گزاره‌های حقوقی و قواعد چینی تراریخته‌ها (GMOs)

با ورود به سال 2023‌، چین با جمعیتی بالغ‌بر 1.4 میلیارد نفر، از جمله 800 میلیون کشاورز، «کشوری کشاورزی» با جمعیت زیاد است. با این حال، به‌دلیل محدودیت منابع زمین، آب و هوای شدید و بلایای مکرر در پروسه تولید کشاورزی، پاسخگویی به تقاضا برای افزایش عملکرد محصول تنها با استفاده از فناوری‌های سنتی اصلاح محصولات به‌طور فزاینده‌ای دشوار شده است.

اخبار سبز کشاورزی ؛ دکتر حسین شیرزاد، تحلیلگر و دکترای توسعه کشاورزی | بنابراین، توسعه بیوتکنولوژی یک انتخاب حیاتی و اجتناب‌ناپذیر است. محصولات اصلاح شده ژنتیکی (تراریخته‌ها) بیش از دو دهه است که به‌طور گسترده در سطح جهان تولید و مصرف می‌شوند.

محصولات تراریخته می‌توانند مزایای کشاورزی، زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی عظیمی را برای کشاورزان و مصرف کنندگان به ارمغان بیاورند و همچنین به مقابله با چالش‌های ناشی از رشد جمعیت و تغییرات آب و هوایی کمک کنند.

بیشتر بخوانید: روسیه و چین ۳ دهه همگرایی در تجارت کشاورزی

در سال 2019، بیش از 29 کشور حدود 190 میلیون هکتار از اراضی خویش را زیر کشت محصولات تراریخته کشت بردند. علاوه بر این، 42 کشور (16 کشور + 26 کشور اتحادیه اروپا) واردات محصولات تراریخته را برای غذا، خوراک و فرآوری تایید کرده اند.

با این حال، نه تنها مزایا بلکه ریسک‌هایی نیز با این فناوری جدید همراه است. از این رو، تحلیل و نقد مقررات بیوتکنولوژی و محصولات مشتق شده مورد توجه سازمان‌های بین‌المللی، دولت‌ها و مصرف‌کنندگان‌ از درجه اهمیت وافری برخوردار است.

سازمان‌های بین‌المللی، مانند سازمان ملل متحد و دولت‌های کشورهای مختلف، اهمیت بالایی به مدیریت ایمنی ارگانیسم‌های اصلاح‌شده ژنتیکی (GMOs) می‌دهند، و برای بسیاری از کشورها این مهم به شکل قانون‌گذاری برای اجرای مدیریت امنیت زیستی مناسب است.

در محافل تخصصی اعتقاد بر این است که‌ مقررات موثر بیوتکنولوژی، که از اصول علمی پیروی می‌کنند به بهبود کارایی آژانس‌های نظارتی در سراسر جهان از طریق کاهش فعالیت‌های تکراری کمک می‌کند‌ و همچنین مزایایی را برای تنظیم‌‌کنندگان، مصرف‌کنندگان، صنعت تبدیلی و کشاورزان به همراه خواهد داشت.

بیشتر بخوانید: قبض انبار سیستمی برای تامین مالی کالاهای کشاورزی

تفاوت‌هایی در الزامات نظارتی دولت‌های مختلف برای محصولات مشتق شده از بیوتکنولوژی وجود دارد. در بسیاری از کشورها، سیاست نظارتی براساس مکانیزم تحلیل ریسک‌ انجام می‌دهند

با این وجود، این جهت‌گیری‌های مختلف سیاستی به مدل‌های مدیریتی متفاوتی منجر شده که عمدتاً به «مقررات مبتنی بر محصول» و «مقررات مبتنی‌بر فرآیند» تقسیم می‌شوند؛ به‌عنوان مثال مقررات ایالات متحده معمولاً «مقررات مبتنی بر محصول» هستند و «اصل عدم قابلیت اطمینان» برای تجزیه و تحلیل ریسک اعمال می شود، به این معنی که اگر خطر از نظر علمی قابل اثبات نباشد، نباید محدود شود.

چین با نزدیک به 30 سال نظارت ملی بر این فناوری جدید، نوعی مقررات چینی وضع نموده که محصولات GM از چهار مرحله، از اکتشاف تا‌ زنجیره نهایی، عبور می‌کند

در رویکرد جایگزین، همان‌طور که اتحادیه اروپا نشان می‌دهد، قواعد کار «مقررات مبتنی‌بر فرآیند» هستند و اصل احتیاط برای تجزیه و تحلیل ریسک اعمال می‌شود، به این معنی که تا زمانی که خطر قابل انکار نباشد، باید محدود شود.

در چین، توجه زیادی به توسعه و کاربرد فناوری GM و مدیریت ایمنی آن شده است و تلاش‌های زیادی برای ایجاد و بهبود سیستم نظارتی برای محصولات GM صورت گرفته است.

چین با نزدیک به 30 سال نظارت ملی بر این فناوری جدید، نوعی مقررات چینی وضع نموده که محصولات GM از چهار مرحله، از اکتشاف تا‌ زنجیره نهایی، عبور می کند. در حال حاضر، چین مجموعه کاملی از قوانین و مقررات را وضع کرده است که کل فرآیند تحقیق، تولید، پردازش، واردات و برچسب‌گذاری GMOs و محصولات مرتبط را پوشش می‌دهد، برای مثال، استفاده ایمن و پایدار از GM مقاوم در برابر حشرات را طی این 4 فاز تضمین کرده است. مثلا اخیراً، برای پنبه؛‌ وزارت کشاورزی و امور روستایی چین دو استاندارد گواهی و برای انواع مختلف (محصولات تجاری)، از جمله سویا و ذرت را صادر کرد که نشان دهنده گام مهم دیگری در ایجاد و تولید تجاری محصولات تراریخته است.

در این یادداشت، به طور خلاصه چارچوب نظارتی محصولات بیوتکنولوژی و مقررات ایمنی زیستی در چین را معرفی می‌کنیم، و سپس به بررسی 30 سال تکامل آن در چین از سال 1993 می‌پردازیم.

ساختار و چارچوب قانونی- نهادی

در چارچوب فرایند نظارتی GMO ایمنی زیستی در چین، چندین بخش اداری در تنظیم ایمنی GMO دخیل هستند، از جمله وزارت کشاورزی و امور روستایی (MARA)، اداره دولتی تنظیم بازار (SAMR) و اداره کل گمرکات ( GAC)؛ در ابتدای زنجیره؛‌ نهاد (SAMR) اولین نهاد مسئول نظارت و مدیریت ایمنی محصولات تراریخته کشاورزی در سراسر کشور و مسئول مدیریت برچسب‌گذاری GM غذاهای فرآوری شده است، اما تدوین مقررات مربوط به برچسب‌گذاری GM و نظارت بر برچسب‌گذاری حیوانات، گیاهان، میکروارگانیسم‌ها و محصولات مشتق شده GM به MARA واگذار شده است.

نهاد بعدی (‌GAC) مسئول بازرسی و مدیریت قرنطینه محصولات تراریخته ورودی و خروجی در سراسر کشور است و گمرک مربوطه مسئول بازرسی، قرنطینه و تنظیم محصولات تراریخته ورودی و خروجی در محدوده صلاحیت خود است و سیستم صدور مجوز را برای محصولات تراریخته کشاورزی در امر ترانزیت اجرا می کند. شورای دولتی چین یک سیستم جلسات مشترک بین وزارتی را برای مدیریت ایمنی محصولات تراریخته کشاورزی ایجاد کرده است.

این سیستم متشکل از روسای ادارات مربوطه کشاورزی، علم و فناوری، حفاظت از محیط زیست، بهداشت، تجارت خارجی، بازرسی و قرنطینه و غیره است که مسئولیت تحقیق و هماهنگی موضوعات اساسی در مدیریت ایمنی محصولات تراریخته کشاورزی را بر عهده دارند.

بیشتر بخوانید: روایت تاریخی از "دکترین غلات" در روسیه معاصر

در این نظام هماهنگ، شورای ایالتی به‌علاوه، بخش‌های اداری کشاورزی دولت‌های محلی مردم، در سطح شهرستان یا بالاتر، مسئول نظارت و مدیریت جنبه‌های ایمنی محصولات تراریخته کشاورزی و مواد غذایی تراریخته در مناطق اداری مربوطه خود هستند. در این رابطه برای رسیدگی به کارهای معمول و مدیریت روزانه ایمنی GMO، دفتر مدیریت ایمنی GMO کشاورزی تحت MARA تأسیس شد که بر ارزیابی ایمنی GMOهای کشاورزی نظارت می کند.

طی سالیان اخیر کمیته ایمنی GMO کشاورزی و کمیته استاندارد ملی برای ایمنی GMO کشاورزی توسط MARA تشکیل و میزبانی شده و متشکل از متخصصان در زمینه‌های کشاورزی، محیط زیست، بازرسی کیفیت و ایمنی مواد غذایی و غیره است.

اولی عمدتاً مسئول ارزیابی ایمنی استGMOs در حالی که دومی مسئول تنظیم و بازنگری استانداردهای فنی تحقیق، آزمایش، تولید، پردازش، تجارت، واردات و صادرات و مدیریت ایمنی محصولات تراریخته کشاورزی است. در این میان مرکز توسعه علم و فناوری (DCST)، وابسته به MARA، به عنوان دبیرخانه این دو کمیته عمل می کند.

در تصویر کلی، چارچوب نظارتی ایمنی زیستی برای GMOs در چین‌، سیستم نشست مشترک بین وزارتی برای مدیریت ایمنی محصولات تراریخته کشاورزی مسئولیت تحقیق و هماهنگی موضوعات اصلی در مدیریت ایمنی محصولات تراریخته کشاورزی را بر عهده دارد. سه بخش اداری MARA، SAMR و GAC درگیر هستند و یک دفتر در MARA کارکنان مرتبط با مدیریت ایمنی محصولات تراریخته کشاورزی را سازماندهی می کند و دو کمیته ایجاد شده است.

مراکز نظارت و آزمایش GMO متعلق به MARA نیز برای مدیریت ایمنی کار می نمایند.البته بخش‌های اداری کشاورزی دولت‌های محلی، در سطح شهرستان یا بالاتر از آن، بخش‌های مهمی در این سیستم هستند.

تکامل مقررات بیوتکنولوژی کشاورزی چین

توسعه سریع و کاربرد بیوتکنولوژی در دنیا، تاکید جهانی بر ایمنی آن را به همراه داشت. کشورهای مختلف در طول زمان قوانین یا مقررات مربوط به بیوتکنولوژی و محصولات مرتبط خود را وضع کرده اند. در این رابطه دولت چین نیز برای مدت طولانی به مدیریت ایمنی محصولات بیوتکنولوژیکی اهمیت داده است و مجموعه ای از قوانین و مقررات را وضع کرده است که با شرایط ملی آن مطابقت داشته و با رویه بین المللی سازگار است.

این قوانین و مقررات در طول زمان بر اساس تحولات تکنولوژی و تئوری و همچنین الزامات جدید در مراحل مختلف بازنگری شده است.‌ به طور کلی، این فرآیند در چهار مرحله اکتشاف (1993-2000)، توسعه (2001-2010)، بهبود (2011-2020) و مرحله فعلی (2021-اکنون) پیشرفت کرده است.‌

مرحله اکتشاف: 1993-2000

از منظر تاریخی، شروع مدیریت ایمنی GMO در چین دیرتر از سایر کشورهای توسعه یافته رخ داد، در 24 دسامبر 1993، کمیسیون دولتی علم و فناوری (SSTC)، زیر نظر وزارت علوم و فناوری (MOST)، اولین مقررات رسمی را برای مدیریت ایمنی GMO در چین صادر کرد "اقدامات مدیریت ایمنی مهندسی ژنتیک" تمرکز بر جنبه‌های ایمنی، در طول فرآیندهای تحقیق و توسعه (R&D) بیوتکنولوژی بود و تصریح کرد که ارزیابی ایمنی باید در این مرحله تحقیقاتی انجام شود این مقررات همچنین ورودی‌هایی را در مورد ارزیابی ایمنی GMO، کاربرد و تأیید، اقدامات کنترل ایمنی و مسئولیت‌های قانونی ارائه می‌دهد.

در 10 ژوئیه 1996، وزارت کشاورزی MOA، سلف MARA سند "اجرای قوانین مدیریت ایمنی مهندسی ژنتیک بیولوژیکی کشاورزی" را منتشر کرد که به طور خاص به محصولات تراریخته کشاورزی مربوط می شد. در سال بعد، دولت رسماً شروع به پذیرش درخواست‌ها برای ارزیابی ایمنی محصولات تراریخته کشاورزی و محصولات آن کرد.

بیشتر بخوانید: تحلیل تطبیقی تجارب جهانی صنعت دیجیتال کشاورزی

سپس دولت مجوز تولید تجاری پنبه ( ژن‌های Bacillus thuringiensis )، Bt را صادر کرد. متعاقباً، در 1 دسامبر 2000، قانون بذر چین توسط کنگره ملی خلق به تصویب رسید که در آن مدیریت ایمنی محصولات تراریخته گنجانده شد. این اولین بار بود که مدیریت ایمنی زیستی برای محصولات تراریخته در قانون ملی گنجانده شد. قانون بذر چین تاکید کرد که کار اصلاح، آزمایش، بررسی و توسعه گیاهان تراریخته باید در چارچوب ارزیابی ایمنی انجام شود و اقدامات کنترل ایمنی دقیق مورد نیاز است. بازاریابی، واردات و صادرات بذر تراریخته نیز تحت نظارت این قانون است.

مرحله توسعه: 2001-2010

از آنجایی که مقررات و دستورالعمل‌های قبلی خیلی دقیق نبودند و برای مدیریت بهتر ایمنی زیستی محصولات تراریخته کشاورزی، در سال 2001، شورای ایالتی سندی تحت عنوان "مقررات اداره ایمنی محصولات تراریخته کشاورزی" را منتشر کرد تا جایگزین مقررات سال 1993 شود.

این آیین نامه اهمیت حقوقی بیشتری را به همراه داشت و نه تنها شامل حیوانات، میکروارگانیسم‌ها و گیاهان تولید شده توسط بیوتکنولوژی، بلکه محصولات مرتبط با ( GMOs ) نیز می شد.

این مقررات جزئیات جامعی را در مورد تحقیقات آزمایشگاهی، ارزیابی ایمنی زیستی، تولید، فرآوری، بازاریابی و فعالیت‌های واردات و صادرات نسبت به GMOهای کشاورزی ارائه می‌کند. برای اجرای بهتر مقررات شورای ایالتی، در ژانویه 2002، MOA مجموعه ای از مقررات اجرایی، از جمله "اقدامات اداری در ارزیابی ایمنی GMOs کشاورزی"، "اقدامات اداری در مورد ایمنی محصولات تراریخته کشاورزی وارداتی"، "اقدامات اداری در مورد" برچسب‌گذاری محصولات تراریخته کشاورزی، و در سال 2006، «اقدامات اداری در مورد مجوز پردازش محصولات تراریخته کشاورزی» را اعلام کرد.

این احکام تقریباً تمام جنبه‌های مربوط به ایمنی GMO کشاورزی، از جمله تحقیقات آزمایشگاهی، ارزیابی ایمنی زیستی، مدیریت ایمنی زیستی برای واردات، برچسب‌گذاری و فرآوری، و واردات و صادرات GMOs و محصولات مرتبط را پوشش می‌دهد.

در ماه مه 2004، SAMR " اقدامات اداری در مورد نظارت بر بازرسی و قرنطینه ورود و خروج کالاهای اصلاح شده ژنتیکی" را صادر کرد. توسعه و اجرای این "مقررات" و پنج اقدام اداری مورد حمایت، زمینه ساز شکل گیری چارچوب قانونی و نظارتی GMO در چین است.

بیشتر بخوانید: بذرها توسط شرکت‌های بزرگ شیمیایی، مستعمره می‌شوند

علاوه بر این، از سال 2005، "پروتکل کارتاهنا" در مورد ایمنی زیستی به کنوانسیون تنوع زیستی، که اولین سیستم نظارتی جامع را برای اطمینان از انتقال، جابجایی و استفاده ایمن از GMOs در تجارت بین‌المللی تعیین می‌کند، در چین اجرا می‌شود.

از آن زمان به بعد، چین توسعه سریع محصولات تراریخته کشاورزی را حفظ کرد و حدود 100 تا 150 رقم جدید کشاورزی برای تولید در دوره "برنامه پنج ساله یازدهم" تا سال 2022 تایید شده است.

در 1 ژوئن 2009، کنگره ملی خلق قانون ایمنی مواد غذایی چین را منتشر کرد که در آن ایمنی مواد غذایی تراریخته گنجانده شده بود و این اولین قانون ملی بود که به ایمنی مواد غذایی تراریخته در چین پرداخت.

اندکی پس از آن، چین در 17 اوت 2009، MOA گواهینامه ایمنی تولید را برای دو خط برنج Bt Huahui-1 و Xianyou-63 و یک ذرت فیتاز (BVLA430101) با هدف آماده سازی تجاری سازی آنها به عنوان محصولات تراریخته صادر کرد. با این حال، تا به امروز هیچ برنج یا ذرت تراریخته کاشته نشده است.

مرحله بهبود: 2011-2020

از اوایل دهه 2000 تا 2015، حوادث مربوط به GMOs توجه عمومی را در چین به خود جلب کرد و بحث مصرف محصولات(GMO) بسیار شدید شد و تأثیرات منفی برفعالیتهای GMOs داشت، به ویژه اینکه از سال2014 تا 2015 ‌، برخی رویدادهای غیرقانونی مربوط به تولید، کاشت و صادرات GMOs وجود داشت و گزارشات وضعیت ایمنی برای محصولات تراریخته کشاورزی را با مشکلات اساسی و بسیار چالش برانگیز روبرو نمود.

در ژانویه 2011، برای اولین بار، شورای دولتی "مقررات اداره ایمنی محصولات تراریخته کشاورزی" فعالیتهای خود را تجدید نظر کرد. بخش‌های اداری بهداشت با بخش‌های مربوطه مسئول نظارت و مدیریت ایمنی مواد غذایی تراریخته، در سطح شهرستان یا بالاتر از آن، جایگزین شدند.

بیشتر بخوانید: نگاهی به نقوش کارکردی مجتمع‌های کشاورزی- نظامی صهیونیسم

MOA همچنین از بازنگری «اقدامات اداری در ارزیابی ایمنی GMOs کشاورزی» در سال‌های 2004، 2016 و 2017 برای تقویت کنترل محصولات تراریخته خبر داد. شورای ایالتی برای دومین بار در 7 اکتبر 2017 "مقررات مربوط به مدیریت ایمنی محصولات تراریخته کشاورزی" را بازبینی کرد.

تغییرات اصلی در این بازنگری عمدتاً بر دو جنبه زیر متمرکز بود: (1) مؤسسات آزمایش فنی که گزارش‌های آزمایشی را صادر می‌کنند، این آزمون‌ها بدون توجه به درخواست گواهینامه ایمنی GMO داخلی، از خود انتخابی به‌ تعیین شده توسط شورای ایالتی تغییر کردند(1) عملکرد سازمان ملی بازرسی در خصوص برنامه واردات خارجی؛ ورودی و خروجی و قرنطینه، در اداره بررسی و ادارات اداری کشاورزی شورای دولتی به عنوان دفتر اصلی مسئول اداره بررسی و تایید GMOs تبدیل شدند.

در 30 نوامبر 2017، MOA "اقدامات اداری در مورد ارزیابی ایمنی GMOs کشاورزی"، "اقدامات اداری در مورد ایمنی GMOs وارداتی کشاورزی" و "اقدامات اداری در مورد برچسب‌گذاری GMOs کشاورزی" را بازبینی کرد . هدف اصلی از این بازنگری اقدامات ارزیابی، روشن کردن مسئولیت مدیریت سازمان درگیر در تحقیق و توسعه، تضمین ایمنی، کاهش بار سازمان‌های درگیر در تحقیق و توسعه و تشویق نوآوری بود.‌ در مارس 2018 "SAMR "اقدامات اداری نظارت بر بازرسی و قرنطینه کالاهای اصلاح شده ژنتیکی ورودی-خروجی" را بازبینی کرد و GAC آن را دو بار دیگر در آوریل و نوامبر 2018 تجدید نظر نمود.

مرحله کنونی: 2021- تا اکنون

در سال‌های اخیر، چین پیشرفت زیادی در توسعه GMOs داشته است و چندین گونه جدید GM با حقوق مالکیت معنوی مستقل و چشم‌انداز کاربردی قابل توجه توسعه یافته‌اند. برای ترویج کاربرد تجاری-صنعتی انواع تراریخته‌ها، توسعه صنعت بذر مدرن و تضمین امنیت غذایی، چهار آیین نامه "اقدامات اداری در ارزیابی ایمنی محصولات تراریخته کشاورزی"، "اقدامات برای بررسی و تایید انواع محصولات اصلی"، " اقدامات مربوط به اداره مجوز تولید و بهره برداری از بذرهای زراعی، و "نامگذاری گونه‌های گیاهی کشاورزی" تجدید نظر و بهبود یافت که راه را برای توسعه بیوتکنولوژی کشاورزی و تجاری سازی محصولات آن هموار می کند.

پس از اصلاحات این چهار آیین نامه، الزامات ارزیابی ایمنی در مراحل مختلف ارقام تراریخته، بررسی و تایید، صدور مجوز تولید و بهره برداری بذر محصولات تراریخته و نامگذاری انواع محصولات تراریخته علمی، قطعی و مشخص شد.

با اجرای این مقررات بازنگری شده، و به موازات آن، مقررات «مجوز تولید و بهره برداری از بذر پنبه تراریخته» که توسط MARA در 18 سپتامبر 2016 منتشر و در 25 آوریل 2019 تجدید نظر شد، مقدمات قانونی ویرایش ژن در کشاورزی به کار گرفته و امکان پذیر‌ گردید و MARA "راهنمای ارزیابی ایمنی گیاهان ویرایش شده ژنی برای مصارف کشاورزی (آزمایشی)" را تدوین کرد که نشان دهنده کاربرد و همچنین مدیریت صحیح بیوتکنولوژی در چین عصر جدید است.

بیشتر بخوانید: کشاورزی عمودی راه حلی پایدار برای امنیت غذایی

در چین، فناوری ویرایش ژن گیاهی از سال‌های 2014 به سرعت توسعه یافته و اخیرا ژنومیکس پتانسیل زیادی برای کاربرد کشاورزی نشان داده است. برای تسریع توسعه و کاربرد این بیوتکنولوژی جدید، اولین مقررات در مورد محصولات ویرایش شده ژنی، "راهنمای ارزیابی ایمنی گیاهان ویرایش شده ژنی برای استفاده کشاورزی (آزمایشی)"، توسط MARA در ژانویه 2022 تدوین شد.

این راهنما، فناوری انقلابی ویرایش ژن را در ذیل "مدیریت موثر امنیت غذایی ملی" گنجانده است. ایجاد و بهبود یک سیستم سیاست تنظیم مقررات زیست فناوری، که با توسعه فناوری ویرایش ژن سازگار باشد، نه تنها یک عامل کلیدی برای ارتقای نوآوری در این زمینه است، بلکه تنها راه برای تحقق نوسازی سیستم حاکمیت فناوری و ظرفیت‌ سازی جدید است.

در حال حاضر، بسیاری از کشورهای عمده تولید کننده و مصرف کننده محصولات کشاورزی، مانند ایالات متحده، ژاپن، برزیل، استرالیا و غیره، سیستم نظارتی خود را برای مدیریت محصولات ایجاد شده توسط بیوتکنولوژی ویرایش ژن ایجاد کرده اند یا در حال ایجاد آن هستند.

از زمان اولین تایید تجاری پنبه Bt در سال 1997، در مجموع 5 محصول برای کاشت تجاری در چین تایید شده است، در حالی که تنها پنبه Bt مقاوم در برابر حشرات و پاپایای مقاوم به ویروس تاکنون به طور گسترده کشت شده اند.

در سال 2019، چین در مجموع 245000 هکتار محصولات تراریخته کاشته و 12125 هکتار پاپایای مقاوم در برابر ویروس کاشت

در سال 2019، چین در مجموع 245000 هکتار محصولات تراریخته کاشته و 12125 هکتار پاپایای مقاوم در برابر ویروس کاشت. علاوه بر این، مقالات مختلف منتشر شده گزارش می دهند که چند گونه از گوجه فرنگی تراریخته، گل اطلسی تراریخته، و فلفل شیرین تراریخته نیز برای تولید تجاری تایید شده اند، اما هیچ داده قطعی کشت آنها را در چین تایید نمی کند.

در سال 2009، به دو لاین برنج GM Bt و یک خط ذرت فیتاز GM گواهی ایمنی زیستی اعطا شد، اما به دلیل نگرانی شدید عمومی در مورد اثرات بالقوه بر سلامت انسان و محیط زیست، هنوز به صورت تجاری در چین کشت نشده اند.

در سال‌های اخیر، چین به تجاری سازی محصولات تراریخته سرعت بخشیده است. به عنوان مثال، از سال 2019، حدود11 ذرت تراریخته تراریخته و 3 دانه سویا که ویژگی مقاوم به حشرات یا صفت مقاوم به علف‌کش یا هر دو را بیان می‌کنند، گواهی‌های ایمنی زیستی دریافت کردند.

بنابراین می توان انتظار داشت که چین به زودی دوره کشت تجاری ذرت تراریخته و سویا را آغاز کند. علاوه بر رویدادهای GM که تا کنون برای کشت، تایید شده است. از سال 2004، معادل 64 رویداد کشت تراریخته برای واردات به عنوان ماده فرآوری در چین تایید شده است.

بیشتر بخوانید: رویکرد ریزوماتیك در بازمهندسی شبکه تعاونی‌های روستایی ایران

این رویدادها 4 محصول تجاری تراریخته تراریخته شامل ذرت، پنبه، سویا و کلزا را با مجموع 62 رویداد، یک رویداد پاپایای تراریخته و یکی از انواع چغندر قند تراریخته را پوشش می دهد. اصلاح بیوتکنولوژی کشاورزی مدرن شامل استفاده از GM، ویرایش ژن، انتخاب گسترده ژنوم، زیست شناسی مصنوعی، و سایر فناوری‌ها برای انجام بهبود ژنتیکی کارآمد، دقیق و هدفمند و اصلاح تنوع حیوانات و گیاهان است (ژورنال کنفرانس مشورتی سیاسی خلق چین،2022). ترویج صنعتی سازی اصلاح بیوتکنولوژی یک انتخاب اجتناب ناپذیر برای ارتقای توسعه با کیفیت بالا در صنعت بذر مدرن و تضمین امنیت غذایی ملی و عرضه موثر محصولات مهم کشاورزی است.

در این میان، خطرات بالقوه مربوط به استفاده از تراریخته‌ها موضوع مهمی برای نگرانی و بحث بوده و به یکی از مسائل مهمی که دولت‌ها با آن مواجه هستند تبدیل شده است.

بنابراین، استقرار یک سیستم نظارتی توسعه یافته برای ارزیابی ریسک و مدیریت GMOs پیش نیاز استفاده ایمن و پایدار از محصولات تراریخته است. در طول 30 سال گذشته، دولت چین مجموعه ای جامع از قوانین، مقررات، مشخصات، سیستم‌های مدیریتی برای ایمنی محصولات تراریخته کشاورزی معرفی کرده است که مطابق با واقعیت چین و رویه‌های بین المللی است.

این سیستم امنیت ملی محصولات کشاورزی، امنیت غذایی و تامین کافی محصولات کشاورزی را تضمین می کند و همچنین نقش مثبتی برای افکار عمومی و اعتماد به تولید محصولات GMO ایفا می کند. برای تنظیم محصولات ویرایش شده ژنی، ساخت یک سیستم استاندارد فناوری شناسایی و تشخیص مولکولی ضروری است.

با ظهور مداوم گیاهان ویرایش شده ژنی، ما با چالش‌های عظیمی در نحوه تشخیص سریع و دقیق آنها روبرو هستیم که اساس تنظیم این فناوری جدید است.

در حال حاضر، در میان سیاست‌های مدیریت ایمنی محصول ویرایش ژن اصلی، اطمینان از عدم وجود اجزای خارجی یک پیش نیاز مهم برای تولید تجاری در مقیاس بزرگ و دسترسی به بازار محصولات ویرایش شده ژنی در کشورهای مختلف است.

چون متفاوت از فناوری سنتی GM، فناوری ویرایش ژن به طور مستقیم جهش هدفمند را روی ژنوم خود انجام می دهد که نمی تواند به طور موثری از جهش طبیعی یا جهش زایی فیزیک وشیمیایی متمایز شود.

نحوه ثبت دقیق تغییرات توالی در سایت(های) هدف، برای محافظت از حقوق و منافع مشروع شرکت‌های ویرایش و اصلاح ژن، نیازمند فناوری تشخیص استاندارد و شاخص‌های ارزیابی است.

مطالعات موجود نشان داده‌اندکه فناوری‌های توالی‌یابی با توان بالا که در سال‌های اخیر توسعه یافته‌اند، می‌توانند به طور جامع گیاهان ویرایش‌شده ژنی را از کل سطح ژنوم شناسایی کنند تا اطمینان حاصل شود که گیاهان ویرایش‌شده ژن توسط اجزای خارجی آلوده نمی‌شوند و بنابراین ممکن است برای تشخیص محصولات ویرایش شده ژنی‌ مناسب باشند.

بیشتر بخوانید: شرکت های سهامی كشت و صنعت خصوصی

از این رو، تدوین قوانین دقیق و استانداردهای فنی برای تشخیص مولکولی محصولات ویرایش شده با ژن، بر اساس فناوری توالی یابی بالا، از اهمیت بالایی برخوردار است.

علاوه بر این، برخی مقررات مربوط باید لزوماً برای تنظیم بهتر گیاهان ویرایش شده ژنی تنظیم شوند. اگرچه «راهنمای ارزیابی ایمنی گیاهان ژنتیکی شده برای مصارف کشاورزی (آزمایشی)» منتشر شده است، توسعه دهندگان گیاهان ویرایش شده ژنی هنوز در مورد چگونگی ارزیابی چنین محصولات جدید و «مقررات مربوط به اداره ایمنی GMOs کشاورزی» نامشخص هستند؛ لذا مقررات، اقدامات یا قوانین دقیق‌تر برای ارزیابی ایمنی زیستی، تولید، پردازش، بازاریابی و فعالیت‌های واردات و صادرات در رابطه با محصولات ویرایش‌شده ژنی باید فوراً تدوین شوند.

شش محصول تراریخته شامل سویا، ذرت، پنبه، کلزا، پاپایا و چغندرقند با مجموع 64 محصول برای واردات به عنوان ماده فرآوری در چین تایید شده است

چشم انداز پیش روی 2050

همانگونه که در بالا گفته شده،در حال حاضر، پنبه تراریخته و پاپایای تراریخته به طور گسترده در مقیاس وسیع در چین رشد می کنند که مزایای اقتصادی و زیست محیطی زیادی به همراه داشته است. علاوه بر این، 12 رویداد ذرت، 3 رویداد سویا و 2 رویداد برنج نیز گواهی ایمنی زیستی را دریافت کرده اند، اما‌، این خطوط هنوز وارد تولید تجاری نشده اند.

با این حال، چندین رویداد سویا و ذرت تراریخته وارد صنعتی شدن آزمایشی شده اند و به زودی می توان انتظار داشت که به صورت تجاری در چین کشت شود. علاوه بر کاشت، شش محصول تراریخته شامل سویا، ذرت، پنبه، کلزا، پاپایا و چغندرقند با مجموع 64 محصول برای واردات به عنوان ماده فرآوری در چین تایید شده است.

از نگاه چینی‌ها؛ کار آزمایشی روی محصولات تراریخته هم یک مشارکت شهودی- اکتشافی و هم یک آزمون فناورانه و همچنین مکمل مهمی برای سیستم‌های ایمنی و امنیت غذایی است.

از سوی دیگر، صنعتی سازی آزمایشی GMO نه تنها یک آزمایش فناورانه، بلکه یک آزمایش اجتماعی هم است که باید مورد حمایت مردم قرار گیرد. اگرچه ایمنی فناوری و محصولات GM را می توان با اصول علمی و فنی حفظ کرد، اما این امر برای عمومیت قاطبه علمی و عمومی چندان شناخته شده نیست و بنابراین، تبلیغات از اهمیت اولیه و ضروری برخوردار است.

در این کارزار، غلبه بر تعصب علیه GMO‌ها ضروری است. در این فراگرد، صنعتی سازی آزمایشی برای سویا و ذرت تراریخته به ایجاد یک محیط خوب عمومیت علمی کمک کرده و بر افکار عمومی تأثیر مثبت می گذارد و یک پایه اجتماعی خوب برای توسعه و صنعتی شدن فناوری‌های اصلاح بیوتکنولوژی در شبکه تجاری چین چین ایجاد می کند.

اگرچه طی این سال‌ها، سیستم نظارتی چینی بیوتکنولوژی کشاورزی به خوبی تثبیت شده است، اما نکاتی وجود دارد که شاید لازم باشد در رابطه با تجارب ایران به آنها توجه بیشتری داشته باشیم؛

اول، سیستم‌های نظارتی باید به تعادل مناسبی از دقت و کارایی دست یابند. فراتر رفتن از حد به همان اندازه بد است که کوتاه آمدن؛ سیستم ایمنی باید بتواند پیشرفت تحقیقات علمی و تجاری سازی را ارتقا دهد. با در نظر گرفتن این وضعیت، چین ممکن است روند نظارتی بیوتکنولوژی کشاورزی را برای ترویج توسعه تحقیقات و صنایع مرتبط، البته با خیال راحت، ساده کند.

دوم، بیوتکنولوژی، موقعیت‌های بین‌المللی و نگرش‌های عمومی دائماً در حال تغییر هستند، بنابراین، به روز رسانی آتی مقررات برای محصولات GMO همیشه ضروری خواهد بود. به عنوان مثال، مقررات مربوط به محصولات اصلاح شده ژنتیکی به دلیل توسعه بیوتکنولوژی در این سیستم لحاظ شده است.

سوم، اجرای خوب مقررات قانون "تامین یکپارچه بذر، خرید یکپارچه و مشخصات فنی یکپارچه"‌ از اهمیت بالایی برخوردار است. از این روی انتخاب یک استراتژی خوب لازم و دستورالعمل اجرایی مطلوب حیاتی است و مسئولیت‌ها و حقوق قانونی باید به روشنی اجرا شود.