات کشاورزی در دنیا، کاشت و برداشت شدند، اما 4 محصول در رده‌های بالا قرار داشتند؛ نیشکر با 21درصد، ذرت با 12درصد، برنج با 8درصد و گندم نیز با 8درصد، روغن پالم و سیب‌زمینی، هر کدام با 4درصد در رده‌های بعدی قرار داشتند(نمودارF-21).

نمودارF-21

کشورهای آمریکایی با تولید 52درصد از محصول نیشکر و 49درصد از ذرت جهان در صدر قرار داشتند، در حالی که قاره آسیا با تولید 90درصد از برنج، 88درصد از میوه پالم، 44درصد از گندم و 51درصد از سیب‌‌زمینی در جایگاه اول این محصولات بود.

چنین تمرکزی از تولید محصول در برخی از کشورها، می‌تواند برداشت چنین محصولاتی را چه از جنبه مثبت و یا منفی تحت‌تاثیر قرار دهد، چرا که چنین کشورهایی بخشی از محصولات خود را صادر می‌کنند.

محصولات نیازمند فراوری

برخی از این محصولات می‌توانند بدون انجام دادن مراحل فرآوری، مصرف شوند، اما دو گروه نیازمند فرآوری هستند، چرا که استفاده دوگانه غذا و سوخت دارند که شامل شکر و دانه‌های روغنی است.

بنابراین، چنین محصولاتی هم بر سلامتی و تامین غذا اثر دارند و هم بر انرژی و محیط‌زیست. در سال‌های 2000 تا 2019، تولید جهانی گیاهان روغنی دو برابر گردیده و به 218 میلیون تن در سال 2018 رسید(نمودار F-23) که 109 میلیون تن بیش از سال 2000 است.

نمودار F-23

در این روند، روغن پالم با 222درصد افزایش به بالاترین میزان خود رسید و روغن سویا را پشت سر گذاشت. روغن پالم به‌عنوان یک سوخت دیزلی بیشترین افزایش را داشت و پس از آن سایر روغن‌ها به‌ترتیب عبارتنداز: کلزا با 12درصد و آفتابگردان با 9درصد.

تولید این روغن‌ها گاه در دست کشورهای خاصی بود، چنانکه تولید روغن پالم در اندونزی 57درصد و در مالزی 27درصد بود. در همان دوره، سه تولیدکننده عمده بین 60 تا 65درصد از روغن سویا و آفتابگردان و کلزا را تولید کردند که عبارتند بودند از: چین، آمریکا و کانادا. کانادا در تولید روغن کلزا و اوکراین در کنار روسیه در روغن آفتابگردان نیز واجد جایگاه‌های بالایی بودند.

تولید دام و فرآورده‌های دام و طیور

تولید گوشت در سال 2019 به 330 میلیون تن رسید که 44درصد نسبت به سال 2000 افزایش نشان می‌دهد(نمودار F-26).

نمودار F-26

اگر چه در این دوره زمانی، تولید گونه‌های مختلفی از گوشت رشد داشته است، اما 90درصد از این رشد تولید مربوط به سه گونه مرغ، خوک و گاو بود. تولید مرغ در جهان با رشدی 35درصدی در سال 2019 در جایگاه اول قرار داشت که نسبت به سال 2000 به میزان 101درصد و به مقدار 59 میلیون تن بود.

چین و پس از آن آمریکا در میان 3 تولیدکننده عمده مرغ بودند، ضمن آن که چین به‌تنهایی 40درصد از گوشت خوک جهان و آمریکا نیز 17 تا 18درصد از گوشت مرغ و گوساله را تولید می‌کند. تفاوت این دو کشور در آن است که چین برای مصرف داخلی خود تولید، اما آمریکا بخش قابل‌توجهی از این گوشت را صادر می‌کند.

تولید شیر جهان نیز با 52درصد افزایش، در سال 2019 به 883 میلیون تن رسید که افزایشی 304 میلیون تنی نسبت به سال 2000 دارد. قاره آسیا با سهمیه‌ای 42درصدی در جایگاه اول و پس از آن اروپا با 26درصد، آمریکا با 23درصد، آفریقا با 5درصد و اقیانوسیه با 3درصد قرار دارند.

تولید شیر در آسیا بین سال‌های 2000 تا 2019 به دو برابر افزایش‌یافته و از 170 میلیون تن به 369 میلیون تن رسید که این افزایش بیشتر توسط هندوستان، انجام شد. آمریکا، پاکستان، چین، برزیل، آلمان، روسیه و فرانسه از عمده تولیدکنندگان شیر در جهان هستند.

در سال 2019، تولید تخم‌مرغ به 83 میلیون تن رسید که افزایشی 63درصدی از سال 2000 به میزان 32 میلیون تن داشت. آسیا با تفاوتی عمده در تولید تخم‌مرغ و با سهمی 62درصدی فاصله زیادی با آمریکا، اروپا، آفریقا و اقیانوسیه داشت. در تمام نقاط جهان نرخ افزایش تولید بیش از 60درصد بود اما اروپا فقط 14درصد رشد داشت.

دلایل افزایش تولید

همانگونه که در بخش‌های قبل توضیح داده شد، این افزایش تولید اغلب به علت کاربردی ترکیبی از عوامل مهمی چون بهینه‌سازی روش‌های آبیاری، استفاده از آفت‌کش‌ها و کودهای شیمیایی و به میزان کمتری به دلیل افزایش اراضی زیرکشت بود. البته استفاده از روش‌های بهتر کشاورزی، ماشین‌ها و ادوات نیز در این افزایش محصول نقش داشتند.

ماهنامه دام و کشت و صنعت- شماره ۲۶۱ - اسفند ۱۴۰۰